Panangmatmat iti Lubong
Malmaldaang nga Agkakasadaran
Ireport ti The Australian a dagiti surbey a mamagdilig iti kababalin dagiti agedad ita iti 15 aginggat’ 24 kadagiti agtutubo iti dua a kaputotanen a napalabas ti mangipalgak a lumanlanlan ti panangabuso iti droga, krimen, ken panagpakamatay. Ni Richard Eckersley, maysa nga strategic analyst ken mannurat iti siensia, ginupgopna ti rikrikna ti adu nga agtutubo ita a kunkunana: “Patien dagiti agtutubo a ti biag naganaygay ken naragsak koma, a rumbeng nga aywananda ti bagida a dida agpampannuray iti tulong dagiti sabsabali, a siwayawayada koma nga agpili iti estilo ti panagbiag a kayatda, a dagiti gobierno dida marisut dagiti parikut iti kagimongan, sa isuda a mismo awan pannakabalinda a mangbalbaliw iti kasasaad ti tattao.” Kinuna ti 15-anyos a balasang a ni Shanu: “Umad-adu ti populasion ket masapul a makidangadangkami para iti bumasbassit a panggedan, balay, amin a bambanag.”
Nawara nga Estasion iti Law-ang
Kalpasan ti 11 a tawen, dagidiay mangus-usar iti Mir nga estasion dagiti Ruso iti law-ang ti mangad-adal no kasano a tamingenda ti parikut a pamiliar iti adu nga agnanaed iti daga—no aniat’ aramiden iti amin a naurnong a gargaret. Gapu iti kinaawan dagsen iti law-ang, dagiti napateg a banag a kas kadagiti aruaten iti law-ang, kable ti computer, naipakete a taraon, remienta, ken piesa rumbeng a maikabit iti suelo, bobida, ken diding. Ngem gapu kadagiti wara a nagtutuon iti gistay 30 a sentimetro a kauneg iti tunggal espasio, napumpunnon dagiti diding ti Mir. Idi naipatayab ti baro nga International Space Station, maysa a banag a mabalin nga adda kadagiti astronaut ken cosmonaut ket ti datin a naikabit a pagipempenan iti basura. Sigurado a maapresiar unay dayta ta agingga ita, kalpasan ti pannangan, dagiti agindeg iti Mir kasapulan a pitpitenda dagiti lata, isublida dagiti basio kadagiti kahon ti taraon, sada ikabit ida kadagiti diding.
Nakarit a Baboon
Dagiti tsuper iti maysa kadagiti kalsada nga aduan iti aglabas a lugan idiay South Africa sarsarangtenda ti karkarna a peggad itay nasapa a paset daytoy a tawen—panangubor dagiti pangen ti baboon. Sigun iti International Herald Tribune, tinambang dagiti baboon dagiti motorista iti igid ti bessang iti kalsada a nagbaetan ti Cape Town ken Johannesburg. Nupay awan naipadamag a nadangran wenno naidungpar a lugan, bimmales dagiti polis babaen ti pananguborda iti panangikagumaanda a mangabug kadagiti animal iti haywey. Awan ti naipadamag a nalawag a nangabak iti daytoy a panaginnubor dagiti polis ken baboon.
Dagiti Mannigarilio iti Asia
Mapattapatta nga idiay Vietnam, mannigarilio ti gistay 73 a porsiento iti amin a lallaki. Daytoy “ti kaaduan a bilang ti iyaadu ti panagsigarilio kadagiti lallaki iti lubong,” kuna ti panagadal nga impablaak ti The Journal of the American Medical Association. No idilig, kasla nasurok nga 4 laeng a porsiento kadagiti babbai a taga Vietnam ti mannigarilio. Timmulad iti umasping a padron ti dadduma a pagilian iti ketegan ti Pacifico iti Asia. Idiay Indonesia, kas pagarigan, 53 a porsiento kadagiti lallaki ken 4 a porsiento kadagiti babbai ti agsigsigarilio; idinto ta idiay China, agsigsigarilio ti 61 a porsiento kadagiti lallaki ken 7 a porsiento kadagiti babbai.
Lumukay ti Paglintegan ti Seminario Maipapan iti Sekso
Ireport ti magasin a The Christian Century a maysa a seminario ti Episcopal Church idiay Virginia “ti nangpalukay iti 25 a tawen a paglinteganna a mangiparit iti panagdenna a di nagkasar ken homoseksual a kababalin kadagiti estudiante ken miembro ti seminario.” Kinuna ti tserman ti konseho a ni Peter J. Lee: “Masapul a bigbigentayo a kaaduan a seminarista ket nasurok a 30 wenno 40 ti tawendan. Awan ti superiora ken saan a masukimat no adda sabali a tao iti pagiddaanda.” Iti napalabas a 11 a tawen, 33 a porsiento ti bimmassitan dagiti nagpalista iti seminario. Kasta met nga iti napalabas a 25 a tawen, limmakay iti 27 agingga iti 40 ti promedio nga edad dagiti estudiante a simrek iti seminario. “Ti ikagkagumaak nga aramiden kas tserman ti konseho ket lapdan ti di pannakastrek ti dadduma nga agedad iti 28 agsipud ta natakkuatan a nakidendenna gayam idin iti nobiana,” kinuna ni Lee.
