Naispalkami iti Lahar!
NAPANEKNEKAN a naidumduma nga aldaw ti Oktubre 1, 1995, iti pamilia Garcia. Aktibo a Saksi ni Jehova dagiti Garcia, ket masarakan ti balayda iti maysa a subdivision idiay Cabalantian, Bacolor, iti probinsia ti Pampanga, Pilipinas. Nupay asideg ti balayda iti luglugar a naapektaran iti lahar ti Mount Pinatubo, daytat’ saan a direkta a naapektaran idi. Nasalakniban ti Cabalantian kadagiti inaramid ti gobierno a dike a nadisenio a mangbangen iti lahar. Ngem nagbiit a nagbalbaliw dagiti kasasaad.
Ti napigsa a tropikal a bagyo ti nangidissuor iti 216 milimetro a tudo idiay Mount Pinatubo. Iti parbangon, naguni ti telepono idiay balay dagiti Garcia. Tao dayta a nangi-dial iti kamali a numero, ngem imbaga ti immawag a nasawangen ti dike ket rumbeng nga agsaganan ti pamilia gapu iti layus.
Nangrugin ti Rigat
Kuna ni Nonato Garcia, ti ama ti pamilia ken mamangulo a manangaywan ti Kongregasion a Villa Rosemarie: “Idi parbangon ti Domingo sakbay ti alas singko, nangrugin nga umadalem ti danum iti balaymi.
“Impagarupko no layus laeng, isu a rinugianmin nga iyuli dagiti gargaretmi. Ngem kalpasan ti alas dies ti agsapa, nakitak a nalaokanen iti pitak ti lahar ti danum. Umad-adalem ken pumigpigsa ti layus agingga a pumalpalet ken mangyan-anud payen iti batbato. Kimmalay-atkami agingga iti atep.
“Kalpasanna, mayan-anud payen dagiti kotse ken balbalay. Narba ken nayanud ti maysa a balay a dinalapus ti nagdakkelan a bato. Indeposito ti lahar ti atepna iti asideg ti balaymi. Adda tattao iti atep. Inayabak ida ket inyawisko nga umakarda iti atep ti balaymi. Tapno maaramidda dayta, kimpetda iti maysa a kable a naipalladaw kadakuada. Naigalut daytoy iti bagik, ket sinaggaysak ida a ginuyod a bumallasiw. Ad-adu pay a tattao ti immakar manipud dadduma nga atep a linapunosen ti pitak ti lahar. Kabayatanna, nagtultuloy ti tudo.
“Idi mumalemen, nangrugin nga adda agtayabtayab a helicopter iti ngatuenmi. Ngem awan immay a nangispal kadakami, nupay agpakpakaasi dagiti payapaymi. Impagarupmi nga adda tattao nga ad-adda nga agkasapulan iti tulong, isu a dagidiay ti umuna nga ispalenda. Diak impagarup a nadaraskam a maala, agsipud ta nagadu ti di makaakar iti atep ti balbalay.
“Ti panagkararag ti kapatgan a banag kabayatan dayta a kita ti kasasaad. Agpapan pay iti dakkel a peggad, kalpasan ti panagkararag, dikan mabuteng. Dimi inkararag nga agmilagro ni Jehova, ngem kiniddawmi ti aniaman a pagayatanna, tangay nabigbigmi nga asinoman a tao ti mabalin a maapektaran iti kalamidad. Ngem talaga a kiniddawko ti bileg, tured, ken kinasirib. Amin dagitoy ti nakatulong kadakami a mangsaranget iti kasasaad idi a kanito.”
Immanamong ti asawa ni Nonato a ni Carmen: “Pudno ti nasao ni lakayko maipapan iti kararag. Nerbiosaak unay no agpegpeggad ti kasasaad ti biag dagiti ay-ayatek. Idi nakitak a malaplapunosen ti atep iti pitak ti lahar ken daldalapusen dagiti bato, imbagak ken ni lakayko: ‘Kasla awanen namnamatayo.’ Ngem pinaregtanak a kinunana: ‘Agkararagtayo.’”
