Panangmatmat iti Lubong
Di Nasantuan a Bendita
Nariribukan ti maysa a siruhano idiay Ireland idi namindua a grabe a naimpeksion ti mata ti maysa a baket nga agtawen iti 72 sakbay la unay a naopera gapu iti katarata. Aniat’ nangimpeksion? Ti “bendita” manipud Lourdes nga indiram-osna iti rupana. “Ti problema,” kuna ti The Irish Times, “ket ti bendita masansan a mamulitan iti makadangran a bakteria.” Nalaka la koma a nabulsek ti baket gapu iti impeksion no naopera a kas iti nayeskediul. Kuna pay ti The Irish Times: “Ti panangbendision dina basta papatayen dagiti bakteria. Ket ti pannakaiwarwarsi ti bendita a nairanta a mangagas, mabalin nga aktual a pakaigapuan ti mamagpeggad-biag nga impeksion iti sumagmamano a kasasaad.” Sigun iti report, dagiti naimbag ti panggepda a gagayyem wenno kakabagian a mangwarwarsi kenka iti “bendita” no nayospitalka mabalin nga isuda “ti kangrunaan a mamagpeggad iti ilalasatmo.”
Problema iti Land-Mine
“Natakuatan iti sangalubongan a kampania tapno maikkat iti lubong dagiti land mine a ti kalat ket kas iti kinaatap dagiti mismo a mine,” kuna ti The Wall Street Journal. “Awan dagiti umdas nga alikamen a mangipasigurado iti natalged a pannakaikkat dagiti land mine.” Dagiti soldado ti mangus-usar ita iti isu met laeng a simple nga alikamen nga inusar dagiti apongda idi Gubat Sangalubongan II—kas ruting a pangsirarak ken metal a detektor. Ngem narigrigat nga ammuen dagiti kabaruan a kita dagiti mine, ta kaaduan ket plastik ken naikali a kadua dagiti granada ken dadduma a tedtedda a makalbit a di mapakpakadaan. No madlaw ti metal a detektor ti maysa a banag, maysa a fiberglass rod ti siaannad a maiduron iti daga iti maysa nga anggulo. Ti panggep ket tapno masapulan ti mine babaen ti panangpuntiria iti sikiganna. No naikali ti mine a naipairig ket nasagid ti tuktokna, bumtak dayta iti sanguanan ti tao. Nupay dagiti mine masansan nga aggatad iti nalaklaka ngem $5 ti tunggal maysa, makabusbos ti panangikkat kadakuada iti nasurok a $1,000 iti kada mine. Tinawen a maikalkali ti 1.5 milion agingga iti 2 milion a mine, ket nasurok a 25,000 a tattao—agraman adu nga ubbing—ti baldaduen wenno papatayenda.
Awan Pangliklikan Dagiti Ubbing
“Kaaduanna, nangrugi dagiti ubbing a nagbalin a biktima ti panagaapa dagiti natataengan ngem kadakuada idi a ti gubat nagbalin a naan-anay: awan pilpilien dagiti bomba ken missile nga edad dagiti papatayenda,” kuna ti The Economist. “Dagiti gerra sibil—dagiti kadawyan ita—masansan nga ibusenda dagiti intero a nasion. Iti dadduma a lugar, masapul itan nga ikkan dagiti ahensia ti saranay iti adu nga atension ti panangikkat kadagiti ubbing a soldado a kas iti panangsuplay iti kangrunaan a pagtaraon. Iti sadinoman a papananda, manamnama a makasarakda iti ubbing kadagiti nagbakuit, nasugatan ken natay.” Nupay kuna ti amin nga ay-ayatenda dagiti ubbing, dagiti ubbing ti ad-adda nga agsagaba ngem idi. Pattapattaen dagiti ahensia ti saranay a 24 milion nga ubbing a nababbaba ngem 18 ti tawenda ti pinagtalaw ti gubat itay napan a tawen ket agarup 2 a milion ti napapatay iti napalabas a sangapulo a tawen. Nabaldado ti kanayonan pay nga uppat a milion agingga iti lima a milion. “Mapugtuan laeng dagiti sikolohikal nga epekto,” kuna ti The Economist.
