Matreshka​—Nagpaiduma a Munieka!

BABAEN TI KORESPONSAL TI AGRIINGKAYO! IDIAY RUSSIA

APAMAN a masirpatandak dagiti sumarsarungkar a turista, kaaduan kadakuada ti determinado a mangyawid kaniak, a situtulokda nga agbayad uray pay nangina. Talaga a diak ammo no aniat’ pakaallukoyanda kaniak. Ngamin, bassit laeng ti ammoda maipapan kaniak. Nalabit dayta laeng ti uso a banag nga aramiden. Ngem palubosandak a mangyam-ammo iti bagik. Matreshka ti naganko, ken naggapuak idiay​—ngem irugitay man laengen iti namunganayak.

Kinapudnona, awan a talaga ti makaammo no sadinot’ nagtaudak, wenno no asino a talaga dagiti nagannakko. Dua a bersion ti pakasaritaak. Kuna ti dadduma a nagtaudak iti puro ti Japan a Honshu kas maysa a naisangsangayan nga abalbalay a buklen ti sumagmamano nga agkakanaig a piesa. Kunada a naipanak idiay Russia manipud Honshu idi arinunos ti maika-19 a siglo babaen ti asawa ti maysa a nabaknang nga industrialista a nangisponsor kadagiti artist nga agnagan Savva I. Mamontov (1841-1918). Iti kasumbangirna, sigun iti maysa a Hapones, maysa a Ruso a monghe ti damo a nangyeg idiay Japan iti kapanunotan a panangaramid kaniak kas naisangsangayan a munieka. Ngem sadinoman ti nagtaudan ti kapanunotan, nagustuan dayta dagiti trabahador a Ruso, isu a timmaud ni Matreshka.

Idi arinunos ti 1880’s, rumangrang-ay ti ekonomia ken kultura ti Russia. Maigiddato iti dayta, dumegdegdeg idi ti interes dagiti Ruso a pagtalinaeden dagiti tradisional a kustombreda. Iti panggepda a mangbiag manen iti kultura a Ruso, nagtataripnong dagiti intelligentsia iti aglawlaw ni Mamontov, a nakairamanan dagiti nalatak a pintor a da Ilya Repin, Viktor Vasnetsov, ken Mikhail Vrubel. Tapno mataginayon ti pakalaglagipan dagiti nanumo a tattao iti kagimongan ti Russia, nabangon dagiti art studio iti asideg ti Moscow. Sadiay a naurnong dagiti banag, ay-ayam, ken munieka a mainaig iti tradisional a kustombre manipud iti amin a paset ti pagilian.

Maysa a propesional nga artist nga agnagan Sergei Malyutin ti nangaramid kadagiti damo a pannakai-drawing-ko, ngem medio sabali idi ti itsurak. Naigagara idi nga iladawanko ti nagtimbukel a rupa ti babai manipud kanunumuan a tattao iti kagimongan nga addaan nabiag a matmata. Nakawesanak iti sarafan (pagat’-datar a pagan-anay a dua ti sintasna), ken siaannad a naabbogan ti kaaduan a nalamuyot ken nasileng a buokko iti de-kolor a bandanna. Dadduma a mummunieka, a babbabassit ngem iti maysa idi damo, ti naikabil iti unegko. Nakawesanda kadagiti kosovorotka (blusa dagiti Ruso a naidait ti kueliona iti maysa a bangir), kamiseta, poddyovka (nababat’ siketna nga amerikana ti lallaki), ken apron. Kas impalgak dagiti drawing ni Malyutin, kastoy idi ti itsurak idi naaramidak idiay Moscow idi ag-1891.

Masansan a masmasdaawak iti naganko. Naammuak nga idi arinunos ti maika-19 a siglo, ti Matrena (ti bassit a kita ti Matreshka) isut’ maysa kadagiti kalatakan idi a nagan ti babbai idiay Russia. Naadaw manipud iti Latin a matrona, kaipapananna ti “ina,” “mararaem a babai,” wenno “ina ti maysa a pamilia.” Ti panangikabil iti munieka iti uneg ti sabali ket maitutop met a simbolo ti kinabunga ken kinaagnanayon.

Narigat nga Aramiden

Kadagiti panagreggetda a mangaramid kaniak, pagaammo nga adu a material ti dadaelen ti tattao isu nga idi kamaudiananna ket simmukodan. Isu met la nga agingga itay nabiit pay, ti pannakaaramidko ket maysa a sekreto. Isu a manmano laeng idi ti makaikut kaniak. Ngem ita, iranudko kadakayo ti sekreto.

Ti trabaho a nairaman iti pannakaaramidko kalikagumanna ti kinasigo. Umuna, nasken a mapili ti umiso a kita ti kayo. Gapu iti kinaluknengna, ti limewood ti kaaduan a mapili, manmano nga alder wenno birch. Kalpasan a mapukan dagiti kayo, kadawyanna iti nasapa a primavera, maikkat ti kaaduan nga ukisda, a maibati laeng ti kalalainganna tapno malapdan ti panagbirri ti kayo bayat a maibilag dayta. Mabaybay-an a nasalansan dagiti troso iti sumagmamano a tawen tapno matagiragsakda ti umno a sirkulasion ti angin bayat a magangganganda.

Kasapulan a maaramid ti pannakaputed ti kayo iti umiso a panawen, inton saan unay a naganggangan dayta wenno nabagnet pay. Ti laeng eksperto ti makaikeddeng no kaano ti umiso a tiempo. Tunggal pedaso ti kayo ket aglasat iti 15 a nasinasina a proseso. Ti kabassitan a munieka iti serye​—ti maysa a di mapagsina​—ti maaramid nga umuna. No dadduma nakabasbassit unay nga uray la masapul a padakkelenyo ta matayo wenno mangusarkayo iti magnifying glass tapno nalawag a makitayo dayta.

