“Inruar ti Bomba Atomika Idiay Pagbaludan” ni Tatangko

Iti alas 8:15 t.b. idi Agosto 6, 1945, bimtak ti maysa a bomba atomika idiay Hiroshima, Japan, a nangrebba iti siudad ken nangpapatay iti pinullo a ribo kadagiti agindegna. Nagkedked ni tatangko nga agdayaw iti emperador ken mangsuporta iti militarismo ti Japan, isu nga adda idi iti pagbaludan ti Hiroshima iti dayta a tiempo.

MASANSAN nga iladawan ni tatang ti napasamak iti dayta nakalalagip nga agsapa. Kinunana, “gimmilap ti lawag iti bubida ti seldak. Kalpasanna nakangngegak iti napigsa a daranudor a kasla naggigiddan a nagreggaay ti amin a bambantay. Dagus a naabungotan ti selda iti nakaro a sipnget. Insuksokko ti ulok iti sirok ti kudson tapno malisiak ti kasla nangisit nga asuk.

“Kalpasan ti pito wenno walo a minuto, intangwak ti ulok manipud iti sirok ti kudson ket nakitak a nagpukawen ti ‘asuk.’ Nalawag manen. Nagregreg dagiti bambanag iti estante ken nagtinnag ti adu a tapuk, a nangibati iti kasta unay a wara. Gapu iti nangato a pader a nanglikmut iti pagbaludan, saan a nakastrek ti apuy.

“Timman-awak iti tawa iti likudan ket naklaatak! Narba dagiti pagob-obraan ti pagbaludan (workshop) ken dagiti tabla a patpatakder. Kalpasanna, timman-awak iti bassit a tawa iti sango. Narba nga interamente ti patakder iti sango ti seldak. Agpapaarayat dagiti nakalasat a balud. Adda panagbuteng ken panaglagaw​—maysa a buya ti nakaro a pannakariribuk ken buteng.”

Idi ubingak pay, tinagiragsakko ti dumngeg iti panangestoria ni Tatang iti awaganna nga, “inruar ti bomba atomika idiay pagbaludan.” Di nagaripapa a nangestoria, agsipud ta di nainkalintegan ti pannakaibaludna. Sakbay nga ibagak ti maipapan kadagiti pammabasolda ken ni Tatang ken no kasanot’ pannakatratona bayat ti pannakaibaludna, palubosandak a mangilawlawag no kasano a naikameng dagiti nagannakko iti Todaisha, kas pangawagda idi iti Watch Tower Bible and Tract Society iti Japan.

Panangbirok iti Panggep

Managayat iti liblibro ni Tatang, ket idi ubing pay laeng inkagumaannan a sursuruan ti bagina ken parang-ayen ti kabibiagna. Idi adda pay laeng iti maikalima a grado ti elementaria, naglibasen iti balayda idiay Ishinomori iti amianan a daya ti Japan. Addaan laeng iti umanay a pagpletena a mapan, naglugan iti tren a nagpa-Tokyo, a sadiay desidido nga agbalin nga agtagibalay ni Shigenobu Okuma, ti naminduan a nag-primero ministro ti Japan. Ngem idi dimmatag daytoy daanen ti kawesna a probinsiano nga ubing iti pagtaengan ni Mr. Okuma, saan a naawat nga agtrabaho. Idi agangay naawat nga agyan a kas trabahador iti tiendaan nga aglaklako iti gatas.

Bayat a tin-edyer pay laeng, rinugianen ni tatangko ti tumabuno iti lekteur dagiti politiko ken eskolar. Iti maysa a lekteur nadakamat ti Biblia kas maysa a napateg unay a libro. Isu a nanggun-od ni tatang iti Biblia, nga addan kompleto a cross-references ken maysa a Bible atlas. Nagustuanna unay ti nabasana ket natignay a mangaramid iti trabaho a manggunggona iti amin a sangatauan.

Nagangayanna, nagawid ni Tatang, ket idi Abril 1931, idi 24 ti tawenna, inkasarna ti 17 ti tawenna a ni Hagino. Di nagbayag kalpasan a nagasawa ni Tatang, impatulodan ti ulitegko iti literatura nga impablaak ti Todaisha. Gapu ta nagustuanna ti nabasana, nagsurat ni Tatang iti Todaisha idiay Tokyo. Idi Hunio 1931 simmarungkar kenkuana ti maysa nga amin-tiempo a ministro a taga Sendai nga agnagan Matsue Ishii idiay Ishinomori.a Nangala ni Tatang kenkuana iti maysa a set ti liblibro a nakairamanan ti The Harp of God, Creation, ken Government.

