Ti Panangsapul iti Nasayaat nga Edukasion
ISAGANA ti nasayaat nga edukasion dagiti annak a mangparmek a sibaballigi ti biag iti agdama a kagimongan. Kabalanna ida kadagiti akademiko a paglaingan, agraman ti abilidad nga agbasa ken agsurat a naimbag ken mangsolbar iti aritmetika. Mainayon pay, daytat’ mangapektar iti pannakilangenda iti sabsabali ken pabilgenna dagiti nadalus a pagalagadan ti moralidad.
Ngem maigapu kadagitoy napeggad a tiempo, narigat unay a maipaay ti kasta nga edukasion. Insennaay ti maysa a beterano a maestro idiay Australia: “Dagiti klase ti buklen dagiti ubbing a nairuam iti kinaranggas, a dakes, narasáw ti panagsasaoda; ubbing nga agkurang iti turog maigapu iti panagbuya ti TV; ubbing a malnourished wenno mabisin; ken ubbing a napadakkel nga awanan disiplina.” Ket ibaganto kadakayo dagiti mannursuro: “Imposible nga isuro dagiti nasukir nga ubbing.”
Inladawan ni Albert Shanker, presidente ti American Federation of Teachers ti narigat a kasasaad dagiti mannursuro: “Kapilitan nga isuroda ti edukasion maipapan iti droga, arak, ken sekso, . . . pannakainsiar ti panagraem ti bagi dagiti estudiante, panangammo iti miembro ti gang, . . . ken adu a dadduma pay a banag. Isuamin malaksid ti pudno a panangisuro. . . . Ti talaga a makiddaw nga aramidenda isut’ panagbalin a social worker, ina, ama, mangngagas, polis, nutritionist, health worker ti publiko, medical technician.”
Apay a maikalikagum daytoy kadagiti mannursuro? Ipamatmat ti maysa a sumaria ti pakabuklan dagiti siled a pagadalan iti maysa a dakkel a siudad idiay makin-amianan a daya ti Estados Unidos ti makagapu. Inreport ti The New York Times dagiti imbaga ti maysa nga eksperto maipapan ti promedio a klase ti 23 nga estudiante. Imbagana a “8 kadagiti 15 ti mabalin a napanglaw; 3 ti mabalin nga impasngay ti inna a managdroga; 15 ti makipagtataeng kadagiti agsolsolo a nagannak.”
Nalawag nga adda iti proseso iti pannakadadael ti pamilia. Idiay Estados Unidos, bastardo ti gistay 1 iti tunggal 3 a maipasngay, ket 1 iti tunggal 2 a panagasawa ti agpatingga iti diborsio. Kaskasdi a dakdakkel ti porsiento dagiti naipasngay a bastardo idiay Denmark, Francia, Gran Britania, ken Sweden. Ania dagiti maar-aramid a panagregget tapno maparmek ti krisis a patpatauden daytoy a kasasaad kadagiti eskuelaan?
Panangsapul Kadagiti Solusion
Naaramid ti nadumaduma a pageksperimentuan wenno pagpilian nga eskuelaan. Kadawyan a babbabassit dagitoy—a mamagbalin a posible ti nasaysayaat a panangaywan—ket adu ti nangpataud iti bukodda a kurikulum iti panagreggetda a nasaysayaat ti pannakaipaay ti kasapulan dagiti ubbing. Idiay New York City, nalukatan ti 48 a kasta a babassit nga eskuelaan manipud 1993, ket 50 pay ti maipalplano. “Ti kinaranggas [iti eskuelaan] ti nangilungalong iti eksperimento,” kinuna ti The New York Times. Idi 1992, nasurok a 500 a pagpilian nga eskuelaan ti nairugi idiay Russia, nga addaan nasurok a 333,000 nga estudiante.
Iti kasumbangirna, inreport ti The Toronto Star: “Rinibu ti mangibabaon iti annakda kadagiti nangingina a pribado nga eskuelaan.” Iti laeng probinsia ti Ontario iti Canada, gistay 75,000 nga ubbing ti agad-adal kadagiti pribado nga eskuelaan. Masarakanda met itan iti intero a Russia, ket kunaen ti magasin a China Today a naipasdekda metten idiay China a “kas iti panagtubo ti rabong kalpasan ti tudo iti primavera.” Mangipaay ti The Handbook of Private Schools kadagiti libre a listaan ti gistay 1,700 kadagita nga eskuelaan idiay Estados Unidos, a mabalin a $20,000 wenno nasursurok ti tinawen a matrikula.
