Sadino ti Ayan Dagiti Matalek?
BABAEN TI KORESPONSAL TI AGRIINGKAYO! IDIAY ESPAÑA
“Awanen ti makapapatay unay iti relihion a kas ti panangyaleng-aleng.”
EDMUND BURKE, MAIKA-18-SIGLO A BRITANO NGA ESTADISTA.
ITI naangin a kapanagan iti akin-amianan a deppaar ti España masarakan ti bassit nga ili ti Caleruega. Madlaw ti ili idi edad media babaen iti naisangsangayan a kombento ti Romanesque. Naibangon dayta 700 a tawenen ti napalabas a pangpadayaw iti naipasngay ditoy a ni Domingo de Guzmán, ti nangbuangay iti orden a Dominican. Iti pito a siglo ti kombento ti nagnanaedanen dagiti madre a nangpili nga agbiag a siuulimek ken maiputputong.
Agtedted ti atep ti kombento, ket mangrugin a marba dagiti kadaanan a paderna. Ngem ti madre superiora maseknan a nangnangruna iti ad-adda a napanuynoyan a panagrakayana—ti pannakarbek ti relihion a mismo. “Idi simrekak iti kombento dandani 30 a tawenen ti napalabas, adda 40 a madre ditoy,” ilawlawagna. “Ita 16 kami laengen. Awan ti agkabannuag. Kasla banag a napalabasen ti relihioso a bokasion.”
Mapaspasamak iti adu iti intero a Europa ti mapaspasamak idiay Caleruega. Awan ti movimiento a panangbusor iti relihion, basta naulimek, awan sardayna a panangpanaw. Agserbi kadagiti turista dagiti dadakkel a cathedral ti Europa imbes a mangawis kadagiti “matalek a miembro” iti lugar. Maparparmeken babaen iti di pannakaseknan ti di maparmek idi nga iglesia—Protestante man wenno Katoliko. Ti ad-adda a pakaseknan dagiti tattao iti biag isu ti nailubongan imbes a narelihiosuan—kasasaad nga awagan dagiti pannakangiwat ti iglesia a sekularisasion. Kasla saanen a napateg ti relihion. Ti ngata kasasaad ti relihion idiay Europa ipamatmatna ti umasping a panagkedked a dandanin agsaknap iti dadduma a paset ti lubong?
Aniat’ Mapaspasamaken Kadagiti Makimismisa?
Saan a baro daytoy a kasasaad iti akin-amianan a Europa. Lima laeng a porsiento kadagiti Luterano idiay Scandinavia ti kanayon a makimisa. Idiay Britania, 3 porsiento laeng kadagiti agkunkuna nga Anglicano ti makikulto no Domingo. Ngem ita, dagiti Katoliko iti akin-abagatan a Europa ti kasla tumultuladen iti ulidan dagiti kaarrubada iti amianan.
Idiay France, a pagilian a kaaduanna ti Katoliko, 1 laeng iti tunggal 10 nga umili ti makimisa iti maminsan iti linawas. Iti napalabas a 25 a tawen, bimmaba ti porsiento dagiti Español a mangibilang iti bagbagida nga “aktibo a Katoliko” manipud iti 83 porsiento agingga iti 31 porsiento. Idi 1992, imbaga ti Español nga arsobispo a ni Ramon Torrella iti pannakisaritana iti warnakan a “saanen a Katoliko a pagilian ti España; makiprosesion dagiti tattao iti Semana Santa ken makimisa iti Misa iti Paskua—ngem saanda a [makimisa] a linawas.” Bayat ti ibibisita ti papa idiay Madrid idi 1993, namakdaar ni John Paul II a “masapul nga agsubli ti España iti Kristiano a namunganayanna.”
