Panangmatmat iti Lubong
Nasapa a Panangammo iti Kanser iti Suso
Ti kanser iti suso ti kadawyan unay a mangdangran kadagiti babbai a taga Brazil, a mangap-apektar iti mapattapatta a 1 iti kada 12, kuna ti pagiwarnak ti Brazil a Medicina Conselho Federal. Parparegtaen ti pagiwarnak amin a babbai a nasurok a 25 ti edadda a regular nga eksaminenda ti susoda met laeng. Isingasing pay ti Medicina kadagiti babbai nga agedad iti 35 agingga iti 40 ti damo a panagpa-mammogram-da, panagpa-mammogram dagiti agedad iti 40 agingga iti 50 maminsan iti kada dua a tawen, ken tinawen a panagpa-mammogram kalpasanna. Nupay ti ad-adda nga agpeggad ket dagiti babbai a mangmangan iti aduan iti saturated fat ken dagidiay addaan iti kabagian a nagkanser iti suso, 70 a porsiento kadagiti pasiente nga adda kanser iti susoda ti awanan idi iti aniaman a napeggad unay a sintoma. Daytoy a kinapudno, kuna ti Medicina, “nalawag nga ipakitana ti kinapateg ti panangipaannurot iti nasapa a panangammo.”—Kitaenyo ti Agriingkayo! nga Abril 8, 1994.
Dagiti Adikto Iti Di Naireseta nga Agas
Umad-adu dagiti adikto kadagiti di naireseta nga agas idiay Makin-amianan nga Ireland, kuna ti The Irish Times. Idiay Makin-amianan nga Ireland, kas iti adu a dadduma pay a pagilian, magatang uray awan reseta dagiti produkto a kas kadagiti pangep-ep iti ut-ot ken agas ti uyek nga aglaon iti codeine wenno dadduma a posible a makaadikto nga agas. Dadduma a dida inranta ti agbalin nga adikto ti mangikagkagumaan a mangmantener iti bisioda, tangay ti panangisardeng ket mangparigat, sa mangulaw ken mangpaleddaang. Nabusbos ti maysa nga adikto ti tinawidna, inlakona ti balayna, ken nakautang iti £18,000 ($29,000) tapno maitultuloyna ti 70-botelia-iti-linawas a pannakaadiktona. Kuna ni Frank McGoldrick, iti Research on Chemical Dependency Group idiay Belfast, a maalumiim ti kaaduan kadagiti managabusar iti di naireseta nga agas a mangamin nga adiktoda ken kadawyanna a dida ikankano ti ideya a dangdangranda ti bagida. “Saanda a lablabsingen ti linteg,” kuna ni McGoldrick. “Di pay ketdi ammo ti kaaduan kadakuada nga agab-abusarda gayamen.”
Ti Impluensia ti Ages-eskuela a Balasitang
Dagiti balasitang nga ages-eskuela iti haiskul ti para-itandudo iti uso idiay Japan, kuna ti maysa a report a naipablaak iti The Daily Yomiuri. Dagus nga agsaknap ti uso babaen iti pannakisaritada kadagiti kapatadanda a makadanon iti nasurok a 1,000 a kaam-ammo. Makadanon pay ti impluensiada iti dadduma a grupo ti edad babaen kadagiti nagannak ken kakabsatda. “Dagiti babbalasitang ket addaan iti matarigagayan a kalidad ti gumatang: kuarta, kinausioso maipapan kadagiti kabaruan ken ti panawen nga agpennek iti dayta.” Agarup 68 a porsiento kadagiti tin-edyer a Haponesa ti addaan balon a kuarta a promedio a $220 iti kada bulan, ken adu ti umaw-awat met iti kuarta manipud kadagiti nadungngo nga apongda ken kadagiti paset-tiempo a panggedan. Maseknan dagiti sosiologo maipapan iti kababalin dagiti babbalasitang a genzai shiko, wenno agbiag iti agdama, ken ti pangkaaduan a kinaawan ti napatpateg a personal a kalatda. Ingngudo ti nabiit pay a panagadal a dagiti babbalasitang nga ages-eskuela ita iti haiskul ket “maum-uman a manggun-od iti aniaman a kayatda a dida nagbannogan.”
