Ti Iglesia Katolika Idiay España—Apay Adda Krisis?
“Angin ti immulada, alipugpog ti apitenda.”—Oseas 8:7, “The Jerusalem Bible.”
IDI Mayo 20, 1939, idiay simbaan ti Santa Bárbara, Madrid, impresentar ni Heneral Franco ti kampilan ti panagbiktoriana ken Arsobispo Gomá, primado ti España. Ti armada ken simbaan rinambakanda a dua ti balligi a dineskribir ti papa a kas “natarigagayan a biktoria Katolika.” Nalpasen ti giera sibil, ket kasla nagbannawagen ti baro a Katolisismot’ España.
Ti agay-ayat a simbaan immawat ti nabuslon a kontribusion ti Gobierno, panangsakop iti edukasion, ken bileg a mangsensor iti aniaman a di paglaingan ti nasional a Katolisismo. Ngem ti naballigi a militar-relihiuso a krusada immulana met dagiti bin-i ti panagrakaya ti simbaan.
Iti panangmatmat dagiti adu a Kastila, ti simbaan napabasol kadagiti kinakas-ang dagiti nagbiktoria a puersa. Pudno, a kalpasan unay di gubat, kaaduan kadagiti umili ti nakimisa. Nainsiriban idi ti panagbalin a naimbag a Katoliko tapno adda panggedan wenno tapno umasenso. Ngem napabileg ngata ti napudno a pammati babaen iti armas ken napolitikaan a puersa?
Uppat a pulo a tawen kalpasanna, sinungbatan dayta ti nagsasagadsad a krisis.
Krisis ti Pammati: Idi 1988 adda 3 laeng iti kada 10 nga umilit’ España ti regular a mangal-alagad iti relihion Katolika, ket kaaduan nga umili imbilangdat’ bagida a “saandan a kas iti karelihiusoda sangapulo a tawen a napalabas.” Ti surbey, a gapuanan ti El Globo, a linawas a diario Español, impakitana a nupay kaaduan a Kastila ti mamati iti Dios, awan pay kagudua kadakuadat’ mamati nga adda biag kalpasan ti ipapatay. Makaklaat met unay ti natakkuatanda nga adda 10 porsiento kadagiti mangal-alagad iti Katolisismo ti agkuna a dida mamati nga adda personal a Dios.
Krisis ti Kinapadi: Kadagiti naglabas, mangipatpatulod ti España kadagiti padi iti intero a lubong. Tallo pulo a tawen kasakbayanna, 9,000 ti tinawen a maordinan. Itan, nagbalinen a sangaribo laeng dayta, ket adu a dadakkel a seminario dagiti wangawang. Ti nagbanaganna, ti promedio nga edad dagiti padi a Kastila ket lumaklakay—16 porsiento itan dagiti nasurok a 70 ti tawenda, idinto ta 3 porsiento laeng ti nababbaba ngem 30.
Krisis ti Pundo: Ti baro a konstitusion ti España pagsinaenna ti Simbaan ken Gobierno. Iti dati, adda nabuslon a kontribusion ti Gobierno nga automatiko a para iti Iglesia Katolika. Itan ti gobierno inrugina ti baro a sistema tapno ti bassit a porsientot’ buis ti maysa a tao mapan iti simbaan wenno iti sabali a maikari a sosial a pundo, sigun iti tarigagayan dayta makimbuis. Ngem karkarna, ta 1 laeng iti kada 3 a Kastila nga agbuis ti mayat a mangted iti kuartada iti simbaan. Saplit daytoy kadagiti agturay a Katoliko, ta ninamnamada a doble ti kasta a dagup ti mangited iti “relihiuso a buisda” iti simbaan. Kayuloganna a narigat pay laeng a suportaran ti simbaan ti bukodna.
Kabayatanna, agparang a mapilitan ti gobierno nga itultuloyna a limosan ti simbaan ti $120 milion iti tinawen. Adu a Katoliko ti madukotan itoy a situasion. Maysa a Kastila a teologo, ni Casiano Floristán, imbatadna a “ti simbaan a di umdas ti kontribusion a maawatna kadagiti miembro ipakitana nga awan miembrona wenno dayta ket saan a simbaan.”
