Pannakadadael ti Hubble​—Aniat’ Nagbanaganna?

‘Ania a pannakadadael ti Hubble?’ mabalin nga iyimtuodyo. Ti pannakadadael ti HST (Hubble Space Telescope) ti tuktukoyenmi​—ti nagngina (nasurok a $1.6 bilion) a komplikado a pagpaliiwan iti uniberso a kellaat a nangiparangarang nga adda dadael ti matana idi 1990.

TI Hubble Space Telescope “nalabit isut’ kakomplikaduan pay laeng a sientipiko a satellite a naputar,” kuna ni Dr. R. W. Smith iti The Johns Hopkins University, Baltimore, iti The International Encyclopedia of Astronomy.a “Ti kadakkelan, kakomplikaduan, ken kapigsaan pay laeng a pagpaliiwan a naipatayab iti law-ang” isut’ panangiladawan iti dayta ni Eric Chaisson iti librona a The Hubble Wars. Kunana pay iti magasin nga Astronomy: “Ti uppat a milion a linea ti computer code a kasapulan tapno mabilin ken makontrol dayta iti inaldaw​—maysa kadagiti kadakkelan a code iti ruar ti lubong​—isut’ pammaneknek iti komplikado unay a kasasaad ti Hubble.” Daytoy a pagpaliiwan ket agrikrikus iti agarup 615 kilometro iti ngato ti daga, isu nga adayo unay manipud iti mangdadael-lawag nga atmospera ti daga.

Sakbay ti panangipatayab, kinuna ni Dr. Smith a “ti kinaekselente dagiti ladawanna . . . ket maikeddeng laeng babaen kadagiti linteg ti panagkita, ti kalidad dagiti sarmingna, ken no kasano ti kinaumiso ken kinatalna ti pannakaidirekta ti HST kadagiti puntiriana.” Dina naamiris idi no kasano kapateg ti pagtungpalan dagiti sasaona!

Panangipatayab​—Pannakaitan-ok ken Pannakapaay

Dimteng idi Abril 1990 ti naisangsangayan nga aldaw ti panagipatayab. Naipatayab ti HST iti shuttle a Discovery. Naragsakan dagiti flight control engineer kadagiti resulta. Impadamag ni John Noble Wilford iti The New York Times a ti impormasion kadagiti inheniero “impakitada a nalasatan ti teleskopio ti pannakaipatayab a di nadadael ken kasla sisasaganan a mangrugi iti kosmiko a mision a panagtakuat nga agpaut iti nasurok a 15 a tawen.” Innayonna pay a daytat’ “manamnama a mangpaliiw kadagiti adayo a bituen ken galaxy a maminsangapulo a daras a nalawlawag ngem kadagiti sigud a nagun-odan sakbay dayta.” Optimistiko nga imbunannag ti paulo ti magasin a Time ti “Baro a Pakagun-odan ti Impormasion iti Uniberso” sa innayonna: “Buyogen ti nalawag a panangmatmat iti kaaadaywan a bitbituen, ti natadem ti panagkitana a Hubble telescope kabaelannanton nga utoben ti nabayagen a napalabas.” Lallalo a gimmagar dagiti astronomo ken diseniador bayat a nagurayda kadagiti immuna a ladawan a maipatulod ditoy daga. Ania ti aktual a napasamak?

Kas nagbanaganna, kas kuna ti pagsasao a nabilang dagiti piek sakbay a mapessaanda! Nangrugi a simmangpet dagiti immuna a ladawan idi Mayo 1990. Imbes a nalawag unay a ladawan a kas iti ninamnama, nakudrep a lawag ti nakita dagiti magagaran nga astronomo. Insurat ni Eric Chaisson: “Dagitoy a kapaliiwan ti nangdegdeg iti pudno a nakaam-amak a kapanunotan nga adda nakaro a depekto ti panagkita ti agrikrikus a pagpaliiwan.” Adda di ninamnama a depekto ti teleskopio​—adda bassit a depekto iti maysa kadagiti dua a manganninag a sarmingna! Basbassit ti depekto ngem iti kaingpis ti linabag ti buok ti tao, ngem umdas daytan a mangpakudrep iti panagkita. Dakkel dayta a pannakapaay.

