Ti Greek Orthodox Church—Nabingay a Relihion
BABAEN TI KORESPONSAL TI AGRIINGKAYO! IDIAY GRECIA
KADAGITI napasnek a tattao nga agay-ayat iti Dios ken iti kinapudno ken nauneg ti panagraemda iti panagdayaw kenkuana, saan a nalabes ti panangikuna a makapadanag ti agdama a kasasaad ti Greek Orthodox Church idiay Grecia. Mangup-upay ken mamagpungtot iti adu a Griego ti nakapimpiman a kinaawan ti panagkaykaysa, dagiti naranggas a panagraranget ti aglalaban a grupo iti iglesia, nagadu a nakababain nga eskandalo a mainaig iti moral, ken ti di pannakabael ti iglesia—a mangiladawan iti bagina kas “ti kakaisuna a pudno nga iglesia ti Dios”—a mangipaay iti naespirituan a panangiwanwan.
Maupay ti kadawyan a tattao, makapungtotda pay ketdi, gapu kadagitoy a mapaspasamak. Isennaay ti maysa a propesor ti unibersidad, iti panagsuratna iti kangrunaan a Griego a periodiko: “Masinasinan ti Iglesia ti Grecia gapu iti krisis a di maipakpakauna ti kinakaro ken kinapautna a mamagduadua iti autoridad [ti iglesia] ken dadaelenna ti nakaisigudan a kinapateg dagiti institusionna. Daksanggasat ta agtultuloy ti pannakadadaelna.”
Kasano a timmanor daytoy a kasasaad? Pudno kadi a nakagunggona ti nadekket a relasion ti Greek Orthodox Church iti Gobierno? Ania ti masakbayan dagitoy a relasion ti Iglesia ken Gobierno? Ania dagiti tumaud a pagpilian ti tattao a mangsapsapul iti pudno, agkaykaysa a kongregasion ni Kristo? Usigentayo dagiti kinapudno ket kitaentayo no aniat’ kunaen ti Biblia maipapan itoy a banag.
Panagrinnibal iti Pannakabalin
Idi nagturay ti diktador a militar iti Grecia kabayatan ti tawtawen 1967-74, siaaktibo a nakibiang dayta kadagiti ganuat ti Greek Orthodox Church tapno maisaknapna ti pannakabalinna. Iti panagreggetna iti interamente a panangsakup, pinasardeng ti junta militar ti napili iti napalabas a Holy Synod—ti kangatuan nga ehekutibo a bagi ti Greek Orthodox Church—ket tinudinganna ti bukodna a synod, “maitunos iti merito,” kas pannakaawagna. Idi naisubli ti demokrasia idi 1974, napili manen ti agturturay a bagi ti iglesia maitunos iti kanonikal a kartana. Kabayatanna, napadisi dagiti obispo a nakipaset iti synod a tinudingan ti junta, ket sinukatan ti sabsabali.
Nupay kasta, nangted ti linteg ti gobierno a naanamongan idi 1990 iti kalintegan kadagiti napadisi nga obispo nga agsubli manen iti posisionda babaen ti panagapelarda kadagiti sekular a korte ken kamaudiananna iti kangatuan nga administratibo a korte, ti Council of State. Kasta nga agpayso ti inaramid ti tallo kadagidiay a klero, ket nagbanaganna, nangabakda kadagiti kasoda. Ita, kas resultana, tallo nga agsisina nga arkdiosesis nga Orthodox idiay Grecia ti addaan sagdudua nga obispo—maysa ti opisial a bigbigen laeng ti Greek Orthodox Church ket maysa ti opisial nga awaten ti Council of State.