Natayen ti Kabaketan a Tao iti Lubong
Natayen ni Jeanne Louise Calment, ti kabaketan a tao iti lubong sigun iti Guinness Book of World Records, idi Agosto 4, 1997, iti edad a 122, kuna ti Pranses a periodiko a Le Figaro. Naipasngay ni Jeanne idi Pebrero 21, 1875, idiay Arles, abagatan a daya ti Francia—sakbay a naimbento ti bombilia, ti ponograpo, ken ti kotse. Nakikallaysa idi 1896, ken naaddaan iti maysa nga anak a babai a nalab-awanna iti 63 a tawen, ken maysa nga apo a natay idi 1963. Malagipna a naam-ammona ti pintor a ni Vincent van Gogh idi 1888, idi isut’ tin-edyer pay laeng, ken gayyem ti dumadaniw a ni Frédéric Mistral a nangabak iti Nobel prize idi 1904. Namin-adun nga inyangaw ni Jeanne ti sekreto ti atiddog a biag, sa dinakamatna dagita a banag a kas iti panagkatawa, panagtrabaho, ken “pannangan a kas iti avestruz.”
Ubbing a Dua ti Lenguaheda
Bayat a masursuro ti ubing ti katutubo a lenguahena, kaaduan nga abilidadna nga agsao ket naisaad iti maysa a paset ti utek a pagaammo kas Broca’s area. Itay nabiit, inusar dagiti managsirarak idiay Memorial Sloan-Kettering Cancer Center sadi New York ti functional magnetic resonance imaging a pangammo no ania a paset ti utek ti aktibo no ti tattao agsinnublat nga agsaoda iti dua a lenguahe. Natakkuatanda a no aggiddan a masursuro ti maysa a tao ti dua a lenguahe idi ubing pay, agpada dagitoy a maipempen iti isu met la a paset iti Broca’s area. Nupay kasta, no masursuro ti maikadua a pagsasao kabayatan ti kinaagtutubo wenno inton kinamataengan, agparang a masarakan dayta iti abay ti immuna [a lenguahe] imbes a naitipon iti dayta. Kuna ti periodiko ti London a The Times: “Daytat’ kaslattay ti panagsursuro iti umuna a pagsasao ti nangisaad kadagiti circuit iti Broca’s area, ket ngarud ti maikadua a lenguahe masapul a maisaad iti sabali a lugar.” Patien dagiti managsirarak a mabalin a makatulong daytoy a mangilawlawag no apay a narigrigat a sursuruen ti maikadua a lenguahe inton natataenganen ti tao.
Pakaseknan Dagiti Tsino ti Panangpadakkel iti Annak
Nabiit pay a naaramid ti nalawat’ saklawenna a pannakaadal ti relasion ti naganak-anak iti sidong ti naasi a panangiwanwan ti Chinese Academy of Social Sciences, kuna ti China Today. Impalgak ti panagsirarak ti pannakaseknan ti adu a nagannak maipapan iti panangpadakkel ita kadagiti annak. Sigun iti China Today, “kuna ti dadduma a saanda a pulos nga ammo no ania ti rumbeng a maisuro kadagiti annakda—ti ngata tradisional a moralidad dagiti Tsino kas iti kinamapagpiaran, kinaemma, kinaanus ken pannakaseknan, wenno dagiti moderno a pagannurotan iti pannakikompetensia?” Madanagan ti gistay 60 a porsiento kadagiti nagannak maipapan kadagiti negatibo nga epekto ti TV kadagiti annak. Binalakadan ti managsirarak iti damdamag a ni Bu Wei dagiti nagannak a kontrolenda ti buybuyaen ti anak sigun iti edad ken personalidadna, agbuyada ken pagsasaritaan dagiti programa a kadua ti anak, ket di ipalubos a busbosen ti anak ti adu nga orasna iti TV.
Ti Kadadaksan a Kalaban ti Pating?