Inapektaran ti di relihioso a kasasaad ti klero agraman dagiti pasurot. Bimmaba ti bilang dagiti baro a naordinan a padi idiay France agingga iti 140 idi 1988 (kurang pay a kagudua ti bilang idi 1970), bayat nga idiay España adda agarup 8,000 ti nangidian iti kinapadi tapno mangasawa. Iti kasumbangirna, agduadua ti dadduma nga agtultuloy nga agserbi iti arbanda maipapan iti mensaheda. Ti laeng 24 porsiento kadagiti klero a Luterano iti Sweden ti makarikna a maikasabada ti maipapan iti langit ken impierno a “buyogen ti nadalus a konsiensia,” bayat a kakapat kadagiti Pranses a padi ti di pay sigurado maipapan iti panagungar ni Jesus.
Napatpateg ti Pagragsakan ken Pagayatan Ngem ti Kinapasnek
Aniat’ mangsuksukát iti relihion? Iti adu a pagtaengan, ti panaglinglingay sinukatánnan ti panagdayaw. Kadagiti Domingo mapan dagiti pamilia kadagiti playa wenno kabambantayan imbes a mapan iti simbaan. “Makapasikor ti makimisa,” kinuna ni Juan, maysa a gagangay a teenager nga Español. Saan a maipada dagiti relihioso a serbisio iti panaglalaban iti soccer wenno konsierto a pop, paspasamak nga ar-araken ti bunggoy ken mangpusek kadagiti stadium.
Ti ibabassit dagiti makimismisa saanna laeng a paneknekan ti ikakapuy ti relihion. Kaykayat ti adu a taga Europa ti mangpili laeng iti relihioso a kapanunotan a kayatda ket baybay-anda dagiti dida kayat. Ita, bassiusiten ti pakayaspingan ti opisial a pannursuro ti iglesia iti personal a patpatien dagiti agkunkuna a kameng ti maysa a relihion. Kaaduan a taga Europa—Katoliko man wenno Protestante—didan patien ti biag kalpasan ti ipapatay, bayat a nasurok a 50 porsiento kadagiti Español, Italiano, ken Pranses a Katoliko ti di pay mamati kadagiti milagro.
Kasla awan pannakabalin ti herarkia a manglapped iti daytoy kankanayon a napartak a di pannakikomporme. Awanen ti ad-adda a pakadlawan iti daytoy no di ti kampania ti papa a maibusor iti pananglapped iti panagsikog. Idi 1990, impaganetget ni Pope John Paul II kadagiti parmasiutika a Katoliko ti saanda a panaglako kadagiti kontraseptibo. Kinunana a dagitoy a produkto “labsingenda dagiti gagangay a linteg a pakadadaelan ti dayaw ti tao.” Kasta met, ipapilit ti Catechism of the Catholic Church a ti “panagayat ti lalaki ken babai iti maysa ken maysa ngarud ti adda iti sidong ti nagkadua nga obligasion a kinamatalek ken kinabunga.”
Nupay adda dagitoy a nainget a bilin, di mangikankano a pilien ti gagangay a Katoliko nga agassawa ti bukodda a kurso. Manmanon dagiti pamilia a nasursurok ngem dua ti annakda kadagiti Katoliko a pagilian iti akin-abagatan a Europa. Idiay España, dagiti condom—a dandani magatang nga illegal dua a dekada ti napalabasen—ti kankanayonen a mayanunsio iti television, ket 3 porsiento laeng kadagiti Pranses a Katoliko a babbai ti agkuna nga ipangagda ti opisial a paglintegan ti Katoliko maipapan iti pananglapped iti panagsikog.
Nalawag, dagiti taga Europa didan ikankano dagiti iglesia ken ti pannursuroda. Silalawag a dineskribir ti arsobispo nga Anglicano iti Canterbury a ni George Carey ti kasasaad ti iglesiana: “In-inut a mapukpukawkamin gapu ta awanen dagiti miembro,” kinunana, “ket naganat unay dayta nga isyu a masapul a sanguenmi.”
Awan pay idi ti kastoy a pannakagunggon ti relihioso a kasasaad ti Europa nanipud idi nakaro a panagbalbaliw ti Repormasion. Apay nga adun a taga Europa ti mangyaleng-aleng iti relihion? Ania ti masakbayan ti relihion?