“Mannakilaban a Kristiano”
Nakasubli dagiti obispo a napadisi iti posisionda iti napalabas, ket naan-anay a dida bigbigen ti kaadda ti dadduma nga obispo a tinudingan ti opisial nga iglesia. Kasta pay a tunggal maysa kadakuada ti addaan adu a pasurot a “relihioso a panatiko”—kas panangiladawan kadakuada ti maysa a periodiko—a sipapanayag a mangyebkas iti panangsuportada iti panggep ti obispo. Daytoy a kasasaad ti nangrubrob iti nabara ken napudot a reaksion bayat nga imparang dagiti telebision iti intero a pagilian dagiti eksena ti kinaranggas, a mangipakpakita iti kinaadu dagita a “mannakilaban a Kristiano” a mangraut kadagiti simbaan, a mangrippuog kadagiti narelihiosuan nga idolo, ken duklosenda dagiti klero ken pasurot iti sabali a grupo. Iti kaaduan kadagitoy a kaso, kasapulan a makibiang dagiti riot police tapno maisubli ti talna. Nagteng dagiti pasamak ti kangitingitanda idi Oktubre ken Nobiembre 1993 kadagiti iglesia a masarakan iti narang-ay a Kifisia a kabangibang ti Atenas, ket idi agangay idi Hulio ken Disiembre 1994 idiay siudad ti Larissa, bayat a dagiti nakirokiro nga eksena ti bulsek a narelihiosuan a kinapanatiko ti nangkigtot iti publiko ti Grecia.
Napasamak idi Hulio 28, 1994 ti kararanggasan a rinnanget, kabayatan ti pannakaitrono ni Ignatius, ti obispo idiay Larissa a tinudingan ti Holy Synod. Iti panagparangna iti umuna a paulo ti panid nga, “Agbalin a Paggugubatan ti Larissa Agpaay iti Baro nga Obispo—Dimteng Manen ti Nariribuk a Panawen,” inreport ti periodiko nga Ethnos: “Maysa la a termino ti mayanatup: ti Nariribuk a Panawen. Kasano pay koma ti panangiladawan ti maysa iti amin a banag a napasamak idi kalman idiay Larissa, . . . panaglalaban kadagiti kalye, naranggas a rinnanget, pannakadangran ti bagi?”
Sumagmamano a lawas kalpasanna, rinaut dagiti kabusor ti kotse ni Obispo Ignatius a “nangusarda iti landok ken batuta, kalpasan ti nainget a panagkikinnamat.” Inyimtuod ti maysa a periodista: “Posible kadi a patien ti maysa a dagiti nairaman a rimmaut ti narimbawan iti Nakristianuan a sentimiento idinto ta, maigiddato, ti kinapanatikoda ti nangiguyyó kadakuada nga agaramid kadagiti tignay a katupag ti ar-aramiden dagiti gang, agingga kadagiti naranggas a tignay a mangituggod iti ipapatay? . . . Ket dagitoy a tignay ti imparegta ken inanamongan dagiti prominente a panguluen ti iglesia.”
Ad-adda pay a kimmaro ti kasasaad kabayatan ti tiempo ti Paskua. Iti panangdakamatna kadagiti makapasidduker a pasamak ti Disiembre 23-26, 1994, idiay Larissa, inlanad ti periodiko nga Eleftherotipia: “Nakababain daydi a Paskua idiay Larissa, a sadiay, maminsan manen a ti [selebrasion] ti riniribuk ti nabayagen a di panagkikinnaawatan. . . . Nupay inyanunsio dagiti kampana ti simbaan ti pannakaipasngay ni Kristo, ti batuta dagiti polis ti maipangpang-or idi iti ulo dagiti ‘nalinteg ken nakillo.’ Dagiti derraaw, panagsusubang, panaglilinnunod, ken panangaresto ti nangsukát ti pannakayebkas ti naimbag a kablaaw ken pammendision ti Paskua iti paraangan ti Church of Saint Constantine idiay Larissa. . . . Dagus a nagbalin a panagiinninsulto dagiti demonstrasion [maibusor ken ni Ignatius] ket kalpasanna pannakiranget kadagiti polis. . . . Pinagbalinda a paggugubatan ti paraangan ti simbaan.”
Kasano ti reaksion ti umili iti daytoy? Inkomento ti maysa a lalaki nga Orthodox: “Diak maawatan no kasano a maaramid ti tattao nga agkunkuna a Kristiano dagita a naranggas a tignay kabayatan dagiti sagrado a narelihiosuan a piesta. Kasano a makapanak iti simbaan no agpegpeggadak a makabil sadiay?” Ket imbaga ti maysa a debotado a babai nga Orthodox: “Mabutengakon a makimisa kalpasan amin dagitoy a pasamak.”