Kaskasdi a pinili ti dadduma a nagannak nga isuro ti annakda iti pagtaenganda. Idiay laeng Estados Unidos, napattapatta nga immadu dagiti ages-eskuela iti pagtaenganda iti agarup 15,000 idi 1970 agingga iti sangamilion iti 1995.
Nadumaduma a Resulta
Saan nga amin a sistema ti eskuelaan iti intero a lubong ti makagunggun-od iti agpada a resulta. Idi Hulio 1993, imbaga ni Shanker iti grupo dagiti edukador ti E.U.: “Tartarawidwidan ti dadduma a pagilian dagiti eskuelaan ket nasaysayaat dagiti magunggun-odanda a resulta ngem kadatayo.” Tapno iyilustrar, nasaritana ti pannakaam-ammona iti maysa a pagassawaan manipud Russia nga immakar idiay Estados Unidos. Insalaysayna: “Kinunada nga uray no pinagadalda ti anakda iti maysa a nasayaat a pribado nga eskuelaan, ad-adalen [pay la] idi ti anakda nga adda iti maika-walo a gradona dagiti naadalnan idi adda iti maikatlo a grado idiay Russia.”
Nangpataud ti dati nga Union Soviet iti sistema ti eskuelaan a mangisuro iti gistay amin a tattaona nga agbasa ken agsurat. Iti kasumbangirna, sigun iti maysa a pattapatta ti Departamento ti Edukasion ti E.U., di matarusan ti 27 a milion nga Americano ti karatula ti kalye wenno ti numero ti maysa a bus. Inreport ti Canberra Times ti Australia nga “agingga iti 25 a por siento kadagiti ubbing nga adda iti elementaria ti ageskuela iti high school a dida ammo ti agbasa ken agsurat.”
Adda ita ti nadumaduma a krisis kadagiti eskuelaan iti gistay isuamin a lugar. Kunaen ti 1994 a libro nga Education and Society in the New Russia nga “immanamong ti 72.6 porsiento kadagiti mannursuro idiay Soviet a na-interview a nakaro ti krisis iti sistema ti eskuelaan.” Sigun ken ni Tanya, maysa a beterano a maestra idiay Moscow, ti kangrunaan a makagapu iti krisis isut’ “di panangipateg a mismon ti nagannak ken estudiante iti edukasion.” Insuratna, kas pagarigan, a “kagudua laeng iti mateggedan ti kadawyan a tsuper ti bus ti mateggedan ti mannursuro—wenno nababbaba pay.”
Nasken ti Nasayaat nga Edukasion
Bayat a rumikrikut ti natauan a kagimongan, pumatpateg ti nasayaat nga edukasion. Iti adu a lugar, nangatngaton nga adal ti kasapulan tapno makastrek ti maysa nga agtutubo nga adulto iti pagtrabahuan a mangsuporta kenkuana ken ti masanguanan a pamiliana. Gapuna, adayo a nasaysayaat ti gundaway iti trabaho dagidiay a nanginsiar kadagiti kangrunaan nga akademiko a paglaingan. Nangnangruna a paginteresan dagiti mangyempleo ti kapatgan—no kabaelan ti aplikante iti panggedan nga aramiden a naimbag ti trabaho.
Napaliiw ti maysa a manager ti opisina a mangaw-awat kadagiti aplikante iti panggedan maipapan kadagiti adu a nagturpos iti high school: “Saanda a nasursuruan nga agtrabaho.” Innayonna: “Iti pannakilangen kadagiti agtutubo, masansan a ti parikut nga ibaga kaniak dagiti nangyempleo isut’ dida pannakabael nga agbasa ken agsurat a naimbag. Dida ammo ti isuratda iti aplikasion ti trabaho.”
Sigurado a kayat dagiti nagannak ti nasayaat nga edukasion agpaay kadagiti annakda, ken nainsiriban a kayatto dayta dagiti agtutubo agpaay iti bagida. Ngem napateg nga usarenda a naimbag dagiti kasapulan a tulbek. Ania dagitoy a tulbek, ken kasanot’ pannakausarda?
[Blurb iti panid 6]
Idiay Russia, “kagudua laeng iti mateggedan ti kadawyan a tsuper ti bus ti mateggedan ti mannursuro”