Panangmatmat iti Lubong

Iti daytoy a ruar, ipaay ti “Agriingkayo!” daytoy intero a paset iti krisis a bimmangon iti ‘nakaipasngayan ti demokrasia.’

Narelihiusuan a Pannakaidadanes Idiay Grecia​—Apay?

IDI Domingo, Hunio 15, 1986, 700 kadagiti Kristiano a Saksi ni Jehova ti nagtataripnong iti maysa a natalna nga asamblea iti Galaxias Cinema, idiay Larisa, Grecia. Ar-aramidenda ti maminduat’ makatawen nga asambleada tapno agadal ti Biblia ken parang-ayenda ti panangyaplikar kadagiti Nakristianuan a prinsipio iti inaldaw-aldaw a panagbiagda.

Daytoy a taripnong ket maitunos iti moderno a Konstitusion ti Grecia, a nagbalin a linteg idi 1975, nga agkuna a dagiti “Griego ket maaddaanda ti kalintegan nga agtaripnong a sitatalna nga awan ig-igamda.” Indeklarana pay met a: “Ti wayawaya ti narelihiusuan a konsensia ti di masupring.” Innayon ti Konstitusion: “Amin dagiti pagaammo a relihion ket siwayawayadanto ket dagiti pamay-an ti panagdayawda ti maaramid a di malaplapdan ken iti sidong ti panangsalaknib ti linteg.”

Nupay kasta, idi agarup alas onse iti dayta nga aldaw ti Hunio, naaramid dagiti nakabutbuteng a paspasamak iti lawlaw dayta a pagsinean a nagtataripnongan a sitatalna dagiti Kristiano a Saksi ni Jehova. Ti lokal a pagiwarnak nga I Larisa ibaganat’ napasamak: “Ginasgasut a tattao, nangnangruna dagiti miembro ti Christian [Greek Orthodox] nga organisasion ti ilimi nga addaan sumagmamano a papadi a mangidadaulo, nangrugida a nagtataripnong ket rinugianda nga inyebkas ti dida pananganamong kadagidiay adda iti pagsinean​—nasurok a 700 a Saksi ni Jehova. Ti bunggoy ket kasla sisasaganan a sumrek ti pagsinean tapno pasardengen ti asamblea.”

Pinalikawkawan dagiti managderraaw ti pagsinean iti adu nga oras ket ti kasasaad nagbalin a nakabutbuteng unay. Aniat’ nanglapped iti daytoy a panaggunay dagiti managderraaw nga agbalin a kinaranggas a maibusor kadagiti Saksi ni Jehova?

Ti Kinaranggas dagiti Managderraaw Naliklikan

Ti pagiwarnak intuloyna nga insalaysay: “Dimteng ti abogado ti distrito iti dayta nga eksena a kadua dagiti adu a polis ket tinengngelda dagiti managprotesta, nga agtultuloy nga agpukpukkaw manipud ballasiw ti kalsada kabayatan a kankantaenda dagiti salmo ken himno ti simbaan.”

Kasano nga iti kamaudiananna ket nalasatan dagiti Saksi daytoy a makanernerbios a kasasaad? Ti lokal nga inaldaw a pagiwarnak nga Eleftheria isalaysayna: “Ti abogado ti distrito iti First Court a ni Mr. Spiros Spiliopoulos . . . ti kasapulan a nagtalinaed sadiay iti sumagmamano nga oras, inaramidna amin ti . . . nadiplomatikoan a kabaelanna tapno mapagwarawara dagiti bunggoy idi agarup alas dos y media ti malem, kabayatan a ngangngani panawanen dagiti Saksi ni Jehova ti pagsinean tapno maliklikan ti mabalin a maaramid a kinaranggas.”

Ti mabalin a maaramid a kinaranggas iti dayta nga okasion ti naiyebkas a nalaing kadagitoy a sasao ti maysa a padi a naadaw iti isu met laeng a gubuayan: “Iti sumaruno a panangited ti mayor ti pagsinean [kadagiti Saksi], alaenminto dagiti palami ket burakenminto ti isuamin!”