Pannakasarak iti Panggep ti Biag

Gistay dagus a naawatan ni Tatang nga ulbod ti nadumaduma a sursuro ti iglesia, kas ti di-matay a kararua ti tao, ti agnanayon a pannakapuor ti nadangkes iti impierno, ken tallo a Kinadios ti Namarsua. (Eclesiastes 9:5, 10; Ezequiel 18:4; Juan 14:28) Nabigbigna met nga agpatingganto daytoy a lubong. (1 Juan 2:17) Gapu ta kayatna a maammuan no aniat’ rumbeng nga aramidenna, inasitganna ti nadutokan a pannakabagi ti Todaisha a simmarungkar kenkuana idi Agosto 1931, ket kas nagbanagan ti panagsaritada, nabautisaran ni Tatang ket inkeddengna ti agbalin nga amin-tiempo a ministro ni Jehova.

Kalpasan ti atiddog a panagsasarita, nakumbinsir met ni Nanang a kinapudno dagiti naadalna iti Biblia. Indedikarna ti biagna ken Jehova ket nabautisaran idi Oktubre 1931. Idi ipasubasta ni tatangko ti amin a sanikuana, impagarup dagiti kabagianna a naperdin ti ulona.

Panagbiag kas Amin-Tiempo a Ministro

Inted amin ni Tatang ken nanangna ti kuarta a naggapu iti subasta, sada nagpa-Tokyo ken ni Nanang idi Nobiembre 1931. Nupay awan pay naawatda a pagannurotan no kasano nga isarita iti sabsabali ti naimbag a damag ti Pagarian, nangrugidan a nangasaba iti aldaw kalpasan ti isasangpetda sadiay.​—Mateo 24:14.

Saan a nalaka ti panagbiagda. Naipangpangruna ti rigatna ken ni nanangko a 17 pay laeng idi ti tawenna. Awan padada a Saksi, awan panaggigimong, ken awan kongregasion​—maysa laeng nga inaldaw nga eskediol ti panagiwaras kadagiti literatura ti Biblia iti balaybalay manipud alas 9:00 t.b. aginggat’ alas 4:00 t.m.

Idi 1933 nabalbaliwan ti teritoriada manipud Tokyo a nagpa-Kobe. Idiay ti nakayanakak idi Pebrero 9, 1934. Nagtrabaho a sireregta iti ministerio ni nanangko agingga iti bulan sakbay ti pannakaipasngayko. Kalpasanna, immakar dagiti nagannakko iti Yamaguchi, iti siudad ti Ube, iti siudad ti Kure, ken kamaudiananna idiay Hiroshima, a nangasabada iti agarup sag-sangatawen iti tunggal lugar.

Naaresto Dagiti Dadakkelko

Bayat a rimmang-ay ti militarismo ti Japan, naipawil dagiti publikasion ti Watch Tower Society ken nainget a nasiim dagiti Saksi babaen iti Special Secret Service Police. Kalpasanna, idi Hunio 21, 1939, natiliw dagiti amin-tiempo a ministro dagiti Saksi ni Jehova iti intero a Japan. Nairaman da Tatang ken Nanang kadagiti naaresto. Naitalekak iti aywan ti lelangko iti ama a nagnaed idiay Ishinomori. Kalpasan ti walo a bulan a pannakaibalud, nawayawayaan ni Nanang ket nainget a pinalpaliiw dagiti autoridad, ket idi agangay, idi 1942, nagkaduakami manen idiay Sendai.

Kabayatanna, nainget a pinagsaludsodan dagiti sekreta ni Tatang ken dagiti dadduma a Saksi iti estasion ti polis idiay Hiroshima. Gapu ta madida nga agdayaw iti emperador wenno suportaran ti militarismo ti Japan, nakaro ti panangkabilda kadagiti Saksi. Saan a napagtallikud ti sekreta ni Tatang iti panagdayawna ken Jehova.

Kalpasan ti nasurok a dua a tawen a pannakaibalud, naisaklang ni Tatang [iti korte]. Idi madama ti maysa a sesion, nagsaludsod ti hues: “Miura, ania ti makunam iti Katan-okan, ti Emperador?”