Krisisi ti Panagtulnog: Daytoy a krisis apektaranna nga agpada dagiti padi ken parokiano. Dagiti agtutubo a padi ken teologo masansan a maseknanda, saan a kadagiti relihiuso nga isyu, no di ket kadagiti sosial. Dagiti “progresibo” a tendensiada makisinnubang iti konserbatibo nga Español a hierarkia agraman iti Vaticana. Gagangay ti kas ken José Sánchez Luque, padi ti Málaga, nga ipapanna a “ti Simbaan saan nga isu laeng ti addaan kinapudno” ket idinto ta “iturongna koma dagiti umili, ngem dina dominaran ida.”
Kasta met ti makuna dagiti adu a Katoliko a Kastila—kakatlo laeng kadagiti Katoliko a Kastila ti umanamong iti kunaen ti papa. Nakarkaro pay ti panangmatmatda kadagiti Kastila nga obispo. Kadagiti Katoliko a nasurbey, kakapat ti nagkuna nga “awan bibiangda” kadagiti obispo, ket 18 porsientot’ nagkuna a total, dida met la maaw-awatan dagita.
“Maikadua a Pannakakasaba”
Gapu ta kastoy ti makapadanag a situasion, dagiti Kastila nga obispo impablaakda idi 1985 ti nagsasagadsad a karkarna a panagpudno. Dagitoy ti dadduma nga inadmitirda:
“Kinullaapanmi imbes nga impalgakmi
ti pudno a rupat’ Dios.”
“Nalabit siniglotanmi
ti Saot’ Dios.”
“Adu kadakamit’ di nangilawlawag
iti nasin-aw a mensahe ni Jesus.”
“Bassit lat’ panagtalekmi iti Dios ket ad-adu
kadagiti agturay toy lubong.”a
Inadmitir pay dagiti obispo a ti nasionda ket agbalbalinen a nailubongan, wenno indiperente iti relihion. Inrekomendarda ti pannakaangay ti “maikadua a pannakakasaba” ti España; Mammano, nupay kasta, ti nangipangag iti awisda. Dua a Katoliko a babbai ti nasdaaw idi nagbalaybalayda. Ad-adut’ tiempo a nabusbosda a nangilawlawag kadagiti bumalay nga isuda ket saan a Saksi ni Jehova imbes ket a ti Katoliko a mensaheda koma.
Ngem saan a pakasdaawan daytoy, yantangay 18 milion nga oras ti nabusbos dagiti Saksi ni Jehova a simmarungkar kadagiti balay dagiti tattao idiay España gaput’ napudno a panangaskasabada iti intero a nasion. Amin a Saksi—kas kadagiti Kristiano idi immuna a siglo—obligadoda nga “aramiden ti trabaho ti mangaskasaba.” (2 Timoteo 4:5, Revised Standard Version, Catholic Edition) Ket nupay adut’ masarakanda nga indiperente iti simbaan, adut’ mabirukanda a dumngeg iti ebanghelio, wenno naimbag a damag maipapan iti Pagarian ti Dios nga idandanunda.
Maysa a lakay a nakasaritada isun Benito. Idi nagbettak ti giera sibil, agnanaed iti lugar a sinakop dagiti rebolusionario. Napilitan a nagpasalista a kas soldado, ngem iti pusona ammona a dakes ti agawit iti armas. Dina binigbig a dayta ket “nasantuan a gubat.” Imbes a patayenna ti padana a tao, inrantana a pinaltogan ti imana tapno di makakalbit iti gatilio.
Uppat a pulo a tawen kalpasanna, isuda ken baketna nakiinnadalda iti Biblia kadagiti Saksi ni Jehova. Naragsakan ni Benito idi maammuanna a ti Dios idagadagna iti ilina a “pandayenna ti kampilan nga agbalin a dingding ti arado,” a kas indagadag ti konsiensiana kenkuana adun a tawen ti naglabas. (Isaias 2:4) Nupay nakapuyen, di nagbayag isu maysa metten a mangaskasaba.