Ti Obispo ket Agsao

Aniat’ makuna dagiti nangatngato nga autoridad ti simbaan iti daytoy nakababain nga inugali dagiti papadi ken dagiti paspasurotda? Ti Eleftheria impadamagna: “Ti Obispotayo a Most Reverend Seraphim ti nagsarita maikanunong kadagiti bunggoy dagiti matalek a tattao a nakiraman iti demostrasion.” Ti pagiwarnak innayonna pay nga isut’ “nangiyebkas ti napudno a rag-ona gaput’ nabileg a kaadda dagiti [Orthodox] a tattao ket naimpusuan a nangkablaaw a ti Apo ket tulonganna ken papigsaenna koma dagiti matalek a tattao tapno no umay ti pakasapulan, maiparikna ti kaaddada iti nabileg ken epektibo a pamay-an.”

Binabalaw ti obispo ti ili ti Larisa gaput’ panangipalubosna ti panangusar dagiti “kabusor ti simbaan ken ti pagiliantayo gaput’ antikristo a panagasambleada” iti pagsinean. Idin nangparuar iti daytoy a nalimed a pammutbuteng kadagiti autoridad ti politika: “Ti pagiliantayo, mararaem a tattao, ket opisial nga Orthodox a nasion, ket awan kalintegan dagiti ministrona a sumuporta a siaaktibo kadagiti kabkabusorna.” Innayonna pay: “Dagiti Kristiano nga Orthodox a tattao ket dida palubosan daytoy ket dida pakawanen dagiti papanguloda gapu iti daytoy.”

Ti Tignay ti Pagiwarnakan

Adu a Griego a managpaliiw ti narimon babaen iti daytoy kanayonan pay a pangarigan ti kinapanatiko iti biang ti Greek Orthodox Church. Iti pinulpullon a tawtawen dagiti Saksi ket naisarangda kadagiti pannakaidadanes ken pannakaibabain iti ima dagiti klero.

Ti lokal a pagiwarnak nga I Alithia ti nangipablaak ti maysa nga artikulo a ni Sarantos Vounatsos iti sidong ti paulo nga “On the Fringes of Life​—Acting Like Pharisees.” Kas panagkomentona iti panaggunay dagiti managderraaw, insaludsodna: “Apay dagitoy amin a bambanag? Ket sino dagiti dadaulo a nagakem? No diak agbiddut, dagiti [Saksi] addaanda ti maysa a klase ti taripnong. Ket dagiti dadduma? Sumagmamano ket papadida ken ti managderraaw a simmurot!”

Ni Vounatsos intultuloyna: “‘Mailansa koma’ [dagiti Saksi], impukkaw dagiti managderraaw. Ngem saan aya a Kristiano dagitoy a tattao, dagitoy a managderraaw? Daytat’ impukkawda, ket buyogen ti kinapanatikona! Ken, daksanggasat, ta ti ‘panguloda’ ket maysa nga agik-ikkis . . . a padi! Namutbuteng, nagtabbaaw, napangas a nagpalawag, ken iti maysa a punto ipalagipna iti maysa ti maysa a ‘hijacker’ agsipud ta kabayatan ti panangiparangna ti relona nangted ti lima a minutos a pakdaar kadagiti amin nga adda iti uneg tapno panawanda ti pagsinean, ta no saan . . . ti panaggunay ket mangrugin! ‘Ta no saan a sumrekkamin ket burakenmi dagiti ul-uloda, kakabsatko,’ nangngegda a kinunana.”

