Panangmatmat iti Lubong
Kinaawan Namnama ‘Dagiti Baby Boomer’
Ti termino a napataud a mangdeskribir kadagiti tattao a naipasngay iti nagbaetan ti panagpatingga ti maikadua a gubat sangalubongan ken ti panangrugi ti dekada 1960 ket “dagiti baby boomer.” Kabayatan dayta a panawen, adu a pagilian iti dasig dagiti nangabak iti gubat ti nangipadamag a nakadkadlaw ti iyaadu ti populasionda. Ipakita ti pannakasurbey ti 16 a pagilian a dagiti baby boomer, nga idi ket saan a madanagan ken optimistiko maipapan iti masakbayan, “ngem [ita] saanen a natalged ti panagriknada iti bagida ken iti annakda, ken ibilangda a nakadadanag ti panaglakay ken panagbaketda,” kuna ti periodiko a European. Apay a mapukpukawanda iti namnama? “Sarsarangtendan ti lubong a patienda a kimmaro ti espiritu ti panagwaywayas ken panagtalek iti bagi, materialistiko ken awanan iti panagteppel ken nasayaat a kababalin,” kuna ti report.
Di Madmadlaw a Pannakaimpektar iti Hepatitis-C
“Ti hepatitis C ti agparang a kangrunaan a mangapektar iti salun-at ti publiko idiay Francia,” kuna ti report ti maysa a timpuyog dagiti Pranses a doktor. Inggunamgunam dagiti doktor a kaaduan a naimpektaran iti hepatitis-C ket naammuan laeng kalpasan a naeksamenen ti pasiente kas nakapataud iti nakaro a sakit iti dalem iti las-ud ti 10 agingga iti 30 a tawen. Makapapatay ti pannakaimpektar iti virus ti hepatitis-C ken masansan a mayakar babaen iti pannakayalison ti dara ken pannakayineksion ti mausar a droga. Mamakdaar ti report a kasapulan unay ti nasaysayaat a pamay-an ti panangammo, tangay kurang a maysa a kakapat kadagidiay natakkuatan a naimpektaran ammoda a nakaptanda iti kasta. Sigun iti pagiwarnak a Hepatology, mapattapatta a 500,000 agingga iti 650,000 a Pranses nga umili ti naimpektaran iti virus.
Ti Panagpasuso Kissayanna Dagiti Sakit
“Saan a nalaka a maimpeksion ti lapayag ken saan a nalaka nga agtakki dagiti maladaga a pasusuen ti inada, sigun iti panangadal iti nasurok a 1,700 a maladaga nga agtawen iti 2 agingga iti 7 a bulan,” kuna ti magasin a Parents. “Natakkuatan dagiti managsirarak idiay Centers for Disease Control and Prevention a ti mapasuso iti magatang laeng a gatas ket gistay mamindua a makapataud iti maysa kadagitoy a sakit no idilig iti maladaga a pasusuen laeng ti ina.” Nupay nabayagen a patien dagiti doktor a mangsalaknib ti gatas ti ina manipud iti impeksion agsipud ta lumasat dayta kadagiti mangsalaknib nga antibody ti ina, ipakita ti panagadal a nakaskasdaaw dagiti pagimbaganna. Kuna ni Laurence Grummer-Strawn, maysa nga autor iti panagadal: “Natalged a kunaen a no ad-adda a pasusuen ti ina ti maladaga iti umuna nga innem a bulan, nasaysayaat.”
Mangpataud iti Parparikut ti Panangsugat iti Bagi
Mabalin nga uso ti panangsugat iti bagi iti sumagmamano a pagilian, ngem “saan la nga impeksion ti ibunga ti panangsugat iti bibig, pingping, ken dila,” ipadamag ti The Journal of the American Medical Association. Sigun kadagiti dentista idiay West Virginia University School of Dentistry, sadi Morgantown, “ti kadawyan a mapasaran dagiti pasiente nga agpasugat iti bibigda ket agut-ot, lumteg, maimpeksion, nakaro ti panagkatayda, ken madunor ti gugotda. . . . Mangted pay iti peggad dagiti alahas a mausar iti nasugat a paset ti bagi.” Ti alahas mabalin a tuppolen wenno birrienna dagiti ngipen, maaddaan iti depekto ti panagsao, pagdugolenna ti piglat, ken—no maalimonmo—maispelanka.
