Panagbalin a Naballigi nga Agsolsolo a Nagannak

“Ti maysa a banag a pulos a di nagun-odan ti amin nga agsolsolo a nagannak isu ti umdas a tiempo.”​—The Single Parent’s Survival Guide.

“Ti kakaruan a parikut isu ti kurang a kuarta.”​—Ti Times iti London.

‘Ti kinaliday ti kangrunaan a gubuayan ti pakarigatan ti agsolsolo a nagannak.’​—Give Us a Break, maysa a surbey iti gundaway dagiti agsolsolo a nagannak nga agaliwaksay.

AMIN a nagannak maipasangoda kadagiti karit, rag-o, ken parikut. Ngem dagiti agsolsolo a nagannak sanguenda [dayta] nga awanan ti kapareha. Kas banagna, ti tiempo, kuarta, ken kinaliday ti masansan a nabatad a makita iti panagbiagda.

Nupay mabalin a nakalkaldaang ti kasasaad ti biagda, makapagballigi dagiti agsolsolo a nagannak iti biag ti pamiliada, ket adu ti naballigi. Adut’ agpannuray kadagiti pagalagadan a surotenda ken no kasano a sipipinget a surotenda dagitoy.

Makapainteres ta nabayagen nga impadto ti Biblia ti pannakariribuk ti agdama a moral ken sosial a kasasaad. Paliiwenyo no kasano a pinagsiput ni Kristiano nga apostol Pablo ti agtutubo nga adalan a ni Timoteo maipapan iti daytoy. “Ngem ammuem daytoy,” namakdaar, “a kadagiti maudi nga al-aldaw dumtengto dagiti napeggad a tiempo a narigat a pakilangenan. Ta dagiti tattao managayatdanto iti bagbagida, . . . nasukir kadagiti nagannak, awanan panagyaman, saan a nasungdo, awanan nainkasigudan a panagayat, saan a sidadaan iti aniaman a tulagan.”​—2 Timoteo 3:1-3.

Ti Biblia ket saan laeng a basta maysa a libro a siuumiso a nangipadto kadagiti kababalin itatta. Linaonna dagiti mismo a prinsipio a, no masurot, ipanamnamanat’ balligi ti biag ti pamilia. (2 Timoteo 3:16, 17) Usigenyo no kasano a makatulong ti dadduma kadagitoy iti agsolsolo a nagannak a mangsaranget kadagiti parikut iti tiempo, kuarta, ken kinaliday.

Gatangenyo ti Tiempo

Kasano man ti kinaorganisadoyo, ti tiempo ket nakaat-atap a banag. Tapno nasayaat ti panangusaryo iti tiempoyo, nasken nga ilasinyo nga umuna no ania a talaga ti mapaspasamak iti dayta. Kalpasanna mabalin nga ikeddengyon no ania dagiti aramid a kapapatgan kadakayo. “Mangidulinkayo iti ‘listaan ti tiempo,’” isingasing ti maysa nga organisasion ti agsolsolo a nagannak. “Irekordyo iti daytoy ti isuamin nga aramidenyo iti intero nga aldaw wenno makalawas, ket usigenyo no kasano kabayag ti panangaramidyo [kadakuada]. Kalpasan dayta, usigenyo no sadino ti mabalin a pakaekonomiaan ti tiempo, wenno nasaysayaat a pakausaranna, babaen ti panangurnosyo iti mayun-una a bambanag wenno saan a panangaramid iti dadduma a bambanag.”

Iparangarang ti kasta a nasayaat a balakad ti Nainkasuratan a kinasirib ti balakad ti apostol: “Itultuloyyo ti agaluad a siiinget a ti pannagnayo saan a kas kadagiti nakuneng no di ket kas kadagiti masirib a tattao, a gatangenyo ti nainggundawayan a tiempo maipaay iti bagbagiyo, agsipud ta dagiti aldaw nadangkesda.”​—Efeso 5:15, 16.