Ti nagsurat ket kinondenarna ti aramid ti padi a maibusor kadagiti Saksi ket nagimtuod: “Apay? Sinaktandakayo aya? Kasano? Babaen kadagiti taripnongda? No kasta iparangmo ti bangir a pingping! Ngem inyaplikaryo ti mata iti mata! Apay? Nangikabilda kadi ti imuko iti karabukobyo? Ket isarangmo kadi ti bagim iti kinaranggas? Maysa a biddut ti agbalin a padi! . . . Kayatyo kadi nga isarang dagiti bagbagiyo kadagiti ar-aramid dagiti pariseo? Bueno, agannadkayo ta no agtultuloykayo, maawanankayton ti asi ken grasia ti Dios ken kasta met kadakami.”

Idi Hulio, ti pagiwarnak ti Athens iti Domingo nga Eleftherotipia ti nangipablaak ti maysa nga artikulo iti sidong ti paulo a: CLE,“Religious Persecutions: Greece Is Being Charged by Europe When Church Fanatics Burn, Threaten, Beat Up.”CLIL, Inlatakna a dagiti ganggannaet a pagiwarnakan ket nangrugidan nga inadal ti maipapan iti wayawaya ti panagdayaw idiay Grecia. Inadawna ti The Wall Street Journal iti Hunio 16, 1986, a nangipablaak ti maysa nga artikulo iti sidong ti paulo a CLE,“Greece’s Orthodox Church Suppresses Activists of Other Sects, They Charge.”CLIL,

Insalaysay ti Eleftherotipia a ti Orthodox Church ket addaan ti Anti-Heresy Department iti embahada a distrito ti Atenas. Iti maysa nga opisina idiay, ni padi Antonios Alevizopoulos ket “agisursurat kadagiti polyeto a maibusor kadagiti aktibidades dagiti Evangelical, Pentecostal, Saksi ni Jehova, isuamin nga erehes iti imatangna a ‘mamagpeggad iti indibidual ken ti sosiedad.’”

Maysa a Protestante a misionero ti naadaw nga agkunkuna a ginasgasuten dagiti naaresto gaput’ proselitismo iti napalabas a sumagmamano a tawtawenen “agraman 890 a Saksi ni Jehova idi laeng 1983.”

Iti isu met laeng a report ti Eleftherotipia ti nangilista kadagiti sumagmamano a kinaranggas nga inaramidda a maibusor kadagiti Saksi ni Jehova idiay Grecia. Dagitoy iramanna dagiti ar-aramid a panangpuor kadagiti balbalay dagiti Saksi, panangbuong ti rikep ti paggigimongan ken dagiti tawa, ken panangpadpadas a pagsardengen dagiti gimgimong ti Biblia dagiti Saksi.

Ti kamaudianan a naaramid ket isu ti naipadamag a maysa a monghe ti nangraut ti maysa a 79 años a Saksi iti kalsada a nagbanag iti pannakatay ti biktima. Di unay nakaskasdaaw a ti isu met laeng a pagiwarnak ti nangilatak “ti kinarasi ti narelihiusuan a wayawaya iti nakaipasngayan ti demokrasia.”

Makmaklaatkayo aya a kadagitoy naladawen a tiempo ti Gresia a naawagan iti ‘nakaipasngayan ti demokrasia’ kadagiti ginasgasut a tawtawen, ket makitaanyo pay laeng ti narelihiusuan a pannakaidadanes ken kinapanatiko ken dagiti papadi ket mangsulbogda kadagiti managderraaw? Kasano a posible nga addada pay laeng dagita a kasasaad iti pagilian a ti Konstitusionna ti nalawag a mangipalubos ti narelihiusuan a wayawaya?

Ti Linteg nga Archaic

No aniat’ mamagbalin a posible iti daytoy isut’ linteg nga archaic nga adda pay laeng nupay no di nairaman iti Konstitusion. Iti agarup kagudua a siglon ti napalabas, iti naladaw a paset ti 1930, ti Grecia, nupay maysa a monarkia, ket inturayan ni Metaxas a maysa a diktador. Iti dayta a tiempo maysa a linteg ti naanamongan nga addaan ti kapanunotan a mangtengngel kadagiti pannakaaramid dagiti lugar ti pagdaydayawan a saan a Greek Orthodox.

