Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Awanan Asuk a Sigarilio​—Di Aya Makadangran?

IDI immakar ti 13 ti tawenna a ni Cord iti midwestern United States, dagus a natakuatanna nga isut’ awanan iti kadawyan nga usaren ti lalaki nga adda iti maikawalo a tukad: sangalata nga snuff (napulbos a sigarilio nga angoten, ngalngalen, wenno ipulagid iti gugot), maysa a kita ti awanan asuk a sigarilio. Kaaduan kadagiti baro a gagayyemna ti makuna a “dippers,” wenno managusar iti snuff, ket kayat ni Cord ti makibagay. Isu nga idi inyawatan ti maysa kadagiti lallaki iti bassit a pakete ti snuff, innalana, ken impulagidna ti dadduma nga snuff iti gugot ti makimbaba a bibigna a kaslattay beteranon a managusar.’​—Magasin a Listen.

Saan la a ni agtutubo a Cord ti kasta. Kuna ni Dr. Christopher A. Squier, propesor ti oral pathology, nga umad-adu dagiti lallaki a teenager ti damo a mangipulagid. Nupay saanen nga umad-adu ti malako nga awanan asuk a sigarilio idi arinunos ti 1980’s, “umad-adu manen ti mangusar iti naagneb nga snuff,” kuna ni Dr. Squier.a Ireport dagiti managsirarak, kas pagarigan, a 1 iti kada 5 a lalaki nga estudiante iti high school idiay United States ken 1 iti kada 3 nga agtutubo a lallaki idiay Sweden​—minilion nga agtutubo​—ti mangus-usar itan iti awanan asuk a sigarilio. Apay a mapaspasamak daytoy?

“Nataltalged ngem panagsigarilio.” “Awan ebidensia a napeggad dayta.” “Us-usaren dayta dagiti gagayyemko. Saan a makadangran kadakuada.” “Bassit laeng ken dinak an-annuen.” “Awan pay ti natay iti dayta.” Sigun iti American Cancer Society, dagitoy ti sumagmamano kadagiti irason dagiti agtutubo no apay nga agus-usardan iti awanan asuk a sigarilio.

Ania ti namagpanunot kadagiti agtutubo a nataltalged ti dipping ngem ti panagsigarilio? Talaga kadi a kasta?

Panagtignay Kadagiti Anunsio

Iti adun a tawen, laylayusen ti nabileg nga industria ti sigarilio dagiti agtutubo kadagiti anunsio a mangibagbaga a di makadangran ti awanan asuk a sigarilio a kas iti chewing gum ken napateg a kas iti umiso nga etiketa ti sapatos. Dagiti slogan a kas iti “Mangipulagidka iti snuff imbes agsigarilioka,” “Maaddaanak iti pudno a ragsak ti panagsigarilio a din kasapulan a mangsindiak iti sigarilio,” ken “Sangapirit laeng ti kasapulam” ipasimudaagna a sisisikap a nasaysayaat ti panagusar iti snuff ngem iti panagsigarilio.

Kalpasan a naiparit dagiti kasta nga slogan iti TV ken radio idiay United States, nagtultuloy nga iyan-anunsio ti industria ti tabako ti mensahena babaen kadagiti anunsio iti magasin. Dagiti nasileng a retrato dagiti naka-rugged a tattao a maragragsakan iti panaganupda, panagkalay-atda iti dadakkel a bato, ken panagbalsada iti karayan wenno dissuor​—ti lata ti sigarilio ti sisisikap a naisuksok iti akinlikud a bulsada​—iyanninawna ti nabatad ken nalawag a mensahe: “Napintas, natural, ken pamay-an tapno agbalin a pudno a lalaki ti awanan asuk a sigarilio!”

Kuna ti 1994 a report ti U.S. surgeon general, a napauluan iti Preventing Tobacco Use Among Young People, nga adu nga agtutubo ita ti mamati a “natalged ken maawat iti kagimongan dagiti produkto nga awanan asuk a sigarilio.” Maysa a panagadal kadagiti estudiante iti high school ti nangipakita a “patien ti agarup 60 a porsiento kadagiti managusar iti junior high ken 40 a porsiento kadagiti senior high nga awan peggad wenno bassit laeng ti peggad ti panagusar iti awanan asuk a sigarilio.” Ket uray dagiti managusar iti high school a mangbigbig a mabalin a makadangran ti awanan asuk a sigarilio “dida madlaw a dakkel ti peggad.” Epektibo ken makakombinsir dagiti anunsio. Ngem agpayso kadi dagiti anunsio?