Kas pagarigan, napateg kadi a paset ti inaldaw a rutinayo ti panagbuya iti TV? Ti panangkissay itoy ti mangted kadakayo iti kanayonan a tiempo a makisarita iti annakyo ken agaramid a sangsangkamaysa iti bambanag. Makatulong dayta a mangibangon iti nasayaat a relasion kadakuada.

‘Ti panangikagumaak a makikatugaw ken makisarita iti annakko ket agbunga laeng iti napaut a panagulimek,’ nalabit kunayo. Mabalin a kasta, ngem dikay ipalubos dayta a manglapped kadakayo. Irekomendar dagiti mamalbalakad kadagiti agsolsolo a nagannak a mabigbigyo koma ti rikrikna ti annakyo iti inaldaw-aldaw a panagsasaritada, kas kadagiti komentoda maipapan iti gagayyemda idiay eskuelaan wenno ti planoda nga aramiden. Ngem saanyo a maaramidan dayta no nakamulenglengkayo iti TV, saan kadi? Uray pay no palubosanyo laeng nga agan-andar a diyo buybuyaen, mabalin a ti pannakasinga agawenna ti napateg nga impormasion kadakayo maipapan iti nauneg a pampanunoten ken rikrikna dagiti agtutuboyo. Isu nga organisarenyo ti ar-aramidyo tapno mangbusbos ti tiempo a kadua dagiti annakyo. Agkakaduakayo a mangaramid kadagiti trabaho iti balay, ket bayat ti panagtrabahoyo, makisaritakayo kadakuada​—ken agimdengkayo no agsaoda!

Kaduaenyo met ida nga agbasa. Ipakita ti panagsirarak a dakkel ti relasion ti pannakaammo ti ubing nga agbasa no agtawenen iti lima ken dagiti maaramidanna kalpasanna. Daytoy ti mangipaay iti ad-adda pay a rason ti pananggatang ti tiempo tapno agbasa a sangsangkamaysa. Sumagmamano a minuto sakbay ti pannaturog, wenno no sarsardam pay sakbay a mariknayo a nabannogkayo unayen, ket tiempo a nainsiriban ti pannakausarna.

Agbalin a Kontento Kadagiti Nasken a Kasapulan

Adu nga agsolsolo a nagannak ti makabigbig a masalamaanda iti dakes a pinansial a kasasaad. Uray kasano masapul a makagun-odda iti umdas a kuarta a pagbayad iti maitutop a balay, taraon, ken kawes. Ngem ti panagtrabaho ket mangibangon iti parikut no kasano a maipaay ti umiso a panangaywan kadagiti annak.

Saan a kanayon a nalaka ti makasarak kadagiti pasilidad a mangaywan kadagiti ubbing, ken nanginada pay. Naballigi ti dadduma nga agsolsolo a nagannak a manggun-od iti tulong dagiti kabagianda​—apong a babbaket ken lallakay, ikit, ken uliteg. Dadduma ti agpannuray kadagiti eskuelaan ti ubbing, pagay-ayaman, ken dagiti pasilidad a mangay-aywan iti ubing nga ipaay dagiti nangyempleo kadakuada. Di kanayon a saklawen dagiti pension manipud iti gobierno, no adda, ti bayad a mabalin a sapulen ti kakasta a panangaywan iti ubing. Iti dadduma a lugar, mabalin a pilien dagiti agsolsolo a nagannak nga agtagtagibi a saandan nga agtrabaho no di ket aggianda idiay pagtaengan ket agbiagda laengen babaen iti kuarta nga ipaay ti gobierno.

Gapu iti umad-adu a bilang dagiti agsolsolo a nagannak nga aywananda, sapulen met ti gobierno dagiti addaan sungsungbatan iti panangaywan. Idiay Britania nagresultan daytoy iti tignay a mangaramid kadagiti paglintegan ken restriksion kadagiti awan nga amma a di mangsustento iti annakda. Ipatiliw dagiti ahensia a mangsupsuportar iti ubing dagiti nagbasol nga amma tapno bayadanda ti sustento. No agkedked dagiti agsolsolo nga inna a tumulong kadagiti ahensia a mangsapul iti ama, mabalin a mapukawda ti dadduma a pinansial a gunggona. “Idiay Sweden napattapatta nga 40 por siento kadagiti di mangsustento [nga amma] ti natiliw babaen iti lokal nga ahensia ti seguro iti kagimongan, ket idiay Francia ipaalagad dagiti korte ti bilin a mangsustento ken tiliwenda dagiti di mangsustento,” ipadamag ti The Times iti London.