Asino ti Nagkamali?

Aniat’ makagapu iti nangina a depekto ti Hubble? Inlista ni Eric Chaisson, a nangaramid iti proyekto a Hubble, ti adu a makagapu iti librona a The Hubble Wars. Kunana: “Ti adda depektona a piesa a pangmatmat iti Hubble ket nagtaud iti engineering myopia, nalawag ken direkta a di panangikankano iti dakdakkel a problema. Kas pagarigan, di umiso ti pannakaaramid dagiti mata ti teleskopio ken saan nga umdas ti panangsubok dagiti sobrat’ talekda nga inheniero, a dida nanggun-od iti napateg a teknikal wenno sientipiko nga opinion manipud iti sabsabali malaksid ti nalimed a kontraktor . . . [ken] ti pannakausar dagiti segunda mano a piesa iti Hubble, kas kadagiti pinulpullon ti tawenna a gyroscope [dagiti gyros a nasubok iti ag-70,000 nga oras sakbay a nausar iti teleskopio​—‘a napalalot’ pannakasubokda agingga a didan maitutop,’ kas kinuna ti maysa nga inheniero] ken ti pannakausar dagiti memory board a nairanta nga agpaay kadagiti nabayagen a lugan iti law-ang.”

Idi nairingpas ti 2.4 a metro a kangrunaan a sarming ti Hubble, manamnama a maaramiden ti maudi a pannubok. Ngem, sigun iti The New York Times, nabaybay-an dagitoy a plano maigapu iti limitado a tiempo ken kuarta. Nagkiddaw idi ni pimmusayen a Dr. Roderic Scott, ti mangidadaulo idi a sientista agpaay iti kompania ti optikal a panagsirarak a nangaramid iti sarming, kadagiti kanayonan pay a pannubok. Di naikankano dagiti pakdaarna. Isu a bin-ig a nakudrep a ladawan ti impatulod ti HST manipud iti law-ang.

Ti opinion idi ni Chaisson ket: “Nalabit ti lugan iti law-ang ken ti riniwriw a piesana [agraman nasurok nga 400,000 a piesa ken 42,000 a kilometro a kablena] ken ti nalawa nga space center a pangsuporta iti dayta ditoy daga ket komplikado unay agpaay iti kabbaro pay laeng a sibilisasion ti teknolohia. Idi pinadas dagiti kaputotan ni Noe a bangonen ti nakangatngato a torre iti kadaanan a siudad ti Babel a dumanon idiay langit, saritaen kadatayo ti Libro a Genesis a dinusa ida ti Dios agsipud ta aginlalaingda. Nalabit no nakaaramidtayo iti saan unay a komplikado a teleskopio iti law-ang​—ad-adda nga episiente, rumangrang-ay nga alikamen​—saantay unay a maibabain.” Intuloy pay a kinuna ni Chaisson: “Nakakatkatawa ti nasaknap a kapanunotan nga awan pilpilien ken idumduma ti sientipiko a pamay-an, a dagiti sientista ket agkurang ken kanayon nga agkurang iti natauan nga emosion kabayatan ti panagtrabahoda. Ti panangikagumaan ti siensia ita ket inapektaran dagiti personal a prinsipio dagiti tattao a nainaig a kas ti kaaduan a bambanag iti biag.” Sigun ken ni Chaisson, adda naaramidan ti ambision ken panagimun iti nakalkaldaang a kasasaad ti Hubble.