“Ti Katan-okan nga Emperador, ket kaputotan met ni Adan ken isut’ matay, imperpekto a tao,” insungbat ni Tatang. Nasdaaw unay ti stenographer ti korte iti dayta nga ebkas ket dina naisurat dayta. Ammoyo ngamin, kaaduan a Hapones iti dayta a tiempo mamatida a ti emperador ket maysa a dios. Nasentensiaan ni Tatang a maibalud iti lima a tawen, ket imbaga ti hues kenkuana nga agingga a dina tallikudan ti pammatina, maibaludto iti tungpal biagna.

Di nagbayag kalpasanna, idi Disiembre 1941, rinaut ti Japan ti Estados Unidos idiay Pearl Harbor, Hawaii. Kimmirang ti taraon idiay pagbaludan, ket bayat ti bulbulan ti kalam-ekna, agkutkutimermer iti lammin ni Tatang, di makaturog iti rabii gapu ta di naimeng ti kawes[na]. Nupay naisina iti amin a naespirituan a pannakilangen, mabalinna nga usaren ti Biblia iti libraria ti pagbaludan, ket babaen iti maulit-ulit a panangbasana iti dayta, napagtalinaedna ti naespirituan a pigsana.

Idi Nagtinnag ti Bomba

Idi agsapa ti Agosto 6, 1945, adda balud a kayatnat’ makisinnukat iti liblibro ken Tatang. Maiparit daytoy, ngem gapu ta impauyasen ti balud ti librona iti pasilio nga agturong iti selda ni Tatang, impauyasna met ti librona idiay selda ti balud. Isu nga imbes a surotenna ti di mabalbaliwan nga eskediolna iti dayta a bigat, agbasbasa ni Tatang idi nagtinnag ti bomba. Gagangay nga adda koma idiay kasilias ti seldana iti dayta nga oras ti bigat. Kalpasan ti panagbettak, nakita ni Tatang a nadadael ti kasilias kadagiti nagtinnag a reggaay.

Kalpasanna nayakar ni Tatang iti kabangibang a pagbaludan iti [siudad ti] Iwakuni. Di nagbayag kalpasan dayta, simmuko ti Japan iti Aliado a Puersa, ket naparuar iti pagbaludan iti tengnga ti riribuk kalpasan ti gubat. Nagawid idiay Ishinomori idi Disiembre 1945. Nadadaelen ti salun-atna. Agtawen laeng idi iti 38, ngem kasla lakay unayen ti langana. Diak patien idi damo nga isu ni tatangko.

Napigsa Pay Laeng ti Pammatina

Nariribuk ti kasasaad ti Japan idi, ket dimi ammo no sadinot’ nakaiwarasan dagiti sumagmamano a matalek a Saksi. Wenno awan aniaman a magun-odanmi kadagiti literatura dagiti Saksi ni Jehova. Kaskasdi, insuronak ni Tatang manipud iti Biblia a mismo iti kinapudno maipapan iti Pagarian ni Jehova, ti baro a lubong, ken iti umadanin a gubat ti Armagedon.​—Salmo 37:9-11, 29; Isaias 9:6, 7; 11:6-9; 65:17, 21-24; Daniel 2:44; Mateo 6:9, 10.

Idi agangay, idi maisuroak iti teoria ti ebolusion iti high school ken mangrugin nga agduaduaak iti kaadda ti Dios, inkagumaannak nga allukoyen ni tatangko iti kaadda ti Dios. Idi diak mamati, kinunana kamaudiananna: “Kaaduan a tattao ti lubong ti nangsuporta iti gubat ket nakabasolda iti panangibukbok iti dara. Siak, iti biangko, nagtalinaedak iti kinapudno ti Biblia ket diak pulos sinuportaran ti militarismo, panagdayaw iti emperador, wenno ti gubat. Isu a panunotem a nalaing no ania ti pudno a wagas ti panagbiag a rumbeng a pagnaam.”

Gapu ta ammok no ania dagiti insuro ken inannurot ni tatangko ket no idiligko dayta iti maad-adalko iti eskuelaan, maawatak a saan a nasimbeng a wagas ti panagpampanunot ti teoria ti ebolusion. Nupay awan ti ebolusionista a nangirisgo iti biagna maipaay iti pammatina, sitatallugod a matay ni tatangko gapu iti pammatina.