Panagmerienda ken Panagrukab
Nabayagen a naammuan a ti panangkissay iti panagmerienda iti nasam-it makatulong a manglapped iti panagrukab. Ngem ti kapatgan ket ti panagannad no kaano ken no kasano kasansan ti panagmeriendam, kuna ti dental guide ti pamilia a How to Keep Your Family Smiling. No dagiti nasam-it wenno repinado a karbohidrato ket dumket iti dental plaque ti ngipenmo, maporma ti acid. Daytoy nga acid, inton agangay, rautenna ti enamel ti ngipenmo iti agarup 20 a minuto, kuna ti broshur. Mabalin a mangrugi ti panagbukbok kabayatan daytoy a tiempo. Kanayonanna, “mabalin a mapasamak daytoy kada agmeriendaka iti nasam-it wenno aduan arina.” Isu a no agmeriendaka, “nasaysayaat ti mamimpinsan a pannangan iti intero a banag,” iti kasta maminsan laeng a maisarang ti ngipenmo iti acid. Ta no saan, ti panangkibkib iti isu met la a saramsam iti napapaut a tiempo agresulta iti napaut a panangraut ti acid. Tapno maliklikan ti panagrukab, isingasing dagiti dentista a rumbeng nga agsipilioka iti uray mamindua la iti kada aldaw. Kasta met a dimo liplipatan nga inaldaw a dalusan ti nagbaetan dagiti ngipenmo babaen iti dental floss.
Panamati Dagiti Sientipiko iti Dios
Idi 1916, dinamag ti Americano a sikologo a ni James Leuba ti 1,000 a sientipiko a di naiplano ti pannakapilida no mamatida iti Dios. Ti sungbatda? Kadagiti sientipiko a simmungbat, 42 porsiento ti nangibaga a mamatida iti Dios, kuna ti The New York Times. Impadles ni Leuba a rumasay dagiti mamati iti Dios bayat nga agsaknap ti edukasion. Ita, nasurok a 80 a tawenen kalpasanna, inulit ni Edward Larson, iti University of Georgia, ti agdindinamag a surbey ni Leuba. Iti panangusarna kadagiti umasping a saludsod ken pamay-an, inimtuod ni Larson dagiti biologo, pisiko, ken matematiko no mamatida iti Dios a kanayon a makikomkomunikar iti sangatauan. Ipakita dagiti resulta nga agarup isu met la ti bilang dagiti sientipiko ita, agarup 40 a porsiento ti nangibaga a mamatida iti Dios. Sigun ken ni Dr. Larson, “di umiso ti panangipato ni Leuba iti abilidad ti utek ti tao wenno ti abilidad ti siensia a mangpennek iti amin a kasapulan ti tao.”
Dagiti Virus nga Agdaldaliasat iti Lubong
Ipadamag ti magasin a New Scientist a dagiti tangke ti rugit iti eroplano aglaonda kadagiti kemikal a maipagarup a mangpapatay kadagiti virus, ngem agbiag latta ti dadduma a virus uray mabukbokanda iti kemikal. Natakkuatan ni Mark Sobsey, maysa a sientipiko iti aglawlaw idiay University of North Carolina, nga aglaon kadagiti sibibiag a virus ti gistay kagudua kadagiti rugit nga ineksamenna a naggapu kadagiti eroplano nga agbiahe iti nadumaduma a nasion nga aglanding idiay Estados Unidos. Idiay Estados Unidos, dagiti maibelleng a rugit nga aggapu iti eroplano kadawyanna a maikkan iti kemikal kadagiti pakaiponduan ti rugit ti publiko ket inton agangay maibasura iti aglawlaw. Gapuna, adda peggad a dadduma kadagitoy a virus makaiwarasda iti saksakit a kas iti hepatitis A ken E, meningitis, ken polio. Kuna pay ni Sobsey: “Agpayso a makapadanag ti kaadu dagiti sakit a mabalin nga iyakar dagiti eroplano ti lubong.”
Ti Umes-es-esen a Ganges
Ibilang ti ginasut a milion a Hindu a sagrado ti karayan Ganges, a pagaammo idiay India kas ti Ganga. Ti Ganges ti mangpadpadanum met iti agrikultura iti abay ti pagayusanna. Ngem ita napartak ti panages-es ti danumna, a mangibati iti nalalawa a namaga a daga iti nagbaetan ti karayan ken ti dati a takdangna, kuna ti India Today. Ti napartak a panages-es ket makita a resulta ti kurang a tudo agraman ti immadu a pakausaran ti danum ti karayan iti surong para iti irigasion. Malaksid nga agpegpeggad ti agrikultura iti rehion, ti panagala iti darat a resulta ti kurang a danum ti mamagbalin iti sabangan ti Calcutta a din mapaglayagan, kuna ti report.
Umad-adu Dagiti Pirata
Umad-adu dagiti padamag a panangraut dagiti pirata, kuna ti International Maritime Bureau—manipud 90 nga insidente idi 1994 a nagbalin a 226 dua la a tawen kalpasanna. Daytoy nga iyaadu ti pakadanagan agpadpada dagiti merchant navy officer ken turista. Ti aktual a bilang mabalin a nasurok a dua a daras a nangatngato, agsipud ta “adu a makinkukua kadagiti barko ti din agipulong kadagiti insidente agsipud ta dagiti maaramid nga imbestigasion kalpasanna ti pakaigapuan ti nangina a pannakataktak,” kuna ti The Sunday Telegraph ti London. Dagiti lugar a nangnangruna a napeggad itay nabiit ket ti Baybay Mediterano iti pangadaywen ti Albania ken Libya ken ti Abagatan a Baybay ti China. Indagadag ti maysa a pannakabagi ti British Merchant Navy iti Britania nga idauluanna ti internasional a puersa ti UN a makirinnupak kadagiti pirata. Ngem ti pannakangiwat dagiti makinkukua iti barko ti nagkuna a “dina patien nga adda maaramidan ti puersa ti UN a mangtaming iti parikut agsipud ta mapasamak ti kaaduan a panangraut iti masakupan dagiti nasion a danum,” kinuna ti periodiko.