Panangmatmat iti Lubong
TB—“Sangalubongan nga Emerhensia”
Iti kada tawen, patpatayen ti tuberculosis (TB) ti ad-adu nga adulto ngem ti AIDS, malaria, ken amin a sakit iti tropiko, kuna ti World Health Organization (WHO). Iti kada segundo, adda tao iti maysa a lugar a maakaran iti TB. Mayakar ti TB bacillus babaen iti uyek wenno panagbaen. Inanamaen ti WHO a kabayatan ti sumaganad a sangapulo a tawen, 300 a milion a tattao ti maakaranto iti TB ket 30 a milion ti matayto iti dayta. Nakarkaro pay, ti itataud dagiti nabirtud-agas a mikrobio ti TB ti pangta a mamagbalin iti sakit a din maagasan. Sigun iti WHO, “5-10% laeng a tattao a maakaran iti TB ti aktual nga agsakit wenno mangimpektar iti bagida, gapu ta ti sistema ti imiunidad ti ‘manglapped’ kadagiti organismo ti TB.” Nupay kasta, nakaro unay ti epidemia isu nga inwaragawag dayta ti WHO kas “sangalubongan nga emerhensia”—ti kaunaan a kasta a deklarasion iti pakasaritaan ti WHO.
Panagkabakab iti Sodoma ken Gomorra
Akuen dagiti taga Sweden nga arkeologo a nasarakandan dagiti kadaanan a Sodoma ken Gomorra. Iti pannakitinnulongda iti Amman Department of Antiquities, nagsirarak dagiti sientista idiay El Lisan, daya ti Natay a Baybay, idiay Jordan. Ilawlawag ti periodiko ti Sweden nga Östgöta-Correspondenten a ti pannakasarak ti tedtedda dagiti pasdek a nadadael ag-1,900 a tawen sakbay ni Kristo ti nakaskasdaaw unay. Kombinsido dagiti arkeologo a nasarakandan ti Sodoma ken Gomorra. Kalpasan ti panangusigda kadagiti damili, pader, tanem, ken pingki, ti konklusionda ket natural a didigra ti nangdadael kadagiti siudad. Nupay kasta, ipakita ti Biblia a ti Dios a mismo ti nangdadael gapu iti aglablabes nga imoralidad kadagidiay a siudad.
Ti Peggad ti Napigsa a Musika
Dagiti konsierto a rock ti mabalin a mangpataud iti permanente a pannakapukaw ti panagdengngeg, kuna ti magasin a New Scientist. Inadal ti Pranses nga espesialista iti panagdengngeg a ni Christian Meyer-Bisch ti 1,364 a tattao nga agtawen iti nagbaetan ti 14 ken 40 ket natakuatanna a dakkel a porsiento kadagiti regular a mapan kadagiti konsierto ti nagsagaba iti temporario a pannakapukaw ti panagdengngeg. Iballaag ni Meyer-Bisch a gapu iti kinalatak dagiti konsierto ti rock, dagitoy a makadadael nga epekto ti “saanen a problema laeng ti indibidual no di ket iti salun-at ti publiko.”
Kumarkaro ti Dakes a Kababalin Dagiti Babbai
• Ireport ti Sunday Mail ti Brisbane nga umad-adu nga agtutubo a babbai idiay Australia ti agsasao iti dakes. Ilawlawag ni propesor Max Brandle, direktor ti Australian Institute of Modern Languages: “Makitayo nga ad-adut’ inumen itan dagiti babbai, ad-adut’ sigarilioenda ngem iti sigud no idilig kadagiti lallaki. Ad-adda payen nga agsaoda iti dakes. Nakalkaldaang ta maysa a resulta isut’ in-inut a pannakapukaw ti dadduma kadagiti tradisional a panagpipinnadayaw dagiti lallaki ken babbai. No agsao iti dakes ti lalaki ken babai, sipapartak a mapukaw ti romantiko nga espiritu ti napalabas. Ti lengguahe ti romansa nga inus-usar dagiti immun-una a kaputotan awan lugardan iti kagimongan ita a panawen. Mapalpaliiwko a kadawyan unayen ti naalas a pagsasao kadagiti agtutubo ita.”