Adda man dagiti korte wenno awan, adda man tulong ti gobierno wenno awan, makasarak ti adu nga agsolsolo a nagannak kadagiti pamay-an a tumulong iti bagida tapno agbiagda iti basbassit a kuarta ngem iti nakairuamanda. Kasano? Babaen ti naiduma a panagbadyet.

Maysa a kinasigo ti pannakasursuro nga agbadyet iti naidumduma a pamay-an. Gagangay a kaipapananna ti panangbalbaliw kadagiti umun-una a paggastuan​—kas pagarigan, umuna a panangilasin ti kuarta agpaay iti balay ken pagpapudot, kalpasanna agpaay iti igatang ti taraon, ken kalpasanna agpaay a pagbayad kadagiti utang. “No adda pagtaraon ken pagkawestayo,” inlawlawag ni apostol Pablo, “mapnektayon kadagitoy a bambanag.”​—1 Timoteo 6:8.

Napanunotyo kadin ti makibingay iti gastos ti sabsabali? Mabalin a makaekonomiakayo iti kuarta no gumatangkayo iti adu a taraon ken masapsapul iti balay a kadua ti dadduma a nagannak. Aniaman ti pamay-an ti panagbadyetyo, laglagipenyo a masapul nga agtugawkayo ket pattapattaenyo dagiti magastosyo. (Idiligyo ti Lucas 14:28.) Apay a dikay iraman dagiti annakyo a tumulong iti panangaramid iti badyet? Iti kasta mabalin a panunotenda a pribilehio ti tumulong kadakayo a mangtaginayon ti badyetyo. Mabalin pay ketdi a masarakanyonto a mabalinyo ti mangidulin iti kuarta a masalimetmetanyo.

Tapno Makagun-odkay iti Gagayyem, Agbalinkay a Mannakigayyem

“Iyugaliyo ti panangted, ket dagiti tattao mangteddanto kadakayo,” imbalakad ni Jesus. “Ti rukod a pangrukrukodyo, pangrukoddanto met kadakayo.” (Lucas 6:38) Kasta met laeng iti personal a relasion. Ti panaginteresyo iti sabsabali ket makagun-od iti nainggayyeman a tignay. Ti kasayaatan a panangparmek iti kinaliday isu ti panangikagumaan a makigayyem. Nalabit makasarakkayo iti mapagtalkan a gagayyem a makaaywan iti annakyo tapno makaruarkayo nga agpasiar. Nasaysayaat pay, apay a dikay kiddawen iti gagayyemyo a sumarungkarda kadakayo?

Ngem nasken ditoy ti panagannad. Laglagipenyo, “dagiti dakes a pannakitimpuyog dadaelenda dagiti makagunggona nga ug-ugali.” (1 Corinto 15:33) Sibaballigi laeng a maparmek ti kinaliday no pudno a makapabileg ken makayeg iti pannakapnek ti pannakipagayamyo.

Panagakem kas Ina ken Ama

Dagiti agsolsolso a nagannak masapul nga agakemda nga agpadpada a kas ina ken ama ti annakda​—maysa a trabaho nga adda rigrigatna para iti asinoman. Ket dikay liplipatan, dagiti ubbing ket naipasngayda a tumutulad. Masursuroda no kasano ti agbalin a mapagtalkan nga adulto babaen ti panangbuya iti aramiden dagiti mapagtalkan nga adulto. Adut’ agpannuray, ngarud, iti kita ti pagtuladan nga ipaayyo kadagiti annakyo. Iti panagkomentona iti kaawan ti amma ti adu a bilang kadagiti dumaddadakkel a barito kadagiti sentro ti siudad nga adut’ populasionna idiay America, kunaen ti The Sunday Times iti London: “Ibaga kadatayo ti kinaranggas ken riribuk iti kagimongan . . . no kasano nga agtignay ti maysa a kaputotan dagiti lallaki no ti agarup kagudua kadakuada ket dumakkel agingga a bumarito a di umiso ti pannakaawatda iti kaipapanan ti panagbalin nga adulto a lalaki, isu a manglimitar koma iti panagtigtignayda.”