Maysa nga aldaw iti Marso 1951, nasurok a lima a tawen kalpasan a nagpatingga ti gubat, basbasaen ni Tatang ti diario nga Asahi. Kellaat nga impukkawna: “Oy, addadan, addadan!” Impakitana ti diario kaniak. Maipapan daydi iti lima a misionero a Saksi ni Jehova a kasangsangpetda idiay Osaka. Makaay-ayat iti ragsakna, nakiuman ni Tatang iti [nangipablaak iti] diario ket naammuanna a nangipasdek dagiti Saksi ni Jehova iti sanga nga opisina idiay Tokyo. Naalana ti direksion ket sinarungkaranna ti sanga, iti kasta naisubli ti pannakilangenna iti organisasion ni Jehova.

Matalek Inggat’ Panungpalan

Idi 1952 immakar ti pamiliami idiay Sendai. Immakar dagiti misionero ti Watch Tower Society a da Donald ken Mabel Haslett sadiay iti dayta met la tawen ket nangabangda iti balay a pakaangayan ti Panagadal ti Pagwanawanan. Uppat laeng ti timmabuno iti damo a gimong​—dagiti agassawa a Haslett, ni tatangko, ken siak. Idi agangay, immay timmipon kadagiti agassawa a Haslett da Shinichi ken Masako Tohara, Adeline Nako, ken Lillian Samson kas misionero idiay Sendai.

Babaen iti pannakilangen kadagitoy a misionero, rimmang-ay ti pannakaammo ti pamiliami iti Sao ken organisasion ti Dios. Ni Nanang, a ti pammatina ket dinayyeg ti bambanag a napasamak kabayatan ti gubat, di nagbayag kaduamin a mapan makigimong ken makiraman iti ministerio iti tay-ak. Natignayak a mangidedikar iti biagko nga agserbi ken Jehova a Dios ket nabautisaranak idi Abril 18, 1953.

Kalpasan ti gubat, nagtrabaho ni Tatang a kas empleado ti maysa a kompania ti seguro. Nupay adda dagiti epekto ti pannakaibaludna, a nakairamanan ti sakit ti bekkel ken nangato a presion ti dara, nasged ti tarigagayna nga agsubli iti amin-tiempo a ministerio kas payunir. Intungpalna dayta agarup kagiddan ti tiempo a pannakabautisarko. Nupay napaut a linapdan ti nakapuy a salun-at nga agtultuloy a kas payunir, tinignaynak ti regtana iti ministerio nga agsardeng iti [panagadalko iti] unibersidad ket sumrek iti karera nga amin-tiempo a ministerio.

Natudingan ni Isamu Sugiura, maysa a natakneng nga agtutubo a lalaki a taga Nagoya, a kaduak nga agpayunir. Idi Mayo 1, 1955, rinugianmi ti ministeriomi kas espesial payunir idiay Beppu iti Isla ti Kyushu. Adda laeng sumagmamano a Saksi idi iti intero nga isla. Itatta, kalpasan ti nasurok a 39 a tawen, addaankamin iti 15 a narang-ay iti naespirituan a sirkito nga addaan iti nasurok a 18,000 a Saksi iti isla. Ket iti intero a Japan, adda itan iti ngangngani 200,000 a Saksi.

Idi primavera ti 1956, immawatkami ken ni Isamu iti awis a tumabuno iti Watch Tower Bible School of Gilead idiay Estados Unidos. Napalaus ti ragsakmi. Nupay kasta, idi napanak nagpakita iti doktor kas panagsagana iti biahe, natakuatan dagiti doktor nga adda sarutko. Gapu iti dakkel a pannakaupay, nagawidak idiay Sendai.

Iti daydi, kimmaron ti pisikal a salun-at ni Tatang, ket adda idiay balay nga agid-idda. Maysa laeng ti kuarto ti ab-abanganmi a balay a ti suelona naaramid iti 100-pie kuadro a tatami nga ikamen. Agkaatagkami ken ni Tatang. Tangay di makaobra ni Tatang, narigatan ni Nanang a mangpaadda iti pinansial a kasapulanmi.

Idi Enero 1957, sinarungkaran ni Frederick W. Franz, ti bise presidente idi ti Watch Tower Society, ti Japan, ket nayurnos ti maysa nga espesial a kombension a maangay idiay Kyoto. Indagadag ni Tatang a tumabuno ni Nanang. Nupay agkedked a pumanaw gapu ta masaksakitkami, nagtulnog ken ni Tatang ket napan nakikombension.

