Panagsursuro a Mamalubos

“KAS kadagiti pana iti ima ti nabileg a lalaki, kasta dagiti annak ti agkabannuagan,” insurat ti salmista ti Biblia. (Salmo 127:4) Ti pana saan nga aksidente a makagteng iti puntiriana. Masapul a siaannad a maipaturong. Kasta met, dagiti annak mabalin a saanda nga agbalin a responsable nga adulto no awan ti panangiturong dagiti nagannak. “Iruammo ti ubing iti dalan a rebbengna a papanan,” ibalakad ti Biblia, “ket uray intono lakayen saannanto a pagpanawan.”​—Proverbio 22:6.

Ti panagbalbaliw manipud iti panagdepende iti kinaubing nga agturong iti panagwaywayas iti kinaadulto saan a maaramid iti agpatnag. Isu a kaano ngarud a sanayen ti nagannak ti annakda tapno agwaywayas? Pinalagipan ni apostol Pablo ti agtutubo a ni Timoteo: “Manipud kinamaladaga naammuam dagiti nasantuan a sursurat, a makabael a mamagsirib kenka maipaay ti pannakaisalakan babaen ti pammati a mainaig ken Kristo Jesus.” (2 Timoteo 3:15) Rabakenyo, rinugian ti ina ni Timoteo ti mangipaay iti naespirituan a panangsanay kenkuana idi isut’ maysa pay la a maladaga!

Ita, no dagiti babassit a maladaga magunggonaanda iti naespirituan a panangsanay, saan kadi a nainkalintegan a dagiti annak masanayda koma a maipaay iti kinaadulto iti kabiitan a tiempo? Ti maysa a pamay-an a panangaramid itoy isu ti panangisuro kadakuada nga agbalin a responsable a mangaramid iti bukodda a desision.

Panangisuro Kadagiti Annak nga Agbalin a Responsable

Kasano a maparegtam dagiti annakmo nga agbalin a responsable? Ti agassawa nga agnagan Jack ken Nora nalagipda ti maipapan iti balasangda: “Idi agsursuro pay la a magna, nasursurona nga awiten dagiti mediasna wenno babassit a bambanag nga ipan iti kuartona ken ikabil ida iti umiso nga uyosen. Nasursurona met nga ikabil dagiti abalbalay ken libro iti lugarda.” Dagitoy ket babassit la a pangrugian, ngem nakasursuro ti ubing a mangaramid kadagiti responsable a desision.

Bayat a dumakdakkel ti ubing, nalabit maitalek kenkuana dagiti nadagdagsen a rebbengen. Pinalubosan ngarud da Abra ken Anita ti balasangda a maaddaan iti taraken nga aso. Rebbengen ti agtutubo a taraknen ti aso ken nangted pay iti kuarta manipud iti alawansna para iti pannakataripatona. Ti panangsanay kadagiti annak a mangtungpal kadagiti rebbengenda sapulenna ti anus. Ngem makagunggona ken makatulong iti emosional a panagrang-ayda.

Dagiti trabaho iti balay makaipaay iti sabali pay a gundaway a mangisuro kadagiti annak nga agbalin a responsable. Dadduma a nagannak dandani saanda a pagtrabahuen dagiti annakda kadagiti trabaho ti pamilia, ta ibilangda a ti pannakiramanda ket makaisturbo laeng imbes a makatulong. Dadduma pampanunotenda a dagiti annakda ‘maaddaanda koma iti nasaysayaat a biag ngem ti panagbiagda idi ubbingda pay.’ Daytoy ket di umiso a panagrason. Kunaen ti Kasuratan: “Ti mangtaraken a sidudungngo iti adipenna manipud kinaubingna mapagbalinnanto nga anak ti kamaudianan [nga awan panagyamanna, NW].” (Proverbio 29:21) Sigurado nga agaplikar kadagiti ubbing ti prinsipio daytoy a teksto. Nakalkaldaang no ti maysa nga agtutubo agmataengan a saan laeng nga “awan panagyamanna” no di ket dina pay kabaelan nga aramiden uray dagiti kalalakaan a trabaho iti pagtaengan.