Pangngaasiyo ta Awan Koma ti Kinnompetensia
Ti World Council of Churches (WCC), nga addaan iti 330 a miembro nga iglesia, “kiniddawna a maipatingga koman ti panggep ti dadduma a relihion a ‘makikompetensia’ a mangtingiting kadagiti baro a miembro manipud dadduma a relihion,” kuna ti ENI Bulletin. Ti WCC “nangnangruna a babalawenna ti pannakausar ti ‘tulong para kadagiti agkasapulan’ iti napapanglaw a pagpagilian . . . tapno maimpluensiaan dagiti napanglaw, malidliday ken dagiti napapanaw a mangbalbaliw iti kinasungdoda iti denominasion a nakimiembruanda.” Naisingasing dagiti pagannurotan a mamagduma iti ‘maakseptar a panangsaksi iti Ebanghelio ken ti di maakseptar a proselitismo.’ Dagiti nairaman ket “di nainkalintegan a panangbabalaw” iti sabali a relihion, a pagparangen ti bukod a relihion ken patpatien nga isudat’ pudno, panangitukon iti gundaway a panageskuela wenno tulong para kadagiti agkasapulan tapno maguyugoy dagiti sabsabali nga umakar iti sabali a relihion, babaen ti panangusar iti kinaranggas wenno sikolohikal a panangpilit a manguyot kadagiti tattao nga umakar iti sabali a relihion, ken pananggundaway iti pakarigatan dagiti tattao wenno “pannakaupayda iti mismo a relihionda tapno ‘makomberte[da].’”
Panaglangalang iti Italia
Nupay maysa a pagilian nga awan teritoriana a disierto, binuangay ti Italia ti National Committee for the Fight Against the Desert. Ti gapu? Napartak ti ibabassit dagiti maapit iti umamianan a paset ti Italia. “No saan a mairugi ti nausig a naimbag a paglintegan para iti aglawlaw tapno makissayan dagiti gas a pakaigapuan ti greenhouse effect ken mabalbaliwan ti sumagmamano a makadangran nga aramid iti panagmula,” kuna ti periodiko a La Stampa, “iti las-ud laeng ti sumagmamano a dekada, matikag ti 27 a porsiento a teritoria [ti Italia].” Ti peggad ket napagsasaritaan iti komperensia ti Food and Agriculture Organization ti United Nations a naangay idiay Roma, maipapan iti panaglangalang. Nailawlawag a saan laeng a ti makin-abagatan a rehion ti Italia nga isu ti Sicily, Sardinia, Calabria, Apulia, ken Basilicata ti agpegpeggad a sona no di ket maap-apektaran metten dagiti sumagmamano a lugar iti amianan a sigud a nabunga ket ita bumasbassiten ti maap-apit kadakuada.
Panangagas iti Panagtakki ti Ubing
“Nakapataud dagiti eksperto a taga Venezuela iti bakuna a gistay mangpukaw iti nakaro a panagtakki dagiti ubbing,” kuna ti The Daily Journal iti Caracas. “Ti bakuna . . . ket nadisenio a mangsalaknib maibusor iti rotavirus diarrhea, a mangpatpatay iti agarup 873,000 nga ubbing a nababbaba ngem lima ti tawenda kadagiti napanglaw a pagilian iti kada tawen.” Uray iti Estados Unidos, daytat’ sakit a pakayos-ospitalan pay laeng ti nasurok a 100,000 a maladaga ken asidegen nga ageskuela nga ubbing. Ti panagadal, nga impablaak ti The New England Journal of Medicine, ipadamagna a ti panagpabakuna ti mangsalaknib iti 88-porsiento maibusor iti virus ken 70 porsiento ti binassitan dagiti nayospital gapu iti nakaro a panagtakki. Nupay kasta, adda pagdaksanna. “Nangina unay ti panangagas para kadagiti napanglaw a pagilian a dagita ti kangrunaan nga agkasapulan,” kuna ti The Daily Journal—dagiti pagilian “a sadiay kurang pay a $20 ti mabusbos para iti tunggal tao iti kada tawen maipaay iti pannakaaywan ti salun-atna.” Agingga a saan a lumaka ti bakuna, masapul a maagasan ti pannakaugot gapu iti panagtakki babaen ti panangsukat kadagiti napukaw a pluido, ti pamay-an a sieepektibo a maus-usaren iti 20 a tawen.