Natungday a Namnama

Iladawan ti panangrepaso iti dadduma a paulo ti damdamag iti warnakan dagiti dramatiko a pasamak a nanglikmut iti atiddog a pakasaritaan ti depekto ti Hubble. “Naipatayab ti Shuttle iti 615 Kilometro a Kangato, Agraman Teleskopio ken Arapaap,” kinuna ti maysa a periodiko. Kinuna ti Scientific American: “Ti Impatawid ti Hubble​—Inlungalong ti Teleskopio iti Law-ang ti Baro a Tiempo iti Astronomia.” Idi Hulio 1990, binalbaliwan ti Time ti pattapattana a kunkunana: “Nakalkaldaang a Buya Agpaay iti Naisangsangayan a Siensia​—Nadadael Dagiti Namnama ti Shuttle ti NASA [National Aeronautics and Space Administration], ken Marigatan a Kumita ti Hubble.” Inlawlawag ti magasin a Science ti parikut iti nalaklaka a matarusan a lenguahe: “Sinurbey Dagiti Astronomo ti Dadael ti Hubble​—Manmano a ti Bassiusit a Kamali ti Pakaigapuan ti Nagdakkelan a Parikut​—Ngem Dakkel a Problema ti Patauden ti Micrometer iti $1.6-Bilion a Teleskopio.” Impadamag ti isu met la a magasin idi Disiembre 1990: “Ti Sobra a Panagtalek iti Hubble: Pagarigan ti ‘Napaneknekanen’ a Kurang a Pannakabigbig.” Kinunana: “Ti makadadael a depekto iti panagkita ti Hubble Space Telescope ket resulta ti di kinaannad ti adu a tattao, kuna ti maudi a report ti opisial a mangimbestigar a timpuyog ti NASA.”

Nupay kasta, saan a pakalugian ti isuamin. Idi Marso 1992, impadamag ti magasin a Smithsonian: “Makapakellaat a Ladawan Manipud Agsaksakit a Teleskopio iti Law-ang.” Kinunana: “Nupay agtultuloy a grabe ti kasasaad ti nagadu a pakausaranna, kaskasdi a ti teleskopio ket mangmangted kadagiti astronomo iti adu a makatulong nga impormasion. . . . Nangpataud dayta kadagiti sorpresa, kas kadagiti nagbubukel a raay ti bituen (a sigud a maibilang a maysa kadagiti kadaanan nga istruktura iti Uniberso) iti agkabannuag a kinapintasda; inusignan ti tengnga ti adayo a galaxy tapno mangsapul iti pammasingked iti teoria nga adda nangisit nga abut a mangalun-on iti bituen iti tengnga ti galaxy.”b

“Ti Mision ti NASA nga Agballigi Uray Aniat’ Mapasamak”

Kalpasanna, idi Nobiembre 1993, adda paulo iti Science News a nabayagen nga ur-urayen dagiti sientista ken astronomo: “Ti Dakkel a Panangtarimaan​—Gandat ti NASA a Tarimaanen ti Hubble Space Telescope.” Sigun iti New Scientist, inramanna “ti matarigagayan unay a mision ti panangtarimaan iti pakasaritaan ti panagpatayab iti law-ang.” Masapul nga alaen sa ikarga ti timpuyog ti pito nga astronaut ti HST iti luganda ken tarimaanen ti nadumaduma a seksion dayta idiay law-ang. Naawagan dayta a “Ti Mision ti NASA nga Agballigi Uray Aniat’ Mapasamak” ken “Pannakisabet ken ni Gasat.” Naballigi kadi?

Nagballigi dagiti astronaut nga ophthalmologist iti sientipiko nga addang nga inaramidda​—iti lima nga space walk, natarimaanda ti sarming ti HST ken nangikabilda iti baro a kamera a kas iti kadakkel ti maysa a piano! Tallo a tawen ti napalabas sakbay a nakapanda sadiay tapno sukatan dagiti adda depektona a piesa ken ikabil dagiti mangkorehir. Ngem nangina dayta a panangtarimaan iti sarming. Sigun iti maysa a gubuayan, ti panangtarimaan kadagiti lente nagastona ti $263 milion!