Dagiti agtutubo idi tiempo ti Biblia gagangay a matudinganda kadagiti trabaho iti balay. Kas pagarigan, iti naganus pay nga edad a 17, nakiraman ni agtutubo a Jose iti responsabilidad a mangaywan kadagiti arban ti pamilia. (Genesis 37:2) Dakkel a rebbengen daytoy, ta adu ti arban ni amana. (Genesis 32:13-15) Gapu iti kinapudno a ni Jose dimmakkel a nabileg a pangulo, mapapati a daytoy a nasapa a pannakasanayna adu ti naitulongna iti positibo a pannakamolde ti kinataona. Ti agtutubo a masakbayan idi nga ari ti Israel a ni David ti nakaitalkan met dagiti arban ti pamiliana.​—1 Samuel 16:11.

Ania ti leksion para kadagiti nagannak ita? Ikkanyo dagiti annakyo iti makagunggona a trabaho iti balay. No mangipaay iti tiempo, panangikagumaan, ken anus, maisuroyo dagiti agtutubo a makiraman iti panagdalus, panagluto, panangasikaso iti paraangan, ken panangtarimaan iti balay ken lugan. Pudno, adu ti agpannuray iti edad ken kabaelan ti anak. Ngem uray dagiti babassit nga annak gagangay nga adda pasetda a ‘tumulong ken ni Tatang a mangtarimaan iti lugan’ wenno ‘tumulong ken ni Nanang nga agluto.’

Ti panangisuro kadagiti trabaho iti balay sapulenna met a dagiti nagannak mangipaayda iti kapapatgan a sagut kadagiti annakda​—ti tiempoda. Adda agassawa a dua ti annakda a napagsaludsodan iti sekreto ti naballigi a panangsanay iti anak. Insungbatda: “Tiempo, tiempo, tiempo!”

Naayat a Panangtubngar

No nasayaat ti panangaramid ti annak kadagiti trabahoda, wenno uray kaskasano ket ikagumaanda a pasayaaten, paregtaem ida iti naparabur ken napasnek a pammadayaw! (Idiligmo iti Mateo 25:21.) Siempre, manmano nga aramiden dagiti annak ti trabaho a kas iti kasayaat ti panangaramid ti nataengan. Ket no mapalubosan dagiti annak a mangaramid iti desisionda, masansan nga agbiddutda. Ngem dika sobraan ti mangbabalaw! Saan kadi nga agbiddutka uray nataengankan? Gapuna, apay a dika anusan ti anakmo no agbiddut? (Idiligmo iti Salmo 103:13.) Palabsem dagiti biddut. Matmatam ida a paset ti panagsursuro.

Kuna dagiti autor a da Michael Schulman ken Eva Mekler: “Dagiti annak a matrato a nainggayyeman saanda a mabuteng di la ket ta madusada no agtignayda nga agwaywayas.” Nupay kasta, “ti annak dagiti nainget wenno nauyong a nagannak mabutengda a mangaramid iti aniaman a panagtignay, agraman dagiti makagunggona, agsipud ta mabutengda di la ket ta makasarak dagiti nagannak kadakuada iti biddut iti inaramidda ket babalawen wenno dusaenda ida.” Daytoy a komento maitunos iti pakdaar ti Biblia kadagiti nagannak: “Dikay rurruroden dagiti annakyo, tapno saan a maupay ti riknada.” (Colosas 3:21) Isu a no saan a natungpal ti panangikagumaan ti ubing nga inanamaem, apay a dika padayawan iti uray kabassitan a panangpadasna? Paregtaem a saysayaatennanto ti aramidenna iti sumaganad. Ipakaammom kenkuana a maragsakanka iti progresona. Ipanamnamam ti ayatmo kenkuana.