Nasarakan ti Maysa a Resibo iti Templo
Ti “kasla resibo ti donasion a tallo a siklo a pirak para iti Templo ni Yahweh” ti “nabiit pay a nagparang kadagiti pagtagilakuan iti daan a bambanag,” kuna ti Biblical Archaeology Review. “Daytoy pay laeng ti kadaanan a natakkuatan a di-naimbibliaan a pannakadakamat ti Templo ni Ari Solomon. [Ti sasao a] BYT YHWH, ‘ti balay ni Apo [Yahweh] . . . ket nasarakan a kompleto iti maymaysa a di naimbibliaan nga inskripsion,” ket gapu ta saan a nalawag ti kontekstona, mapagdedebatean ti kaipapananna. Ti baro a nakitikitan a tedtedda ti banga a 10.9 por 8.6 a sentimetro ti rukodna ken aglaon iti lima a linia ken 13 a sasao, ket nalawag ken nalaka a mabasa. Tangay napetsaan iti maikasiam a siglo K.K.P., daytat’ di-kumurang a maysa a siglo nga in-inauna ngem ti dadduma nga inskripsion ken indeklara dagiti eksperto nga autentiko.
Ti Riri Maipapan iti Reyna ti Sheba
Idiay Ethiopia, isut’ naawagan a Makeda. Idiay Yemen, ti naganna ket Bilqis. Ad-adda a pagaammo kas ti reyna ti Sheba, a nadakamat agpadpada iti Biblia ken iti Koran. Tunggal pagilian kunana nga isu ti bannuarna a babai ket inanamaenna a ti nakaitanemanna ti matakkuatanton sadiay, a mangparparegta kadagiti arkeologo nga itultuloyda ti agkabakab iti ebidensia. No matakkuatan ti ebidensia ti reyna ti Sheba, ti lugar ket mangawisto iti adu a turista ken mangpasingked iti kunaen ti pagilian a pannakainaigna iti sibilisasion idi ugma. “Natakkuatan dagiti arkeologo ti adu nga inskripsion manipud iti kadaanan a pagarian dagiti Sabeo kadagiti kadaanan a batbato idiay Ethiopia ken Yemen,” kuna ti The Wall Street Journal. “Karkarna ta awan ti nadakamat a Makeda wenno Bilqis.” Kunana pay: “Saan unay a makatulong ti Biblia. Sagudayenna amin a balitok ken rekado nga inyeg ti Sheba ken ni Solomon, ngem saanna a nadakamat no sadino ti naggapuanna.”
Dagiti Natakaw a Lukot
Dagiti Samaritano, nga ita ket 600 laengen a tattao, masapul a makaurnongda iti maysa a milion a doliar a pangsubbot tapno maisubli kadakuada dagiti nasantuan a libroda. Ti dua a lukot, a nakuna nga agtawenen iti 700 ken 400, ket natakaw manipud iti sinagoga dagiti Samaritano idiay siudad ti Nablus sadi West Bank nasurok a tallo a tawenen ti napalabas. Dagiti mannanakaw di nadnadlaw ti panangipuslitda kadagiti lukot iti pagilian, ken nabiit pay a nagparangda idiay Amman, Jordan, a sadiay nakita ida dagiti panglakayen a Samaritano. Mapapati a tinakaw ida ti maysa a tao a makaammo iti lugar a nakaidulinanda. Kaaduan kadagiti Samaritano ket agnanaed iti tapaw ti bantay iti ngato ti Nablus, nga ibilangda a kasasantuan a lugarda. Patienda a sadiay ti nangibilinan ti Dios ken ni Abraham nga idatonna ti anakna a ni Isaac.
[Picture Credit Line iti panid 29]
Impaay ti: Shlomo Moussaieff