Ti Nabileg a Lammergeier
BABAEN TI KORESPONSAL TI AGRIINGKAYO! IDIAY BRITANIA
NANGAYED a billit ti lammergeier, a nasurok a 120 a sentimetro ti kaatiddogna manipud sippit agingga iti ipus. Makita a laklakaenna laeng a patayoken ti tallo a metro ti kaakabana a payyakna kadagiti kabambantayan idiay Europa ken Africa ket, no dadduma, iti kangato a walo a kilometro idiay Himalayas. Daytoy a nangayed a parsua, a kolor kahel ti barukong ken tengngedna ken nangisit-ken-puraw ti ulona, ti addaan kadagiti atiddog a dutdot iti makimbaba a sippitna. Daytoy ti namunganayan ti sabali pay a naganna, ti barbasan a buitre. Iti panagnaedna kadagiti nasulinek ken langalang a rehion, aniat’ kankanenna tapno mabiagna ti bagina?
Pasingkedan ti dadduma a pagreperensiaan a libro a sidaen ti lammergeier dagiti sibibiag a parsua—dagiti chamois, kordero, urbon a kalding, hare, ken babassit nga ayup nga uppat ti sakada—ngem di umanamong ti dadduma nga autoridad. “Awan autentiko a salaysay maipapan itoy a billit nga adda sindanan a sibibiag nga ayup,” kuna ti The World Atlas of Birds, nupay pagaammo a kanenna dagiti tedda nga addaan muldot nga inyula ti dadduma a billit, a nakandan amin a lasagna. Ania ngarud ti kankanenna?
Alaen ti lammergeier kadagiti nangato a disso ti tulang dagiti ayup a pinapatayen dagiti managsida iti ayup wenno natay iti sabali a pamay-an sana itupak dagiti tulang kadagiti bato iti baba. Kanayon a maipagarup a parparenna dagiti tulang iti daytoy a pamay-an tapno maala laeng ti patá ti tulang. Ipadamag ti The Economist ita, kalpasan ti detaliado a panangusig kadagiti sibibiag ken natay nga specimen dagiti billit, a nadumaduma ti inlawlawag dagiti managsirarak manipud Glasgow University sadi Scotland.
Alimonen ti lammergeier dagiti pedaso ti tulang a kas iti kadakkel ti duapulo ket lima a sentimetro por uppat a sentimetro. Kaskasdi nga iti pakasdaawan dagiti managsirarak, awan ti nasarakan iti billit a naisangsangayan a sistema ti panagtunaw, a kas iti gizzard, tapno mairemediona ti di marunaw a taraonna. Ti kakaisuna a nakita isut’ nakarot’ pannakabennatna a karabukob a mabalin a pagnaan dagiti pedaso a tulang. Nupay kasta, ad-adu pay ti ilawlawag ti tian ti lammergeier.
Nasdaaw dagiti sientista a nakatakuat iti adu a selula iti tian a mangiruar iti naisangsangayan ti kinapigsana nga asido—napigpigsa ngem ti asido ti bateria—a mangrunaw iti calcium ti tulang, a pakaibatian ti protina ken ti patá. Mangipaay daytoy a taraon iti nangato a kantidad ti enerhia ngem ti lasag a taraon nga umasping ti kadagsenna. Ti nakaskasdaaw pay isut’ kinapudno a nasarakan iti kasta nga aglawlaw ti asido dagiti enzyme ti panagtunaw. Isu a narisuten ti misterio no kasano a daytoy napigsa a parsua agbiag iti kasta kabassit a taraon a 90 porsiento a tulang—sabali pay a pagsidsiddaawan iti panamarsua.
[Picture Credit Line iti panid 25]
© Nigel Dennis, Photo Researchers