Dayta a daanen a linteg ti nangiraman kadagiti sumaganad a probision: “Siasinoman a mangal-alagad ti proselitismo ti madusa ti pannakabalud ken panagmulta.” Ngem kasano ngay a nadepinar ti proselitismo? Dayta a linteg imbagana: “Ti termino a ‘proselitismo’ ket buklen dagiti sumaganad: aniaman a direkta wenno saan a direkta a panangpadas a mangsugat ti konsensia dagiti naigiddiat pammatida a partido nga addaan ti kapanunotan a mangbalbaliw kadagiti adda iti konsensiada.”

Maibatay iti dayta a kaiyulogan, agbalin a di legal uray laeng no pagsasaritaan dagiti naggigiddiatan ti pammati! Daytat’ mabalin a makuna a ‘panangsugat ti narelihiusuan a konsensia ti dadduma nga addaan kapanunotan a mangbalbaliw ti linaonna’! Ngem ti panangidadanes ken panangibalud kadagiti managtulnog ti linteg a tattao gaput’ panagsisinnukatda kadagiti kapanunotan ti relihion ket maysa a pannakaisubli ti Dark Ages. Awanen sabali pay a lugar itatta iti Makinlaud a demokrasia a pakaar-aramidan ti kastoy kadakkelna a panangiparit.

Ti panangyaplikar iti daytoy nalausen a linteg ti mangibungbunga ti dakkel a kinaawan hustisia kadagiti Saksi ni Jehova ken dadduma pay idiay Grecia. Ken maysa daytoy a pakadadaelan ti nasayaat a prinsipio ti wayawaya a patalgedan ti Konstitusion ti Grecia.

Dagiti Kaskaso ti Korte Idiay Grecia

Ti isyu ti narelihiusuan a wayawaya bimmangon met iti di pay nabayag iti probinsia nga isla ti Grecia a Creta. Idiay, dagiti Saksi ni Jehova ti nangiwayat kadagiti addang ti korte tapno mairehistroda kas legal a mabigbigbig a timpuyog. Dayta a kiddawda ket naanamongan. Ngem ti obispo ti Creta ti nagprotesta iti korte ket naibabawi ti pannakaanamongna.

Kadagiti ania a pakaibatayan? A dagiti sursuro dagiti Saksi ni Jehova ket saanda a maparisan ti kaiyulogan ti maysa a Kristiano kas ipatarus ti Greek Orthodox Church! Ngem dagiti Saksi ni Jehova iti intero a lubong ti mabigbigbig unay kas Kristiano a mamati ken Jesu-Kristo kas subbot, ti nadibinuan nga Anak ti Dios, ken tungpalenda dagiti sursurona. A dagiti Saksi ni Jehova ket maysa a Kristiano a relihion ket naan-anay ti legal a pannakaipasdekna babaen kadagiti gobierno ti sangalubongan a mamagbalin iti pammabasol ti simbaan nga awan ti kinapudnona.

Dagiti Saksi ni Jehova ti nagapelo kadagiti nangatngato a korte ti Grecia. Agtalekda a ti pudno a kinahustisia ti agtalinaed nga awan ti manangdominar nga impluensia dagiti klero ti Greek Orthodox.

Kas makita itatta, ti linteg ti proselitismo (ken ti pangngeddeng ti korte ti Creta) isut’ maysa a pakaibabainan ti gobierno ti Grecia. Maysa pay daytoy a pakaibabainan ti internasional a pakasarsaritaan ti pagilian kas ‘nakaipasngayan ti demokrasia.’

Ngarud, manamnama a dagiti Griego a makaammo a nalaing ti linteg ti mangted ti pangngeddeng a maitunos ti nasayaat a Konstitusion ken kadagiti prinsipio ti wayawaya ti relihion a masarakan iti Declaration of Human Rights ti Naciones Unidas, nga anamongan ti Grecia.