• Idiay Brazil, nagdoble ti kaadu dagiti krimen nga ar-aramiden dagiti babbai kabayatan ti 1995. Sigun iti opisial ti polis a ni Francisco Basile, umad-adu a babbai ti makiramraman iti panangraut, panagtakaw, ken uray pay iti panaglako iti droga, kuna ti periodiko nga O Estado de S. Paulo. Adu a babbai ti mangrugi iti kriminal a panagbiagda babaen ti panagsigarilioda iti crack kadagiti padayá a pangtedan dagiti managlako iti droga iti crack. Saan laeng a maadikto dagiti babbai no di ket masansan nga agbalinda payen a managlako a mismo iti droga. Sigun iti periodiko, ilawlawag ti hepe ti polisia a ni Antônio Vilela: “Nakaskasdaaw no kasano nga immadu ti bilang dagiti babbai nga aglaklako ti droga . . . , ken awan ti espesipiko a grupo ti tawenda.” Adu ti agtutubo a babbai nga agtawen iti nasurok a 20, ngem dadduma ti nasurok a 50.
Agkarkararag Pay Laeng a Pribado ti Dadduma a Di-Mannakimisa
Sigun iti The Sydney Morning Herald, kaaduanna maibilang ti Australia kas maysa a sekular a kagimongan a nakaro unay ti irarasay ti bilang dagiti makimismisa iti kada tawen. Nupay kasta, impalgak ti nabiit pay a panagadal a regular pay laeng nga agkarkararag ti dadduma nga Australiano. Ipakita ti surbey nga uray kaskasano, 1 iti kada 5 nga adulto ti agkarkararag iti maminsan iti kada aldaw ken, kanayonanna, uray kaskasano, 11 porsiento ti agkarkararag iti maminsan iti kada lawas. Iti reportna maipapan iti relihion iti dekada ti 1990, ilawlawag ti Christian Research Association a nupay nakadadanag ti irarasay ti bilang dagiti mannakimisa, “adu a tattao ti addaan pay laeng iti agtultuloy a naespirituan nga aspeto iti biagda,” kuna ti The Herald.
Ti Maikadua iti Kadakkelan nga “Industria” iti Lubong
Rumangrang-ay ti di legal a pannakainegosio iti droga buyogen ti tinawen a mapastrek a nasurok nga $400 a bilion (E.U.), kuna ti World Health, ti magasin ti World Health Organization. Daytoy ti mamagbalin iti dayta a kapartakan ti irarang-ayna nga “industria” iti lubong. Dayta met ti maikadua a kadakkelan nga industria iti lubong—maikadua iti pannakainegosio ti armas ngem dakdakkel ngem iti industria ti petroleo. Kabayatan ti napalabas a 30 a tawen, namin-innem ti iyaadu ti magun-odan a di legal a droga. Umad-adu met iti umasping a kapartak ti pannakaabuso dagiti legal a substansia, kas iti solvent, maireseta nga agas, ken arak.
Mailaklako a Panagbuniag
Tagtagiragsaken ti Lutheran Church ti Sweden ti relasion nga Iglesia-Estado iti gobierno iti nasuroken a 300 a tawen. Itay nabiit, nupay kasta, imbunannag dagiti opisial ti iglesia nga inton Enero 1, 2000, dandani naan-anay a mapugsatton daytoy a relasion ti Iglesia-Estado. Iti adun a siglo, amin a taga Sweden ti automatiko a maimiembro iti iglesia apaman a maipasngayda. Nupay kasta, manipud idi timmapog ti 1996, naikugnalen iti buniag ti panagbalin a miembro iti iglesia. Ireport ti periodiko a Dagens Industri nga ibumbunannag ti arsobispo ti maysa a narikut a programa ti panaglako, a pakairamananto ti panagbalaybalay dagiti klero a ‘mangilaklako iti panagbuniag.’ Naipadamag a maysa a babai a klerigo idiay Stockholm a mangitantandudo iti “agresibo a kampania ti panaglako” a sadiay “maysa kadagiti kangrunaan nga itandudona isut’ panagbuniag.” Ireport ti magasin a Må Bra a maysa a paroko ti mangted iti tunggal maladaga a mapabuniagan iti libreta ti banko nga addaan iti deposito a 100 a kronor ti Sweden ($15, E.U.).