Siempre, no dadduma masapul ti panangtubngar. Mabalin a madlaw a nangnangruna daytoy bayat ti tawtawen ti kinaagtutubo, no ikagkagumaan dagiti agtutubo nga ipasdek ti pakabigbiganda, tapno maawatda kas indibidual sigun iti kababalinda. Ngarud, nainsiriban no matmatan dagiti nagannak dagita a panangikagumaan nga agwaywayas a buyogen ti pannakaawat imbes a kanayon nga ipapan ida nga iyaalsa.

Pudno nga agannayas dagiti agtutubo nga agdarasudos wenno tumulok iti “tarigagay a naikasigudan iti kina-agtutubo.” (2 Timoteo 2:22) Isu a ti di pananglimitar iti inuubingan a kababalin makadadael iti ubing iti emosional; dina masursuro ti agteppel ken mangdisiplina iti bagina. Mamakdaar ti Biblia: “Ti inanak a mabaybay-an ibabainnanto ni inana.” (Proverbio 29:15, NW) Ngem ti maitutop a disiplina, a maipaay buyogen ti ayat, ket makagunggona ken isaganana ti agtutubo kadagiti kasapulan ken pakadanagan ti kinaadulto. Mamalakad ti Biblia: “Ti mangiliklik iti pagbaotna, kagurana ti anakna, ngem ti agayat kenkuana isu daydiay mangaywan kenkuana buyogen ti disiplina.” (Proverbio 13:24, NW) Laglagipenyo, nupay kasta, a ti kaipapanan ti panangdisiplina ket panangisuro ken panangsanay​—saan a panangdusa. Ti “pagbaot” ditoy mabalin a tuktukoyenna ti sarukod nga inusar dagiti pastor a mangiturong iti arbanda. (Salmo 23:4) Dayta ket simbolo ti naayat a panangiwanwan​—saan a kinaranggas.

Edukasion a Maipaay iti Biag

Kasapulan a nangnangruna ti panangiwanwan ti nagannak no maipapan iti edukasion ti anak. Paginteresam ti edukasion ti anakmo. Tulongam a mangpili iti maitutop a kurso ken mangaramid iti napateg a pangngeddeng no kasapulan wenno saan ti kanayonan nga edukasion.a

Siempre, ti kapapatgan nga edukasion ket naespirituan nga edukasion. (Isaias 54:13) Kasapulan ti annak dagiti nadiosan a prinsipio tapno makapagbiagda iti lubong dagiti adulto. Masapul a masanay “dagiti pannakabalin ti pannakaawatda.” (Hebreo 5:14) Adu ti maitulong dagiti nagannak kadakuada iti daytoy. Dagiti pamilia kadagiti Saksi ni Jehova maparparegtada a maaddaan iti regular a panangyadal iti Biblia kadagiti annakda. Babaen ti panangsurot iti pagwadan ti ina ni Timoteo, a nangisuro kenkuana iti Kasuratan manipud iti kinamaladaga, dagiti nagannak a Saksi isuroda met dagiti babassit nga annakda.

Maysa nga agsolsolo a naganak nga agnagan Barbara aramidenna ti panagadal ti pamilia iti Biblia a makaay-ayo unay a kapadasan para kadagiti annakna. “Siguraduek nga iti dayta a rabii maikkak dagiti ubbing iti naimas a taraon, a kompleto iti dulse a pagay-ayatda. Patokarek dagiti tape a Kingdom Melodies tapno makaipaay iti nasayaat a rikna. Ket kalpasan a maluktanmi babaen iti kararag, kadawyanen a pagadalanmi ti magasin a Pagwanawanan. Ngem no adda naisangsangayan a pakasapulan, mabalin nga usarek ti publikasion a kas iti Dagiti Saludsod nga Iyimtuod ti Agtutubo​—Dagiti Sungbat nga Epektibo.”b Sigun ken Barbara, ti panagadal iti Biblia tulonganna dagiti annakna a “manggun-od iti panangmatmat ni Jehova kadagiti bambanag.”