Di nagbayag nangrugi a kimmaro ti kasasaad ni Tatang iti inaldaw. Bayat nga agkaatagkami, nangrugiak nga agdanag, ket dinamagko kenkuana no kasano a masuportaranmi ti bagbagimi. Iti dayta simmungbat: “Nagserbitayo ken Jehova a Dios, impustatay pay ti biagtayo, ket isu ti mannakabalin-amin a Dios. Apay a madanaganka? Di bumurong nga ipaay ni Jehova ti kasapulantayo.” Idin binalakadannak a sidudungngo, a kunkunana: “Patanorem ti napigpigsa a pammati.”

Idi Marso 24, 1957, sitatalinaay a pimmusay ni Tatang. Kalpasan ti pumponna sinarungkarak ti kompania ti seguro a nagtrabahuanna tapno maurnos dagiti bambanag kadakuada. Idi pumanawakon, inyawat ti branch manager kaniak ti maysa a bay-on a papel ket kinunana: “Kukua ni tatangmo daytoy.”

Idi nakasangpetakon idiay balay natakuatak ti dakkel unay a kantidad ti kuarta a linaonna. Idi dinamagko iti manager maipapan iti daytoy kalpasanna, inlawlawagna a ti kuarta ket naggapu iti premium a naikissay iti binulan a sueldo ni Tatang a dina am-ammo. Ngarud pimmudno dagiti sasao ni Tatang a, “Di bumurong nga ipaay ni Jehova ti kasapulantayo.” Kasta unay ti panangpatibker daytoy iti pammatik iti nadungngo a panangaywan ni Jehova.

Pinullo a Tawen nga Agtultuloy a Panagserbi

Ti material a tulong nga impaay dayta a kuarta tinulongannak a nangipamaysa iti panagpaimbag[ko] idiay balay. Napalabas ti makatawen, idi 1958, natudingankami ken ni Nanang a kas espesial payunir. Kalpasanna, nagserbiak a kas agdaldaliasat a manangaywan idiay Japan, sa idi 1961, naaddaanak iti pribilehio nga umatender iti sangapulo-a-bulan a kurso iti Gilead School iti sangalubongan nga hedkuarter dagiti Saksi ni Jehova idiay Brooklyn, Nueva York.

Idi nagsubliak idiay Japan, nagserbiak manen kadagiti kongregasion kas agdaldaliasat a manangaywan. Kalpasanna, idi 1963, inkallaysak ni Yusoko Haba, nga agtartrabaho idiay sanga nga opisina dagiti Saksi ni Jehova idiay Tokyo. Kinaduanak iti panagdaliasat a trabaho aginggat’ 1965, nga iti dayta a tiempo naawiskami nga agserbi iti sanga nga opisina idiay Tokyo. Manipud idin nagkaduakamin a nagserbi​—umuna iti lugar ti sanga idiay Tokyo, kalpasanna idiay Numazu, ket ita ditoy Ebina.

Nagtalinaed nga espesial payunir ni Nanang aginggat’ 1965. Nanipud idin nagtultuloy nga aktibo a tumultulong iti adu a tattao nga umawat kadagiti kinapudno ti Biblia. Addan 79 a tawenna ita ngem nasalun-at pay laeng. Maragsakankami ta asideg laeng ti pagnanaedanna ket matabunuanna ti isu met laeng a kongregasion a tabtabunuanmi iti asideg ti sanga nga opisina iti Ebina.

Pudno nga agyamankami ken Jehova a Dios ta nalasatan ni tatangko ti panagbettak ti bomba atomika idiay Hiroshima. Tinaginayonna ti pammatina, ket tarigagayak ti mangabrasanto kenkuana idiay baro a lubong ket estoriaekto kenkuana no kasano a nailasatkami iti Armagedon, ti gubat a kayatna unay a maimatangan. (Apocalipsis 16:14, 16; 21:3, 4)​—Kas insalaysay ni Tsutomu Miura.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 11]

Da Katsuo ken Hagino Miura, a kaduada ti anakda a ni Tsutomu

[Ladawan iti panid 15]

Ni Tsutomu Miura nga agtartrabaho iti sanga nga opisina ti Japan

[Picture Credit Line iti panid 13]

Ti Hiroshima Peace and Culture Foundation manipud iti material nga insubli ti United States Armed Forces Institute of Pathology