Nasapa Unay a Panagbalin nga Ina
Idiay Brazil idi 1994, sigun iti Brazilian Institute of Geography and Statistics, 11,457 a babbai nga agtawen iti nababbaba ngem 15 ti nagpasngay. Immadu ti kasta a nasapa a panagbalin nga ina iti 391 a porsiento iti napalabas a 18 a tawen, bayat nga immadu ti populasion iti 42.5 laeng a porsiento kabayatan ti isu met la a tiempo. Ti bilang dagiti nagpasngay a babbai nga agtawen iti nagbaetan ti 15 ken 19 ti immadu iti 60 a porsiento. Ilawlawag ni Dr. Ricardo Rego Barros ti Rio de Janeiro’s Federal University a ti “nasapa a pannakidenna ti abbukayen ti aglawlaw, television, libro, ken magasin,” kuna ti magasin a Veja. Inkomento ti sabali pay nga eksperto a dagiti nagannak ken eskuelaan ti kaskasdi a marigatan a mangisuro iti annakda kadagita a banag.
Bumabbaba ti Pagalagadan ti TV
Dagiti managbuya iti television ti lallalo nga agragut iti sekso ken kinalamolamo iti TV ngem iti napalabas a sangapulo a tawen, kuna ti periodiko ti London nga Independent. Sigun iti surbey para iti British Broadcasting Corporation, kimmaro ti panangpanuynoy dagiti babbai nga agtawenen iti nasurok a 50 iti sekso ken kinalamolamo iti TV. Agarup 41 porsiento kadagiti babbaket ti mangmatmatmat met iti daytoy a kita ti programa iti TV a saan a dakes. Kadagiti agtutubo, agarup 75 porsiento ti mangpanuynoy iti panagsao iti dakes no idilig iti 69 a porsiento iti napalabas a sangapulo a tawen. Ti kadakkelan a panagbalbaliw iti kababalin isut’ maipapan iti homoseksualidad. Uppat a pulo porsiento kadagiti babbai a nasurok a 55 ti tawenda, 56 porsiento kadagiti lallaki nga agtawen iti 35 agingga iti 55, ken 70 porsiento kadagiti agtutubo a lallaki nga agtawen iti 18 agingga iti 34 ti mangmatmat itan a saan a dakes ti pannakaipabuya ti estilo ti panagbiag dagiti homoseksual iti television—20 porsiento nga iyaadu iti napalabas a sangapulo a tawen.
Kuestionaren ti Obispo ti Kinasirib ti Biblia
Iti panagbitlana iti maysa a seminar idiay India maipapan iti “Linlinteg a Mangiwanwan iti Panagasawa ken Diborsio Kadagiti Kristiano,” kinuna ti Nestorian nga obispo a ni Poulose Mar Poulose a saan a mapangnamnamaan ti maysa ti Biblia kas pagsurotan ti kababalin. Kas naipadamag iti Indian Express, kinunana a ti panangipapilit a din mabalbaliwan ti pannursuro ti Biblia maipapan iti diborsio isut’ panangilibak iti irarang-ay a naaramidanen ti moderno a tao iti pannakaawatna iti relasion ti asawa a lalaki ken asawa a babai. Sigun iti Express, inadaw ti obispo ti maysa nga iskolar a Hindu a nagkuna a tunggal kasuratan adda dua a nagsupadi a kaipapananna, maysa a temporario ken aglabas, a kapanunotan dagiti tattao idi a tiempo ken ti pagilian a nakaisuratanda, ken ti sabali isut’ agnanayon ken di aglabas ken mayaplikar iti amin a tiempo ken pagilian. “Iti Biblia,” kinuna ti obispo, “masapul a mailasintayo ti ukis manipud iti bagas. Masapul nga ammuentayo ti manayon a kinapudno ken panangidumduma gapu iti kultura . . . ken ikeddeng ti pagturongan ti mismo a biagtayo.”