Wen, awanen ti dakdakkel a sagut a maipaay iti anak ngem ti pannakaammo ken pannakaawat iti Sao ti Dios, ti Biblia. Dayta ti “mangted iti kinamanakem kadagiti nanengneng, iti bumaro pannakaammo ken abilidad nga agpanunot.” (Proverbio 1:4, NW) No makabalan a kasta, agmataengan ti agtutubo a makabael a mangsaranget kadagiti baro a pakadanagan ken kasasaad.

Nupay kasta, ti ipapanaw dagiti annak mangpataud iti dakkel a panagbalbaliw iti estilo ti panagbiag ti kaaduan a nagannak. No kasano a sibaballigi a masarangetda ti awan nagyanna a balay ket maisalaysay iti sumaganad nga artikulo.

[Dagiti Footnote]

[Blurb iti panid 6]

“Ti annak dagiti nainget wenno nauyong a nagannak mabutengda a mangaramid iti aniaman a panagtignay, agraman dagiti makagunggona, agsipud ta mabutengda di la ket ta makasarak dagiti nagannak kadakuada iti biddut iti inaramidda ket babalawen wenno dusaenda ida.”​—Bringing Up a Moral Child, da Michael Schulman ken Eva Mekler

[Kahon iti panid 6]

Agsolsolo a Nagannak​—Ti Karit a Mamalubos

Kuna ti agsolsolo a naganak nga agnagan Rebecca: “Nakarigrigat para kadagiti agsolsolo a nagannak ti mamalubos kadagiti annakda. No ditay agannad, mabalin a nalabes ti panangsalaknibtayo kadakuada ket lapdantay ida.” Ti libro a Ti Sekreto ti Kinaragsak iti Pamilia,c panid 106-7, mangipaay kadagitoy a makatulong a kapaliiwan:

“Gagangay laeng kadagiti agsolsolo a nagannak nga agbalin a nasinged unay kadagiti annakda, ngem kasapulan ti panagannad tapno saan a madadael dagiti pagbeddengan nga inkabil ti Dios iti nagbaetan dagiti nagannak ken annak. Kas pagarigan, mabalin a tumaud dagiti nakaro a parikut no namnamaen ti agsolsolo nga ina nga ibaklay ti anakna a lalaki dagiti pagrebbengan ti ulo ti pamilia wenno no tratuenna ti balasangna kas kapasigan, a padagsenanna ti ubing kadagiti narikut a personal a problema. Di maiparbeng, makapadagsen, ken nalabit makariro iti ubing ti panangaramid iti kasta.

“Ipatalgedmo kadagiti annakmo a sika, kas naganak, ti mangaywan kadakuada​—saan ket nga isuda ti mangaywan kenka. (Idiligyo ti 2 Corinto 12:14.) No dadduma, mabalin a kasapulam ti balakad wenno suporta. Agpabalakadka kadagiti Kristiano a panglakayen wenno nalabit kadagiti nataengan a Kristiano a babbai, saan a kadagiti minor de edad nga annakmo.​—Tito 2:3.”

No dagiti agsolsolo a nagannak maipasdekda ti umiso a beddeng ken taginayonenda ti nasayaat a relasion kadagiti annakda, nalaklaka para kadakuada ti mamalubos.

[Footnote]

[Dagiti ladawan iti panid 7]

Ti praktikal a panangsanay makatulong kadagiti annak nga agbalin a responsable nga adulto

[Dagiti ladawan iti panid 8]

Ti panagadal ti pamilia iti Biblia makaipaay kadagiti annak iti sirib a kasapulan tapno masarangetda a sibaballigi ti panagbiag kas adulto