Kuna ti maysa a proverbio ti Biblia: “Asinoman a nanengneng patienna amin a sao, ngem ti manakem usigenna dagiti addangna.” Wenno kas kuna ti sabali pay a proverbio, “amin a manakem a tao agtignayto buyogen iti pannakaammo.” (Proverbio 13:16; 14:15) Ania ngarud, ti ipakita dagiti kinapudno maipapan iti awanan asuk a sigarilio?

Ti Dakes A Damag

Nupay mabalin nga ipamatmat dagiti anunsio a ti panagusar kadagiti awanan asuk a sigarilio ti mangpasayaatto iti pakabigbiganyo ken natalged dayta iti bagiyo, ipakita dagiti kinapudno ti kasunganina. Maysa, saan nga ad-adda a mangpasayaat iti langayo ti panagusar iti awanan asuk a sigarilio. No dikay patien, iduronyo man ti dilayo iti uneg ti pingpingyo sa kumitakayo iti maysa a sarming. “Mayat”? Sigurado a saan. Ket kasta pay laeng ti maaramidanna iti langayo! Dakdakes pay ti maaramidanna iti unegyo.

Kas pagarigan, dagidiay regular nga agngalngal wenno agipulagid ti maaddaan iti agbirbirri a bibig, mansado a ngipen, nabangsit a sang-aw, ken lumteg a gugot​—a pulos a di pakaragsakan. Kanayonanna, kumapuy ti abilidadda nga agramán ken agangot bayat a pumartak ti panagpitik ti pusoda ken ngumato ti presion ti darada​—talaga a dakes a damag. Ngem, ti agpayso a dakes a damag, isut’ ipakita dagiti panagadal a naidaulo idiay Europe, India, ken ti United States, a ti awanan asuk a sigarilio ti pakaigapuan ti kanser iti pingping, gugot, ken karabukob. Dagitoy a natakuatan dida sorpresaen dagiti eksperto. Kuna ti maysa a panagadal: “Ti snuff ti addaan iti kaaduan a mangpataud kanser a ramen ti aniaman a produkto a maipauneg iti bagi.” Isu met la a dagiti “napaut a managusar ti addaan iti 50% a dakdakkel a risgo a makapataud kadagiti kanser ti ngiwat ngem kadagiti di managusar.”

No agkanser ti bibig, nakaro dagiti ibungana. Saan laeng a ti salun-at ti managusar ti madadael no di pay ket masansan a nasapa a magudas ti biagna. Sagudayen ti maysa a publikasion manipud iti American Cancer Society daytoy a nakalkaldaang a report: ‘Nangrugi ni Sean a nagusar iti awanan asuk a sigarilio idi agtawen iti 13. Impagarupna a nataltalged ngem panagsigarilio. Kalpasan ti lima a tawen a panagusarna iti sangalata wenno nasursurok iti kada aldaw, nasugat ti dilana. Kanser iti ngiwat dayta. Inikkat dagiti doktor ti paset ti dilana, ngem nagwaras ti kanser iti tengngedna. Adu pay a mangdadael pigura nga operasion ti naaramid ngem di nagballigi​—isut’ natay iti edad a 19. Sakbay ti ipapatayna, nagsurat ni Sean iti simple a mensahe iti maysa a pad ti papel: “Dikay agusar iti snuff.”’

Makaadikto!

Kalpasan a nabasa ni agtutubo a Cord, a nadakamat itay, daytoy a makapaseggar a salaysay maipapan ken ni Sean, naawatanna met laengen ti nairaman. Inkeddengna nga isardeng. Nupay kasta, narigat nga isardeng. “Iti panagriknak masapul nga agusarak iti dayta,” kinuna ni Cord iti magasin a Listen. “Uray pay ita, sumagmamano a bulan kalpasan a talaga a simmardengakon, mariknak a sapulsapulek ti paketek kadagiti bulsak. Agngalngalngalak iti adu a gum. Makatulong, ngem saanna a pukawen ti panagtarigagay.”