Supiat Maipapan ti Selibasia
“Mapukpukaw ti Iglesia Romana Katolika ti dakkel a bilang dagiti kualipikado a papadi gapu iti panangipapilitna iti selibasia kadagiti papadi,” sigun iti report a naipablaak iti ENI Bulletin. Iti Maikapat nga Internasional a Kongreso Dagiti Kasado a Papadi, a naangay idiay Brasília, naipadamag a 100,000 a Romano Katoliko a papadi iti intero a lubong ti immikkat kas papadi ken di nangbigbig iti selibasia. Sigun iti maysa a dati a padi a ni Jorge Ponciano Ribeiro, a propesor itan idiay University of Brasília, 1 iti kada 5 a padi ti immikkat kas padi tapno mangasawa. Idiay Brazil laengen adda 3,500 a kasado a papadi. Kinuna ni Ribeiro: “Naipasdek ti selibasia tapno maliklikan dagiti parikut iti nagbaetan ti iglesia ken dagiti sumuno iti papadi, ken saan a gapu ta dagidiay saan a makidendenna nasaysayaat ti panangiranudda iti Sao ti Dios.”
Dagiti Delingkuente nga Elepante
“Kas kadagiti ubbing, kasapulan dagiti urbon nga elepante ti disiplina tapno dumakkelda kas responsable a kameng ti kagimongan,” kuna ti New Scientist. “Kuna dagiti biologo iti atap a biag a nagbalin a delingkuente dagiti naulila nga urbon nga elepante idiay Pilanesberg Game Reserve sadi South Africa agsipud ta saan ida a dinisiplinaan dagiti natataengan ngem kadakuada.” Rinaut dagiti sulpeng nga elepante ti tattao, pinapatayda ti 19 a puraw a rhinoceros iti napalabas a tallo a tawen, ken pinadasda pay ketdi nga asawaen dagiti rhino. Dua a tao ti napapatay, agraman ti maysa a propesional a mangnganup a naibaon a mangpaltog iti rumaut nga elepante kalpasan a rinautna ti maysa a grupo dagiti turista. Iti tunggal pasamak, ti delingkuente nga animal ket naggapu iti maysa a grupo dagiti urbon a kalakian nga elepante a naiyeg iti pagtaraknan manipud Kruger National Park kalpasan a bimmassit ti dadduma a pangenda gapu iti panangpapatay tapno makontrol ti kaadu dagiti elepante. Nupay adu ti rason a nagpulkokan dagiti elepante, patien dagiti sientipiko a ti kinaawan ti disiplina ken panangisuro dagiti natataengan nga animal, maysa a kangrunaan a paset iti normal a panagbiag ti pamilia dagiti elepante, ti maysa a makagapu iti di umiso a kababalinda. Ita, dagiti laeng kompleto a sangapamiliaan dagiti elepante ti mayakarto tapno dagiti urbon “agtultuloydanto nga umawat iti kasapulanda nga estrikto a disiplina dagiti nagannak kadakuada,” kuna ti artikulo.
Umuna a Dinalapus-ken-Tinarayan nga Aksidente iti Law-ang
Napasamak ti umuna a napasingkedan a dinalapus-ken-tinarayan nga aksidente iti law-ang iti 700 a kilometro iti ngatuen ti daga, kuna ti New Scientist. Maysa a satellite dagiti Pranses a maawagan Cerise ti bimmaliktad idi immasuk ti maysa nga atiddog a kasla takiag a mamagintek iti satellite kalpasan a dinalapus ti sangapulo-ti-tawenna a pirsay ti rocket nga Ariane nga agbibiahe iti 50,000 a kilometro iti kada oras iti isu met laeng a kangato. Kumarkaro ti posibilidad dagita a dinnungparan iti kada tawen bayat a maur-urnong dagiti tedda ti dadael iti panagrikus ti daga. Addan nasurok a 20,000 a nagdinamag a pedaso ti tedtedda iti law-ang nga agkatangkatang iti aglikmut ti globo. Nupay dagidiay asideg iti globo ket masansan a maikkat babaen iti natural a proseso, kas no lumawa ti atmospera, dagidiay agrikrikus iti nangato a disso ti mabalin nga agtalinaed sadiay iti rinibu a tawen. No maidungparda iti dadduma a tedtedda dagiti nadadael, mapirsapirsayda iti babbabassit a pedaso a mabalin a sumarut iti panglaw-ang a kawes ti astronaut wenno iti kalasag ti lugan iti law-ang. Mabalin a makadangran uray ti babassit a pintura. Iti agdama, adda agarup 4 a di maus-usar a satellite nga agrikusrikus iti law-ang iti kada 1 nga agan-andar pay laeng, ken dagiti awanen enerhiana a rocket a bimtak nga agrikusrikus iti law-ang nga agarup kakapat kadagiti naammuan a tedtedda iti law-ang.