Kadawyanna, pagbutngan ti tattao dagiti pating. Ngem kasla adda dakdakkel a rason a pagbutngan dagiti pating ti tattao. Ipadamag ti Pranses a periodiko a Le Monde a “kurang a sangagasut” a tattao ti tinawen a matmatay gapu iti panangraut dagiti pating, idinto ta napattapatta a 100,000,000 a pating ti tinawen a patpatayen dagiti mangngalap. Daytoy a kinapudno ti mangpadanag iti adu a biologo ti taaw, a pagam-amkanda a madadael ti natural a kinatimbeng dagiti taaw no agtultuloy ti pannakadadael. Nagpateg ti maaramidan dagiti pating iti panangkontrol iti populasion dagiti nabiag iti taaw. Tangay nabannayat a magteng dagiti pating ti seksual a kinamataengan ken sumagmamano laeng ti urbonda kalpasan ti nabayag a panagsikogda, ti nalabes a panagkalap ti mamagpeggad a mangungaw iti sumagmamano a kita ti pating. Maysa a pamay-an a nangnangruna a pagladingitan dagiti eksperto kadagiti nabiag iti taaw ket ti “panangpigar”—ti panangikkat kadagiti pigar tapno agbalin a taraon sa ibelleng met laeng ti pating iti baybay tapno matay.
Panangyapon Manipud iti Tangatang
Us-usarenen ti sumagmamano nga Australiano a ransero dagiti nabannayat ti tayabda nga eroplano a maawagan ultralight tapno mayaponda dagiti baka ken karnero iti nalawa a pastoda, kuna ti periodiko a The Sunday Mail ti Brisbane, Australia. Kuna ti maysa a ransero idiay Queensland a gapu iti ultralight-na, nakaurnong iti dua a lawas a pangtangdanna koma iti sumagmamano a tattao kada iyaponna dagiti karnerona. “Ti motorsiklo ti nangsukat iti kabalio, ket ita ti ultralight ti mangsuksukaten iti motorsiklo,” kinunana. Nakabalan dagiti nalag-an nga eroplano iti napipigsa a tape player a mangibrodkas iti nairekord a taul dagiti aso. Apaman a mangngegda daytoy, “agtatarayen dagiti nabuak a baka ken karnero a mapan iti kaasitgan a pagyaponan,” kuna ti artikulo.
Dagiti Okupado a Taga Canada
Napapaut nga oras ti panagtrabaho dagiti taga Canada, ket adun ti agsagsagaba kadagiti epektona,” kuna ti periodiko a The Globe and Mail. Dagiti nakaro a pakadanagan iti ekonomia ti pakapilitan dagiti lallaki ken babbai, agraman dagiti addaan iti babassit pay nga annak, nga agtrabaho a sigagaget ken napapaut. Ag-overtime ti gistay 2,000,000 a taga Canada iti promedio a nasursurok a siam nga oras kada lawas, ket 700,000 ti addaan iti sabali pay a trabaho, uray maysa pay a panggedan. Kuna ti sumagmamano a managsirarak a kimmaro ti panagdanag, nangnangruna kadagiti agop-opisina. Maseknan dagiti eksperto maipapan kadagiti epekto ti uso kadagiti annak a manmanoda a makita dagiti nagannak kadakuada. Kuna ni Dr. Kerry Daly iti departamento idiay University of Guelph, Ontario, a mangad-adal iti pamilia: “Marikrikna dagiti tattao a talaga a didan makontrol ti biagda. Dida ammo no kasano a makalung-awda iti okupado a panagbiagda.”
Ti Rigat ti Kinaawan Panggedan
Dagiti emosional ken sosial a rigat ti kinaawan panggedan ti makaapektar iti salun-at ti maysa a tao, sigun kadagiti panagadal a nadakamat iti Aleman a periodiko a Süddeutsche Zeitung. Pakapuyen kano ti kasta a rigat ti pananglaban ti bagi iti sakit. Dagiti tattao nga awanan panggedan ti ad-adda nga agalta-presion ken maatake iti puso ngem kadagidiay mangmangged. “Ti rigat a kasapulan nga anduran ti nabayagen nga awan panggedanna ket nakaro ken ad-adu dagiti pagdaksanna ngem iti mangmangged,” kuna ni Propesor Thomas Kieselbach, ti Hannover University, Alemania. “Gistay amin nga awanan panggedan ti agsagsagaba iti nadumaduma a kita ti sakit a mainaig iti panagleddaang.” Ti bilang kano dagiti awanan iti panggedan iti European Union ket mapattapatta a kapada ti mapagtitipon a populasion ti Denmark, Finland, ken Sweden.