“Naimnas a Labutab”
Ni Gloria ket Katoliko a basta agrukrukbab lattan iti Dios iti bukodna a wagas. Adu a tawen nga impamaysanat’ biagna iti simbaan bilang madre a misionera sadi Venezuela. Ngem nagpangadua idi a dina mabirukan ti sungbat dagiti saludsodna maipapan kadagiti doktrinat’ simbaan, a kas iti Concepcion Imaculada ni Maria, purgatorio, ken ti Trinidad.
No isu ket agdamag, naynayda nga imbaga kenkuana a misterio dayta. ‘Apay nga inaramid ti Dios a narikut a maawatan dagita?’ inyimtuodnat’ bagina. Naminsan pinakdaaranda a no koma idi tiempot’ Inkisision, isu komat’ pinuorandan. ‘Ket nalabit pudno a kasta,’ kunana.
Gaput’ kakasta a pannakatinggarna, nagduadua idi isut’ sinarungkaran dagiti Saksi ni Jehova. Ngem idi nabigbigna a pinaneknekan amin ti Kasuratan dagiti pannursuroda, nga itan mabalinnan a tarusan ti mensahe ti Dios para iti sangatauan, napalalot’ ragsakna. Itan busbosennat’ adu a tiempona a mangikaskasabat’ naimbag a damag ti Pagarian ti Dios.
“Ita, no utobek amin a relihiuso a seremonia ti Iglesia Katolika,” kunan Gloria, “idiligko ida iti naimnas a labutab, a sumilsilap iti adu a kolor, ngem kawaw—no padasem a sukimaten, agpukaw lattan dayta.”
Da Benito, Gloria, ken rinibo pay a Saksi ni Jehova a kas kadakuada idiay España, natakkuatanda ti pudpudno a naespirituan a represko babaen iti yiinumdat’ awan lalaokna a danum ti kinapudno a linaon ti Nasantuan a Kasuratan. Ti kasta a represko di mabirukan iti dayta madaydayaw nga Iberiano nga institusion, ti iglesia ti España—nakabakbaknang no iti tradision ngem nakapangpanglaw no iti naespirituan a taraon, mannakabalin unay kadagiti adu a siglo ngem itan awan gawgawaynan a mangep-ep iti kinaaleng-aleng ti bumasbassit nga arbanna.
Kinuna ni Jesu-Kristo iti naminsan, maipapan iti panangilasin ken panangliklik iti relihiuso a kamali: “Annadanyo dagiti ulbod a mammadto nga umay kadakayo a sikakawes a kas karnero ngem iti uneg isuda dagiti mangalun-on a lobo. Mailasinyonto ida gapu kadagiti bungada. . . . Ulitek, mailasinyonto ida gapu kadagiti bungada.—Mateo 7:15-20, JB.
Palubosanmi ti managbasa nga isut’ mangukom kadagiti bunga ti Katolisismot’ España.
[Footnote]
a Sabali pay ti impudnoda idi naangay ti nagtipon nga asamblea dagiti padi ken obispo idi 1971. Nupay di inanamongan dayta ti makalikaguman a dua a kakatlo a mayoridad, nasursurok a kagudua ti nanganamong itoy: “Sipapakumbaba a bigbigenmi ken agpakawankami ta dimi ammo no kasano, idi nesesita unay, ti agbalin a pudno a ‘ministro ti pannakikappia’ iti nagbabaetan dagiti kailianmi a nabingbingay iti gubat a nangikisap iti agkakabsat.”
[Blurb iti panid 12]
Inyawis dagiti Katoliko nga obispo ti maikadua a pannakakasaba ti España. Mammanot’ nangipangag
[Ladawan iti panid 9]
Adda laeng 3 kada 10 a Kastila a regular a makimismisa
[Ladawan iti panid 10]
Ti Simbaan ti Sagrada a Pamilia idiay Barcelona di pay la nalpas kalpasan ti sangasut a tawenen a panagpatakder ken panagdawat iti donasion
[Credit Line]
Ladawan: Godo-Foto