Pannakapaksuy—Sagabaemto Aya?
BABAEN TI KORESPONSAL TI AGRIINGKAYO! IDIAY JAPAN
“Dagiti serbidora idiay Sweden, dagiti mannursuro idiay Japan, dagiti agtartrabaho iti koreo idiay America, dagiti tsuper ti bus idiay Europa ken dagiti trabahador iti assembly line iti sadinoman mangiparparangarangda kadagiti kumarkaro a pagilasinan iti panagdandanag iti trabaho.”—MAINICHI DAILY NEWS.
NAPAKSUYAN ni Nobuaki. Iti panagtrabahona iti aldaw ken rabii, isut’ nakagun-od kadagiti 130 nga empleado iti las-ud ti uppat a bulan. Isut’ sales manager iti maysa a baro a sanga ti maysa a kangrunaan nga agkakanaig a supermarket idiay Japan, ket iti panangikagumaanna gapu iti pakasapulan, nakayempleo kadagiti tattao a di maitutop kadagiti pagalagadan a ninamnamana. Nagaapada ken nagreklamoda iti kasasaadda. Mainayon iti dayta, nagtaray ti maysa a lalaki ken babai nga empleado. Inaldaw a nasakit ti ulo ni Nobuaki. Idi agangay, din makapan agtrabaho, ket kadagiti aldaw a pilitenna ti mapan, isut’ agawid a dagus. Isut’ napaksuyanen, kas maysa a palito a din agsindi.
Dagiti amin-tiempo nga agtagibalay makapadasda met iti pannakapaksuy. Kalpasan ti dua a tawen a kaaddana iti pagtaengan a kadua dagiti tallo nga annakna, nagbalin a din makaan-anus ni Sarah kadakuada. “Mariknak a kasla kankanayon ti panagtrabahok agpaay kadagiti ubbing, a kasla awan man la ti panagpatpatingga ti panagtrabaho,” kinunana. No agtrabaho ti maysa nga ina ken aywananna pay dagiti ubbing, ad-adda a kumaro ti pannakapaksuy. Ni Betty, nga addan kadagiti tawtawen a 40, nasarakanna ti bagina iti kasasaad a mangtimtimbeng iti kinaina ken ti karerana, a padpadasenna nga itungpal a naan-anay dagiti dua nga annongen. Pinadasna nga ay-aywen ti isuamin—ti asawana, dagiti annakna, ti nangyempleo kenkuana, ken dagiti katrabahuanna. Ngimmato ti presionna, ket makarurod kadagiti awan kaes-eskanna a pasamak. Isut’ nagsagaba iti pannakapaksuy.
Ti pannakapaksuy apektaranna met dagiti di mangipagpagarup nga agsagaba iti dayta. Ni Shinzo, maysa a makabael a Kristiano a ministro, napnuan iti bileg ken panggep. Napan timmulong iti maysa a lugar a sadiay adda dakkel a pakasapulan dagiti Kristiano a mannursuro. Iti las-ud ti sumagmamano a bulan, nupay kasta, nariknana a napaksuyan, ket nagkulong iti kuartona iti nagmalmalem. Nariknana a kasla adda iti maysa nga usok nga awan a pulos ti pagruaranna. Narigatan a mangikeddeng iti aniaman, uray pay ti kanen a pangaldawna. Awan ti kayatna nga aramiden. Isut’ naan-anay a napaksuyan.
Ania ti Pannakapaksuy?
Ania ngarud ti pannakapaksuy? Rinugian ni Herbert Freudenberger ken dagiti dadduma a managsirarak nga inusar daytoy a termino idi ngalay ti dekada ’70, ket daytat’ nagbalin a sao a mangdeskribir iti “kasasaad a pannakabannog a nagtaud iti pannakairaman kadagiti tattao iti kasasaad a mangparigat iti rikrikna.” Kasta met, ti “pisikal wenno emosional a pannakabannog, nangnangruna kas resulta ti mabayag a rigat wenno di natimbeng a panagbiag.” (American Heritage Dictionary) Addada, nupay kasta, bassit a nagdumaan ti depinasion daytoy a termino, agpannuray kadagiti managsirarak.
Nupay awan ti apag-isu a medikal a depinasion ti pannakapaksuy, mailasin dagiti biktima babaen kadagiti sintomas a kas iti pannakabannog, kurang a ganaygay, kinaawan gaway, kinaawan namnama, ken di pannakapnek. Marikna ti biktima ti napalaus a bannog ket marurod iti awan kaes-eskanna a paspasamak. Awan ti mangpaalibtak kenkuana. Makarimbaw ti isuamin, ket mabalin nga ikagumaanna ti dumawat iti tulong iti asinoman a masabetna. Amin a panangikagumaan iti pagtrabahuan ken idiay pagtaengan mabalin a kasla awan ti mamaayna. Agari ti pannakarikna ti kinaawan namnama. No addaankay kadagitoy a sintomas a mabuyogan iti di pannakapnek, kurang a panangtagiragsak iti aniaman, no kasta mabalin nga agsagsagabakayo iti pannakapaksuy.
Ti pannakapaksuy mabalin nga apektaranna ti trabaho ken ti biag ti pamilia. Kayatyo a liklikan dayta. Ngem kasano a maliklikanyo dayta? Tapno maammuanyo, umuna pay a kitaentayo no asino ti nalaka a maapektaran iti pannakapaksuy ken no apay.
[Kahon iti panid 4]
Dagiti Sintomas ti Pannakapaksuy
“Ti pannakapaksuy iti trabaho tukoyenna ti maysa a makapakapsut a sikolohikal a kasasaad a patauden ti di mabang-aran a danag iti trabaho, nga agbanag iti:
1. Bassiusiten a reserba a bileg
2. Nakapuyen a resistensia iti sakit
3. Kumarkaro a di pannakapnek ken kinaawan namnama
4. Kumarkaro a panaglanglangan ken bassit a matrabahuan.
“Daytoy a kasasaad ket makapakapsut gapu ta addaan iti pannakabalin a mangpakapuy, wenno mangdadael pay, iti dadduma a pamay-an kadagiti nasalun-at, naalibtak, ken makabael a tattao. Ti nangnangruna a pakaigapuan isu ti di mabang-aran a danag, ti kita nga agtultuloy iti inaldaw-aldaw, iti adu a bulan, iti adu a tawen.”—The Work/Stress Connection: How to Cope With Job Burnout, ni Robert L. Veninga ken James P. Spradley.