Dagiti Sponge ti Kaunaan a Naaddaan
“Kadaanan gayamen ti adu kadagiti nasaririt nga ideya ti sangatauan,” kuna ti The Washington Post. “Usigenyo, kas pagarigan, dagiti fiber optic. Pinartuat dagiti sientipiko ti kas sarming a fiber a mangala iti lawag ken awitenda iti aglikmut dagiti suli idi 1951. Ta gayam ket binilionen a tawen nga ar-aramiden dagiti sponge iti adalem a danum ti Ross Sea iti Antarctica ti kasta met laeng.” Dagiti giant sponge, a masarakan kadagiti danum nga agingga iti 100 pie ti kaadalemna, ti addaan iti fiber spicules a nakasariw-at a mangala iti lawag ken mayallatiwda dayta, uray pay iti 90-degree a panagbakkug, iti photosynthetic algae nga agnanaed iti kaunggan a paset ti bagi ti sponge. Impakita dagiti eksperimento a naurnong met ti lawag a sumarut iti maysa nga anggulo, a mangipamatmat a dagiti spicules iti agsinnumbangir a sikigan ti sponge kabaelanna met nga ipastrek ti lawag iti algae.
Maabak Dagiti Sugador
“Nadisenio dagiti casino tapno dagiti makinkukua saanda a maabak iti kuarta,” kuna ti taga Brazil nga ekonomista a ni Ricardo Gazel. “Bassit dagiti matematikal a tsansa a makaala ti tao iti kuarta manipud panagsugal.” Iti panangpakdaarna a ti nalaka nga iseserrek kadagiti casino ti ad-addanto a mangpartuat iti ad-adu nga adikto iti panagsugal, kuna pay ni Gazel: “Adda ngamin panagilusion a makategged iti kuarta nupay di unay agrigat. Dardarepdepen ti tattao ti posibilidad nga iti maysa a di mapakpakadaan nga ipaay ti naimbag a gasat, bumaknangda a dagus.” Kanayonanna, isut’ adawen ti Veja nga agkunkuna nga awan moral a pangbabalawan ti simbaan wenno gobierno: “Ti gobierno ti kadakkelan nga establisimiento ti panagsugal iti pagilian. Adda innem a nadumaduma a kita ti loteria a manmantiniren ti gobierno pederal, malaksid kadagiti loteria ti estado. Saan a mababalaw ti simbaan ti panagbalin ti sugal a legal agsipud ta tapno makaur-or iti kuarta para kadagiti paroko, itantandudo ti simbaan ti bisio kadagiti bazaar, a sadiay kanayon nga adda bassit a puesto a pakaabakan dagiti matalek iti panagpusta.” Sigun ken Gazel, ‘kuna dagiti espesialista a dagiti naigamer a sugador a saan nga agpatulong ti agpegpeggad nga agtungpalto iti pannakaibalud, panagpakamatay, wenno panagballa.’
Bandido a Mangaw-awit iti Uleg
Bikbiktimaen dagiti mannanakaw dagiti residente ti Diriamba, ili ti Nicaragua a 50 kilometro iti abagatan ti Managua, babaen ti panangusar kadagiti nagita nga uleg. Kas naipadamag iti periodiko nga El Nuevo Diario, mangkolekta ti barkada kadagiti serpiente iti kabangibang a tay-ak, ikkatenda ti gitada, sada takawan ti tattao bayat nga agbiaheda kadagiti kalsada iti ruar ti ili babaen ti panangbutbutengda nga ipakagatda ida kadagiti uleg. Maysa a balasang, a natalimudaw idi nakitana dagiti saong ti uleg, ti nakasarak a natakaw gayamen ti balitok a kuentasna idi nagsubli ti puotna. Taktakawan met ti barkada dagiti kasamak iti taraon ken kuarta.