Kasano a Matulonganyo Dagiti Agsolsolo a Nagannak?
DAGITI agsolsolo a nagannak, lalaki man wenno babai, ket maikari iti konsiderasion. Dagiti social worker itatta ipatpategda unay ti [emosional] a panangsaranay iti pamilia nga agsolsolo ti nagannakna.
“Dagiti manangsaranay a grupo ti gagayyem, mangipateg a kakabagian, mannursuro a mangipaay iti nabara ken personal nga interes, ti naisangsangayan nga ar-aramid iti komunidad ken ti relihion a nadisenio buyogen ti panangiraman kadagita a pamilia,” ilawlawag da sosiologo a Letha ken John Scanzoni, “ket makaipaay iti nagdakkelan a tulong iti emosional a pagimbagan dagiti agsolsolo a nagannak ken dagiti annakda iti tiempo ti biagda a nangnangruna a kasapulanda ti pammaregta.” Kasano, ngarud, a makatulongkayo?
Mangsaranaykayo
Umuna, padasenyo nga utoben no kasano a matmatan dagiti agsolsolo a nagannak ti bambanag. Panunotenyo nga addakayo iti sasaadenda. Sinaludsodan ti Agriingkayo! ni Margaret, a dua ti annakna nga agtawen iti 7 ken 14. Isut’ naidiborsio lima a tawenen ti napalabas, ket sibaballigi a sarsarangtenna [ti kasasaad] agingga itatta. Awan duadua a mabigbigyo nga adut’ ipalgak dagiti komentona.
Agriingkayo!: “Kas agsolsolo a nagannak, ania dagiti parikut a sinarangetmon?”
Margaret: “Umuna ken kangrunaan, nabigbigko a nakarigrigat nga aklonen ti kinapudno a nagbalinak nga agsolsolo a nagannak, maysa a banag a diak plinano. Masairak a mabigbig nga ‘agsolsolo a nagannak’ agsipud ta adut’ mangmatmat a ti agsolsolo a nagannak a pampamilia ket nakalidliday ken nakalkaldaang, a dakes ti pakasarsaritaan dagiti annakda. Agsipud ta saan a kasta ti panangmatmatko, idi damo agkedkedak a manggun-od iti pammalakad. Ngem nabigbigko a ti panagbalin nga agsolsolo a nagannak ket saan a negatibo amin.”
Tapno masaranayyo dagiti agsolsolo a nagannak, masapul nga ammoyo ti kinasensitiboda. Ikagumaanyo ti mangipakita ti kinamanangngaasi kadakuada.
Agriingkayo!: “Dika umaw-awat iti tulong manipud iti dati nga asawam. Kasano a mabaelam nga isakad ti pinansial a kasapulanyo?”
Margaret: “Masapul nga agsakripisioak iti kasta unay. Idi, gumatangak kadagiti baro a kawes no addada okasion. Bueno, gumatangkami pay met laeng iti baro a bambanag, ngem saanen a kas idi ti panaggastomi. Siempre, kayatko a napintas ti langa dagiti ubbing, isu a saysayaatek ti agbadyet. Rugiak ti agurnong iti sangkabassit iti linawas, nga ipaidulinko iti mapagtalkan a gayyem, ta ammok a no siak ti mangidulin mabalin a magastok dayta.”
Agbalinkayo kadi a kasta a mapagtalkan a gayyem a tumulong kadagiti agsolsolo a nagannak nga agbadyet iti kuartada?
Agriingkayo!: “Kasano a sinarangetyo ti kinaliday?”
Margaret: “Kanayon nga okupadoak bayat ti aldaw. Kadagiti rabii, no nakaturogen dagiti ubbing, ad-adda a mariknak dayta. Awagak ti maysa a kabagian wenno gayyem iti telepono. No dadduma aginnestoriakami a buyogen ti panagsangit. Saritaek dagiti napasamak iti aldaw. Ti basta kaadda ti maysa a dumngeg ket nagsayaat a tulong.”
Nalabit nasayaat no dakayo ti umuna nga umawag iti malidliday. Ti panagimdengyo ket makaipaay iti kasta unay a liwliwa.
Agriingkayo!: “Aniat’ mabigbigyo a karirigatan a banag kas agsolsolo a nagannak?”
Margaret: “Ti panangpadakkel iti annak nga agbalinto a nalinteg iti moral. Ti dumakdakes a kasasaad ti kagimongan ken dagiti pagalagadan iti moral ti mamagduadua iti tattao maipapan ti tarigagayko a mangipasagepsep kadagiti nasayaat a kababalin iti annakko.”
Ti panangipaay iti [nasayaat nga] ulidan iti panangsalimetmet kadagiti nadiosan a pagalagadan ket sigurado a mangparegta iti dadduma a mangaramid met iti kasta.
Agriingkayo!: “Adu a tiempo ti kasapulan iti panangpadakkel iti dua nga agtutubo. Kasano a maiwayaam ti tiempo a mangaramid iti kayatmo?”
Margaret: “Padasek ti mangipaay iti tiempo para iti bagik. Kas pagarigan, no isuro ti maysa a gayyem dagiti ubbing iti leksion iti musika, daytat’ mangipaay iti maysa nga oras agpaay iti bagik. Agtugawak ket diak lukatan ti TV. Basta agulimekak, a pampanunotek ti inaramidko bayat iti aldaw. Kanayon a pampanunotek no ania ti naimbag wenno dakes, isu a lagipek dagiti naaramidko tapno makitak no mapasayaatko pay ida.”
No itukonyo ti mangaywan kadagiti ubbing iti sagpaminsan, maaddaanto ti agsolsolo a nagannak iti napapateg a kanito maipaay iti kasta a panangusig [iti naaramidanna].
Mangitukon iti Praktikal a Tulong
Agriingkayo!: “Ania a tulong ti nabigbigmo a praktikal unay?”
Margaret: “Tagiragsakek ti maawis iti pagtaengan ti sabali a pamilia. No mabigbigyo a maseknan ti dadduma maipapan kadakayo, dakkel ti maitulong dayta. No dadduma panunotenyo a dakdakayo laeng ti addaan kadagiti parikut. Kasta met, no adda mangkomendar kaniak iti pamay-an ti panangpadakkelko iti annakko, nakapatpateg dayta! Ken adda met ti pagsayaatan ti bambanag, kas ti panagdekorasion, panaghardin, panaggatang. . . . Ayna, adu ti maibaga!”
No agsolsolo ti nagannak, kasla napapaut ken narigrigat nga ibturan dagiti bambanag. Isu nga ipategyo ti sagutyo a tiempo. Kadagiti agsolsolo a nagannak dayta ti maysa kadagiti kapapatgan iti isuamin a sagut.
[Ladawan iti panid 9]
Tapno talaga a makatulongkayo kadagiti agsolsolo a nagannak, masapul a mangbusboskayo iti tiempo a kaduada