Pasingkedan ti Ca-A Cancer Journal for Clinicians: “Iti pannakaadal dagiti teenager a nanggandat nga agsardeng a mangusar iti awanan asuk a sigarilio, bassit la a porsiento ti nakaaramid iti dayta.” Ngem ania ti mangparigat iti panagsardeng a mangusar iti awanan asuk a sigarilio? Ti isu met la a droga a mangparigat iti panangisardeng nga agsigarilio: ti nikotina.

Ti nikotina, ti droga a masarakan kadagiti sigarilio agraman iti awanan asuk a sigarilio, ti nasamay a sabidong a mangted iti managusar iti rikna a kaslattay maipalpalangit. Iti kada 30 a minuto wenno nasursurok, kasapulan ti managusar a mangala manen iti sangadeppel tapno mataginayon dayta a rikna. Ti nikotina ti mangpaadikto kadakayo. Dadduma a managusar ti naadikto nga uray la ikabilda ti sangapirit iti ngiwatda iti aldaw ken rabii​—uray pay no matmaturogda.

Maisupadi iti patien ti adu nga agtutubo, ti panagmulmol mabalin a saanna a pabassiten ti maipauneg a nikotina. Mangted iti kaadu ti nikotina a kas iti 60 a sigarilio ti maysa a lata ti awanan asuk a sigarilio iti kada aldaw! “Dagiti managusar iti awanan asuk a sigarilio,” kuna ti Preventing Tobacco Use Among Young People, ‘agsependa ti kaadu ti nikotina a kas iti maagsep dagiti managsigarilio​—nalabit kas iti kagudua ti kantidad.’ (Kuami ti italiko.) Malaksid iti nikotina, aglaon ti awanan asuk a sigarilio iti sangapulo a daras nga ad-adu a nitrosamines (napigsa a substansia a mangpataud iti kanser) ngem iti sigarilio.

Agmasiribkayo

“Talaga la ketdi a makadangran a produkto dagitoy,” kinuna ni Dr. Roy Sessions, maysa a siruhano ti ulo ken tengnged. “Mangpataudda iti panagpannuray nga ibilang ti kaaduan a tattao a narigrigat nga isardeng ngem iti panagsigarilio.” Inkonklusion ti dental-cancer specialist a ni Dr. Oscar Guerra: “Ti bagi saanna a kayat ti snuff.” Umanamong dagiti eksperto iti intero a lubong: Saan la a pagdaksan ti panagmulmol. Iddepenna pay ti biagmo!

Adda nabilbileg a rason dagiti Kristiano nga agtutubo ngem iti pannakaseknan iti salun-at nga isardengda ti panagusar kadagiti produkto ti tabako​—ti tarigagayda a mangay-ayo ken ni Jehova a Dios. Ibilin ti Saona: “Dalusantayo koma dagiti bagbagitayo iti tunggal pakatulawan iti lasag ken iti espiritu, nga an-anayentayo ti kinasanto iti panagbuteng iti Dios.”​—2 Corinto 7:1.

Nagsayaat ti pananggupgop ti magasin nga Aviation, Space, and Environmental Medicine babaen ti panagkunana iti: “Maysa a makaulaw a mula ti tabako nga ipapauneg ti dua laeng a parsua​—maysa a bassiusit a berde nga igges ken ti tao. Awanan iti pannakaammo ti bassiusit a berde nga igges a kas iti pannakaammo ti tao.”

Ngem adda pannakaammoyo. Isu nga agmasiribkayo​—dikay rugian ti agsigarilio.

[Footnote]

[Blurb iti panid 27]

Limmataken ti panagngalngal iti tabako kadagiti agtutubo. Rumbeng kadi a padasenyo?

[Dagiti ladawan iti panid 26]

‘Sakbay ti ipapatayna, nagsurat ni Sean iti simple a mensahe: “Dikay agusar iti snuff”’