Ti dramatiko a kasasaad nadanonna ti kangitingitanna idi Enero 1994 nga addaan kadagiti paulo a kas iti “Awanen Myopia ti Hubble Telescope” ken “Makita Met Laengen ti Hubble ti Nagpintas a Buya ti Law-ang.” Imbunannag ti magasin nga Astronomy: “Hubble​—Nasaysayaat Ngem Idi Baro.” Impadamagna ti reaksion dagiti astronomo idiay Space Telescope Science Institute idi naawat dagiti damo a ladawan: “Naisangsangayan unay.” “Nangparagsak kadakami dagiti immuna a ladawan.” “Nasaysayaat nga amang ti pannakatarimaan ti Hubble ngem ti ninamnamami,” indir-i ni Dr. Edward J. Weiler, ti mangidadaulo a sientista iti proyekto.

Ania Dagiti Gunggona?

Di nagbayag, nangipaayen iti gunggona ti panangtarimaan kadagiti sarming. Iti Hunio 1994, impadamag ti Time a natakuatan ti HST ti pudno nga ebidensia a mangpaneknek iti kaadda dagiti nangisit nga abut. Inyanunsio ti NASA a nakatakuat dayta iti “nagtimbukel nga ulep ti gas nga agtaytayyek iti makaulaw a 1.9 milion a kilometro iti kada oras.” Agarup 50 milion a light-year ti kaadayona iti tengnga ti galaxy M87. Naikuna nga adda nagpupunipon a linaonna a dua bilion agingga iti tallo bilion a bituen a kas iti kadakkel ti inittayo ngem naipusek iti law-ang a kas iti kadakkel ti solar system-tayo! Pattapattaen dagiti sientista a ti nagtimbukel nga ulep ti gas ket addaan iti temperatura a 10,000 degrees Celsius. Ti kakaisuna a magun-odan a panangilawlawag iti daytoy a pasamak isut’ nagpigsa a puersa ti grabidad a pangigup ti nakaam-amak a puersa ti nagdakkelan a nangisit nga abut iti aglikmut a pagtaytayyekan ti nagtimbukel nga ulep ti gas.

Nakaipatulod pay met ti Hubble kadagiti ekselente a retrato ti kometa a Shoemaker-Levy 9 bayat nga intuloyna ti mangdadael-iti-bagina a panagturongna iti Jupiter, a sadiay ti nagpukawanna idi Hulio 1994. Nakalawlawag dagiti retrato dagiti galaxy nga ipatpatulod ti HST nga uray la imbaga ti maysa a sientista maipapan ti panangtarimaan: “Ti pannakabalbaliw bassit ti sarming, kellaat nga irarang-ay iti astronomia.” Ita, sigun iti Scientific American, “agarup maminsangapulo a daras a nasaysayaat ti panangilasin ti Hubble kadagiti paset ti bambanag ngem iti aniaman nga instrumento nga adda iti daga, isu a silalawag a makitana iti intero a kalawa ti law-ang a 1,000 a daras a nalawlawa [ngem iti dadduma a teleskopio].”

Ti Hubble ti mangtignay kadagiti managaramid iti teoria a mangbalbaliw kadagiti kapanunotanda maipapan iti edad ti uniberso. Kinapudnona, nabigbigdan nga adda panagsimparat ti agdama a pannakailawlawag dagiti bambanag. Mangipaay ti kabiitan nga ebidensia nga impatulod ti HST, sigun iti mannurat iti siensia a ni Wilford iti New York Times, “iti napigsa nga ebidensia a mabalin nga ub-ubing ti uniberso ngem iti sigud a pinattapatta dagiti sientista. Mabalin a saan a nasursurok ngem 8 bilion a tawennan,” no idilig iti sigud a pattapatta nga agingga iti 20 bilion a tawen. Ti problema isut’ “mapagtalkan a pannakapattapatta a dadduma a bituen ket agtawenen iti 16 bilion a tawen.” Isu met la a, kas iti kunana, “kasla agtultuloy a marirriribukan dagiti kosmologo bayat nga agtultuloy a makatakuatda kadagiti makapakellaat a bambanag maipapan iti uniberso, a mangibutaktak iti nakapimpiman a limitasion ti pannakaammoda.” Inayonna: “Dagidiay a mangawat iti uniberso kas maysa a tay-ak a pagadalan masapul nga awatenda ti posibilidad nga agpapan pay iti kinasaririt ken kinasiribda, didanto latta magun-odan ti adu kadagiti kangrunaan a sungbat.”