Kanayonanna, immadu met dagiti naibutaktak a moral nga eskandalo a pakainaigan ti Greek Orthodox Church. Sangkabutaktak ti warnakan dagiti salaysay maipapan ti kinalulók iti moral ti sumagmamano a miembro ti klero—binabai ken pedophile a papadi, ti pannakadispalko dagiti pondo, ken ti ilegal a pannakailako dagiti antigo a ramit. Posible ti pannakailako dagiti antigo a ramit agsipud ta adda di makontrol a wayawaya ti adu a klero kadagiti gameng a nangingina nga idolo ken dadduma a napapateg a gapuanan ti arte.
Anian a makasubkar daytoy a kasasaad a mangsalungasing iti nabileg a balakad ni apostol Pablo kadagiti Kristiano a dida agbalin a pasurot ti tattao agsipud ta agbunga daytoy iti “di panagtutunos” ken “panaglalasin”!—1 Corinto 1:10-13; 3:1-4.
Dagiti Relasion ti Iglesia-Gobierno—Aniat’ Masakbayanda?
Manipud pay panangrugi ti Gobierno ti Grecia, tinagiragsaken ti Greek Orthodox Church ti pribilehio a pakabigbigan kas ti kangrunaan a relihion. Idiay Grecia, agingga ita, awan pay ti makuna a panagsina ti Iglesia-Gobierno. Patalgedan a mismo ti Konstitusion ti posision ti Greek Orthodox Church kas ti “kalatakan a relihion” iti Grecia. Kaipapanan daytoy a biangan ti Greek Orthodox Church ti amin a sektor iti biag ti publiko, agraman ti pannakaituray ti publiko, ti sistema ti hustisia, ti polisia, edukasion ti publiko, ken gistay tunggal aspeto ti kagimongan. Daytoy a mangsaklaw-amin a panangdominar ti iglesia nabayagen a kaipapananna ti panangirurumen ken di mailadawan a rigat kadagiti relihion ti minoria idiay Grecia. Nupay pasingkedan ti Konstitusion ti wayawaya ti relihion, no gandaten ti relihion ti minoria a gun-oden ti kalinteganna, gistay kanayon a maipakalikagum ti adu a reketitos ti narelihiosuan a panangidumduma, panangisalsalumina, ken ibubusor a pinarnuay daytoy a relasion ti Iglesia-Gobierno.
Kasla posible ti pannakabalbaliw ti Konstitusion iti asidegen a masanguanan, ket ngarud maikalkallangoganen ti nabileg a kiddaw a panagsina ti Iglesia ken Gobierno. Iwarwaragawag dagiti naimpluensia nga eksperto ken mananganalisar iti konstitusion ti Grecia dagiti parikut a pinataud daytoy a nadekket a relasion ti Iglesia ken Gobierno. Itudoda a ti kakaisuna a makagunggona a solusion isut’ nainget a panagsina dagitoy dua nga institusion.
Dagiti panguluen ti iglesia, kabayatanna, ti mangikalkallangogan iti panagmadida iti kasta a panagsina. Iti panangdakamatda iti sensitibo nga isyu, a maapektaranto la unay iti kasta a pagbanagan ti relasion ti Iglesia-Gobierno, nagsurat ti maysa nga obispo: “Kas pagbanaganna, isardengto kadin ti Gobierno a suelduan dagiti klero? . . . Kaipapanan dayta nga adunto a paroko ti mabaybay-an nga awanan papadi.”—Idiligyo ti Mateo 6:33.
Ti sabali a resulta ti nadekket a relasion ti Iglesia ken Gobierno idiay Grecia isut’ panangipaannurot ti linteg dagiti Griego—a direkta a maikontra kadagiti paglintegan ti European Union ken iti Articles of the European Convention of Human Rights, a mangipaobligar iti Grecia—a masapul nga ipakita dagiti personal identity card ti amin nga umili a Griego ti relihion ti tunggal umili. Kasta unay ti di iyaanamong dagiti mannakaawat unay a tattao iti daytoy agsipud ta masansan nga agbalin a biktima iti panangidumduma dagiti miembro iti relihion ti minoria. Imbaga ti maysa a periodista: “Posible unay a dakes dagiti ibunga daytoy a kinapudno no maipapan iti pannakaipaalagad ti wayawaya iti kalintegan ti relihion dagiti minoria ti pagsasaritaan.” Iti panagkomentona iti daytoy, inlanad ti periodiko a Ta Nea: “Rumbeng a mangaramid ti Gobierno iti pangngeddengna ken mangipaalagad iti linlinteg a mangilaksid kadagiti naturay a pamay-an ken reaksion ti iglesia kadagiti banag a kas iti kapilitan a panangisurat iti relihion ti maysa a tao iti pakabigbiganna a card.”