Apaman a naaramiden ti kabassitan a munieka, rugianen ti nasigo a trabahador ti sumaganad a munieka a pakaisuotan ti damo a munieka. Maproseso ti maysa a pedaso ti kayo iti kasapulan a katayag sa maputed iti makinngato ken makimbaba a seksion. Ti makimbaba a seksion ti munieka ti maaramid nga umuna. Kalpasanna maikkat ti kayo manipud iti uneg ti agpada a seksion ti maikadua a munieka tapno lumbot a naimbag ti basbassit a munieka. Maigiddato iti dayta, saan a maseknan ti maysa a nasigo a trabahador iti panangrukodna no di ket agpannuray nga interamente iti kapadasan. Kalpasanna, ulitenna ti proseso, a mangaramid iti medio dakdakkel a munieka a pakaanayanto ti napalabas a dua.

Ti bilang ti nadumaduma a munieka ket manipud 2 agingga iti 60. Ti kadakkelan a munieka mabalin a kas iti katayag ti tao! No nalpasen ti tunggal munieka, makalupkopan dayta iti kula a sumeksek iti aniaman nga abut iti rabaw. Mangrugin ti maudi a panangpamaga, sa maliha ti munieka tapno lumamuyot ti rabawna ket nasayaatto ti panangiwaras ti pintor iti pintura. Kalpasanna, maarkosan ti munieka iti awan kaaspingna nga itsura.

Nangpataud ti Tiempo iti Panagbalbaliw

Agbalbaliw ti tattao bayat nga agmatmataenganda, ket kasta met laeng ti maikuna kaniak. In-inut a simmaknap ti panagaramid iti Matreshka manipud Moscow agingga iti dadduma a siudad ken ili, agraman Semenov, Polkhovskii Maidan, Vyatka, ken Tver.a Nangparnuay ti tunggal ili ti bukodna nga estilo ken porma ti dekorasion. Makariribuk ti pannakapukaw ti bukodko a pakabigbigan, ngem diak nagreklamo. Kabayatan ti maikasangagasut a selebrasion ti Gubat ti 1812, adda nagpedido ti maysa a set dagiti munieka a maaramid a mangiladawan kada Ruso a heneral Mikhail Kutuzov ken Pranses a heneral Napoléon Bonaparte. Dagitoy dua a heneral isudat’ kadakkelan a munieka ket dagiti agbimbinnusor a heneral a nainaig iti gubat ti naaramid a babbabassit tapno lumbotda iti uneg dagiti bukodda a komander.

Nabayagen a nakontrol iti kasta unay ti pannakaaramid ken pannakailako daytoy a kita ti munieka. Ngem ti panagbalbaliw ti politika idi arinunos ti dekada ’80 ti nangted kadagiti artesano iti kabbaro a pangnamnamaan ken wayawaya. Makaaramid ken makapaglakoda itan ti bukodda a produkto nga awanan buteng.

Maysa a pintor nga agnagan Sikorskii ti maysa kadagiti damo a limmatak dagiti muniekana iti publiko. Dagiti muniekana ti kanginaan, a ti tunggal set ket aggatad agingga iti 3,000 a doliar. Ti balligina ti nakaallukoyan ti dadduma nga artist, ket kabayatan ti napalabas nga innem a tawen, rimmang-ay ti panagaramid iti Matreshka.

Ti naganko a Matreshka, ti mayaplikar itan iti amin a munieka a naaramid a lumbot iti maysa ken maysa. Nadumaduma a tema ti maipinta iti kayo: sabsabong, simbaan, estatua, tradisional a kustombre, tema ti pamilia, uray pay dagiti narelihiusuan ken napolitikaan a lider. Magun-odanen ti nagadu a kita a tumulong kaniak a mailako iti kalalainganna a presio.

Bayat nga agtaktakderak iti maysa a kadawyan nga eskaparate ti tiendaan kabayatan ti kalgaw ti 1993 idiay Moscow, kellaat a nangngegak ti uni ti umad-adani a grupo dagiti ganggannaet a turista. Natimudko a sarsaritaenda maipapan ti kombension dagiti Saksi ni Jehova a tabtabunuanda ket tunggal maysa kadakuada ti mayat a mangyawid kaniak, kas pakalaglagipan iti dayta a nakaskasdaaw nga okasion. Tangay masdaawak, miningmingak ida a naimbag. Arignat’ tay sumungbat, kinuna ti maysa kadakuada: “Saan laeng a basta pakalaglagipan dayta. Kayatko a makita dagiti gagayyemko ti matmatana. Makitak kadakuada ti isu met laeng a pannakaipasimudaag ti siddaaw a nakitak iti matmata dagiti Ruso a tattao a kinasaritak maipapan iti Pagarian ken maipapan iti nagan ti Dios a masarakan iti Biblia.”

Dagiti Saksi ni Jehova? Ti Pagarian? Nagan ti Dios? Ti Biblia? Lallalo a dimmakkel dagiti matak bayat a dimngegak, ken lallalo a nagkibbayo ti pusok a nangsegga nga itugotdak dagitoy makaay-ayo a tattao iti adayo a luglugar. Nalabit adu pay ti maammuak maipapan iti kangrunaan a nakagutugotanda nga immay ditoy Russia. Siguradoak a saan laeng a gapu ta kayatdak a makita, ti maysa a munieka nga agnagan Matreshka.

[Dagiti Footnote]