Masapul a masursuro ti tao ti kinapakumbaba a naisuro ken ni Job idi dinamag ni Jehova manipud iti alipugpog: “Mareppetmo aya ti rummuok dagiti Pleiades, wenno mapalukayam dagiti patapat ti Orion? Maidalanmo aya ti baggak iti agsapa iti panawenna ken maisurom iti Oso agraman dagiti urbonna ti dalan a pagturonganda? Ammom aya dagiti linteg ti langlangit?”​—Job 38:31-33, The Jerusalem Bible.

Komusta ti Masanguanan?

Mabalin a makaipaayto ti Hubble telescope iti ad-adu a panangipalgak iti asidegen a masanguanan. Insurat ti maysa nga astronomo: “Babaen ti Hubble Space Telescope, makitatayto ti sukog ti nagadu a galaxy iti aglikmut dagiti quasar [gubuayan ti radio a quasi-stellar, ti kararaniagan a bambanag iti uniberso].” No maipapan iti panangtarus iti namunganayan dagiti galaxy, kuna ni Richard Ellis iti University of Cambridge, Inglaterra: “Asidegen a madanontayo ti nakaay-ayat a tiempo.”

Agtultuloyto a padur-asen ti panagusioso ti tao ti pananggun-od iti pannakaammo iti uniberso, dagiti nangrugian ken panggepna. Dayta koma a pannakaammo ti mangtignay iti pusotayo a mangraem iti Namarsua ti naglawa nga uniberso, ni Jehova a Dios, isu a nagkuna: “Itangadyo dagiti matayo idiay ngato, ket kitaenyo. Asino ti Namarsua kadagitoy a bambanag? Isu Daydiay a babaen iti panangbilang iruarna dagiti buyotda, nga inagananna ida amin. Gapu iti kinawadwad ti dinamiko a puersana, ken agsipud ta napigsa iti pannakabalin, awan agkurang uray maysa kadakuada.”​—Isaias 40:26; Salmo 147:4.

[Dagiti Footnote]

[Diagram/Ladawan iti panid 16, 17]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

A: Kangrunaan a sarming

B: Segundaria a sarming

C: Nasukatan ti uppat a gyroscope, a mausar a mangiturong iti teleskopio

D: Nasukatan ti nadadael a solar panel

E: Naikabil ti baro a lente a nalawa nga anggulo ti makitana/pangplaneta a kamera

F: Sinulnitan ti Corrective Optics Space Telescope Axial Replacement ti depekto a sarming

G: Nasukatan dagiti elektroniko a piesa a mangiposision kadagiti solar panel

[Ladawan iti panid 16]

Makingngato a kannigid: Ti panangbuya ti HST iti galaxy M100 sakbay ti panangtarimaan

[Credit Line]

Retrato ti NASA

[Ladawan iti panid 17]

Makintengnga a ngato: Panangikabil iti baro a pangplaneta a kamera

[Credit Line]

Retrato ti NASA

[Ladawan iti panid 17]

Makingngato a kannawan: Ti panangbuya ti HST iti galaxy M100 kalpasan ti panangtarimaan

[Credit Line]

Retrato ti NASA

[Picture Credit Line iti panid 15]

Retrato ti NASA