Iti panangipaganetgetna a naganat a kasapulan ti kasta a panagsina, imbaga ni Dimitris Tsatsos, propesor ti constitutional law ken kameng pay ti European Parliament: “Masapul nga isardeng ti Iglesia [ti Grecia] ti panangdominarna iti biag ti kagimongan, politika, ken edukasion. Mangikuspil ti panangituray ti Greek [Orthodox] Church. Mangirurumen a turay dayta iti sistema ti edukasion ken iti kagimongantayo.” Iti sabali pay nga interview iti isu met la a propesor, kinunana: “Ti iglesia ti addaan iti nakaam-amák a pannakabalin iti Grecia, a daksanggasat ta saan la a limitado iti relasion ti iglesia ken konserbatibo a politika, no di ket nadominaranna payen ti liberal a sektor iti kagimongan dagiti Griego. No siak a mismo, kalikagumak ti panagsina ti Iglesia ken Gobierno. Kalikagumak a maipada dagiti Orthodox a Griego kadagiti pasurot ti aniaman a relihion idiay Grecia.”
Agkaykaysa Dagiti Pudno a Kristiano
Talaga a narigat a sapulen ti pakailasinan ti pudno a Kinakristiano iti Greek Orthodox Church. Saan a pinanggep ni Jesus a tumaud ti panaglalasin ken di panagtutunos iti uneg ti Kinakristiano. Idi nagkararag ken ni Amana, kiniddawna a dagiti adalanna “maymaysada koma amin.” (Juan 17:21) Ket dagitoy nga adalan masapul nga ‘addaanda iti ayat iti maysa ken maysa,’ daytoy nga ayat ti marka a pakabigbigan dagiti pudno a pasurot ni Kristo.—Juan 13:35.
Kasla naatap ti panagkaykaysa iti Greek Orthodox Church. Nupay kasta, saan la a maymaysa daytoy a kaso kadagiti organisado a relihion itatta. Imbes ketdi, iparangarangna ti panagsisina a mapaspasamak kadagiti relihion ti Kakristianuan.
Daytoy a nakalkaldaang a kasasaad ti bambanag ti matmatan dagiti napasnek nga agay-ayat iti Dios a di maitunos iti sasao ni apostol Pablo kadagiti pudno a Kristiano idiay 1 Corinto 1:10: “Ita bagbagaankayo, kakabsat, babaen ti nagan ni Apotayo a Jesu-Kristo a rebbeng nga agsaokayo amin a sangsangkatunos, ket awan koma dagiti panaglalasin kadakayo, no di ket naan-anay nga agkaykaysakayo koma iti isu met laeng a panunot ken iti isu met laeng a wagas ti panagpampanunot.”
Wen, tagiragsaken dagiti pudno nga adalan ni Jesus ti di marugpo a panagkaykaysa iti nagbabaetanda. Agsipud ta agkaykaysada babaen ti singgalut ti Nakristianuan nga ayat, awan naggigidiatanda a politika, sekta, wenno doktrina. Sibabatad nga inlawlawag ni Jesus a mailasin ti isuamin dagiti pasurotna babaen “kadagiti bungada,” wenno ar-aramidda. (Mateo 7:16) Dagiti managipablaak daytoy a magasin awisendakayo a mangimbestigar “kadagiti bunga” dagiti Saksi ni Jehova, a mangtagtagiragsak iti pudno a Nakristianuan a panagkaykaysa idiay Grecia ken iti sadinoman a lugar iti lubong.
[Ladawan iti panid 18]
Papadi a makirangranget kadagiti polis
[Picture Credit Line iti panid 15]
Manipud iti libro a The Pictorial History of the World