No padakkelen dagiti agsolsolo a nagannak dagiti ubbing, mabalin a dakes ti epektona iti salun-at ken panagadalda ken uray pay iti namnamada iti ekonomia, kuna ni Duncan Dormor iti The Relationship Revolution. Dadduma a managsirarak supiatenda dagitoy a natakuatan. Ti kinapanglaw ken ti kurang a pannakilangen ti pabasolenda. Nupay kasta, adut’ umanamong iti panangtingiting ti social scientist a ni Charles Murray: “Ti ubing nga addaan iti ina ken awanan iti ama, nga agnanaed iti sangakaarrubaan dagiti inna nga awan kadagiti amma, ket agdesision babaen iti makitkitana. Makaibaonkayo iti social worker ken mannursuro ken klero a mangibaga iti agtutubo a lalaki nga inton dumakkel rumbeng nga agbalinto a naimbag nga ama iti annakna. Ngem dina ammo ti kaipapanan dayta malaksid no makitana dayta.” Wen, dagiti barito ken kasta met dagiti balasitang, kasapulanda nga agpadpada ti ama ken ina.

Idiay Salmo 68:5, ti Biblia deskribirenna ni Jehova a Dios a kas “ama dagiti ulila.” Dagiti inna nga agpannuray iti Dios agpaay iti panangiwanwan makasarakda kenkuana iti kasayaatan a paguadan agpaay kadagiti annakda. Dagiti amma a mangpadakkel nga agsolsolo iti annakda ti mangipateg iti tulong manipud kadagiti mapagtalkan, nataengan a babbai. Wen, ti kasapulan dagiti amin nga agsolsolo a nagannak isu ti naayat a panangsaranay. Nalabit a makatulongkayo iti daytoy a benneg.

[Kahon iti panid 6]

Dagiti Amma nga ‘Inna’ Met

Bassit laeng dagiti lallaki a mangidaulo iti agsolsolo a nagannak a pampamilia. Ngem bayat nga umad-adu dagiti agsisina nga agassawa, umad-adu a lallaki ti mangikeddeng a soluenda laengen nga aywanan dagiti annakda. “Maysa kadagiti kangrunaan a pakarigatan a sanguen dagiti lallaki iti daytoy a kasasaad isu ti balasitang nga anak,” ilawlawag ti The Single Parent’s Survival Guide. Ti panagbain ti makagapu iti dadduma mga amma a mangliklik a mangsalaysay iti seksual a bambanag. Dadduma, iyurnosda ti mapagtalkan a kabagian a babbai a makisarita iti babbalasangda. Dakkelto ti magunggona dagiti amin nga agsolsolo a nagannak, lalaki man wenno babai, no basaenda a kadua ti annakda ti libro a Dagiti Saludsod nga Iyimtuod ti Agtutubo​—Dagiti Sungbat nga Epektibo.a Naglaon daytoy a publikasion kadagiti seksion a napauluan “Ti Sekso ken dagiti Moral” ken “Panagkuyogkuyog, Ayat, ken ti Di Kasekso.” Agturpos ti tunggal kapitulo babaen iti paset a maawagan Salsaludsod a Pagsasaritaan, a nairanta a mangipasigurado iti umiso a pannakarepaso uray dagiti personal unay a bambanag.

[Dagiti Footnote]

[Ladawan iti panid 7]

panangbusbos iti tiempo a kadua dagiti annakyo pabilgenna ti nasayaat a relasion

[Ladawan iti panid 7]

Aniaman ti pamay-an ti panagbadyetmo, agtugaw ket kuentaem ti gastosmo