Intuloy ni Nonato: “Idi alas kuatro ti malem, napigsa pay laeng ti panagayus ti lahar. Nadalapus ti balay iti dadakkel a bato. Dagiti tedda ti lahar ti nanglapunos iti agarup kaguduan iti atep. Nangrugin a pinanunotko a rumabiin ket nagrigatton ti agdaliasat. Isu a bayat a nalawag pay, inkeddengmi nga agtignaykamin.
“Pinadasko nga impuruak ti maysa a silia iti pitak ti lahar tapno maammuak no lumned, ket napanak pay nagtugaw iti dayta, ngem di limned. Isu a nangalaak iti atiddog a kayo saak impalok iti pitak. Inaramidko daytoy tapno makitak dagiti lugar a natangkenen a pagnaan. Iti kastoy a pamay-an, dakami agraman ti sumagmamano kadagiti kaarrubami ti nangrugin a magna iti pitak. Ag-26-kami amin.
“Napankami iti nangatngato nga atep iti medio pangadayuen. Babaen iti kayo, sangkapalokmi ti pitak tapno maammuanmi no sadino ti pagnaanmi. Kadagiti lugar a nakaluklukneng pay laeng, naguyaskami.”
Buyogen ti lulua iti matmatana, ilawlawag ni Carmen: “Iti dadduma a disso addakam a mismo iti iking ti agay-ayus a lahar ket masapul a magnakami a pasikig iti nakaak-akikid a pagnaan. Adda tiempo a limnedak agingga iti barukongko ket kinunak ken ni lakayko: ‘Diakon kabaelan. Matayakon.’ Ngem kinunana: ‘Saan, kabaelam dayta. Sumang-atka.’ Babaen ti tulong ni Jehova, intultuloymi ti nagbakuit.”
Kuna pay ni Nora Mengullo, kabagian ti pamilia: “Kadagiti lugar a nakaluklukneng a paguyasan, ingguyodmi ti bagimi nupay nakaiddakami. Pasaray, lumnedkami iti nakaad-adalem, ngem nagtitinnulongkami a mangguyod iti maysa ken maysa nangnangruna dagiti ubbing.”
Pannakaispal—Kamaudiananna!
Intuloy ni Nonato: “Bayat nga ikarkarigatanmi ti naguyas iti igid ti lahar, adda dimteng a helicopter ket nakitana ti nakalkaldaang a kasasaadmi—saan nga iti atep, no di ket iti tengnga ti tedda ti lahar. Maysa kadagiti kakaduami ti nangitag-ay iti walo-bulan nga anakna, iti pananginanamana a makita dagiti manangispal ti kasasaadmi. Immayda tapno alaendakami. Dagiti ubbing ken babbai ti pinaunami, tangay saankami a makalugan amin.
“Kamaudiananna, immaydakami met laeng innala ken impan iti maysa nga evacuation center. Awan kawes a maited dagiti tattao kadakami sadiay, nupay narusep amin a kawesmi iti pitak ti lahar. Imbagak kadakuada a dakam a sangapamiliaan ti saan a sumurot iti sabsabali a mapan iti evacuation center, tangay kayatmi ti mapan iti maysa a Kingdom Hall. Idi nakadanonkami sadiay, dagus a nakawesankami, nataraonan, ken naikkan iti dadduma pay a masapsapul. Dimteng ti ad-adu pay a kakabsat manipud iti kongregasion, ket uray isuda timmulongda met kadakami.”
Kuna pay ni Carmen: “Nupay dikam mainanama ti tulong manipud iti dadduma a gubuayan, nariknami ti bendision ti Nakristianuan a panagkakabsatmi.”
Nupay nalapunos iti lahar ti balayda, makaparagsak a maammuan nga isuda ken ti tallo nga annakda, da Lovely, Charmy, ken Charly, ti nakalasat iti rigat agraman iti amin a dadduma a Saksi iti lugar.
[Dagiti ladawan iti panid 23]
Ti maikadua a kadsaaran ti balay dagiti Garcia a nakabakaben ti kaguduana
Ti sangakabbalayan ni Nonato Garcia iti sanguanan ti nagaburan a balayda