Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Ti Ngay Panangtebbeng iti Bagi?

‘Idi damo a nakitak dagiti tattao a natebbengan ti bibig ken dadduma pay a paset ti bagida, kinunak ti “Wow! Karkarna dayta.”’​—Lisa.

SAAN nga agmaymaysa ni Lisa. Umad-adu dagiti agtutubo a mangaritos ken mangitudok iti arkos iti nadumaduma a paset ti bagida, agraman iti kiday, dila, bibig, ken pusegda. Panangtebbeng iti bagi ti pangawag iti dayta.a

Magagaran ti 16 ti tawenna a ni Heather a tumulad iti dayta nga uso. Patienna a “talaga a karkarna” no aritosanna ti pusegna. Nupay kasta, datin a pagpannakkel ti 19 ti tawenna a ni Joe ti balitok a kaasping ti bassit a barbel a naitudok iti dilana. Inkeddeng ti maysa pay a balasitang nga ipatebbeng ti kidayna agsipud ta kayatna nga adda “nakadkadlaw” a “pakakigtotan” dagiti tattao.

Saanen a kabbaro ti panagalahas. Idi panawen ti Biblia, inaritosan ti nadiosan a babai nga agnagan Rebecca ti agongna. (Genesis 24:22, 47) Nakaaritos dagiti Israelita idi pimmanawda idiay Egipto. (Exodo 32:2) Ngem ditay ammo no dagita nga alahas ket naikabit babaen ti panangtebbeng iti lapayag wenno agong. Impatebbeng idi dagiti matalek nga adipen dagiti lapayagda, kas pakakitaan ti kinasungdoda kadagiti appoda. (Exodo 21:6) Nalatak met ti panangtebbeng iti dadduma a kadaanan a kultura. Tinebbengan dagiti Aztec ken Maya dagiti dilada gapu kadagiti naespirituan a rason. Matebbengan pay laeng ti bibig iti adu a lugar idiay Africa ken kadagiti Indian iti Abagatan nga America. Ti panangitudok kadagiti arkos ti agong ket gagangay kadagiti taga Melanesia ken umili ti India ken Pakistan.

Agingga iti sumagmamano a tawen a napalabas, dagiti piditpidit laeng ti babbai ti matebbengan kadagiti Makinlaud a pagilian. Ngem iti kaaldawantayo, agal-alahasen dagiti tin-edyer ken agtutubo, lallaki man wenno babbai, iti dandani amin a paset ti bagida a mabalin a pangikabitan iti dayta.

No Apay nga Agpatebbengda

Adu ti agpatebbeng agsipud ta pagarupenda nga uso dayta​—ti agdama nga uso. Patien ti dadduma a dayta ti mangpapintas iti langada. Sigurado a maitantandudo ti uso babaen ti panagalahas dagiti nalatak a modelo, bituen iti isports, ken musiko. Ket para iti dadduma nga agtutubo, ti panagtebbeng ket kasla mangipasimudaag met iti panagwaywayas, ti tarigagay nga agbalin a naidumduma, maysa a wagas tapno maipasimudaagda nga awan kaaspingda. Kastoy ti kuna ti maysa a kolumnista a ni John Leo: “Ti tarigagay a mangrurod kadagiti nagannak ken mangkigtot kadagiti kalkalainganna ti panagbiagda a tattao ti kasla napigsa a pakagutugotan iti maulit-ulit a panagpatebbeng.” Ti di pannakapnek, panagbalin a naiduma, isusukir, ken iyaalsa ti kasla manggutugot kadakuada a mangipasimudaag iti kinataoda.

Adda pay ketdi dagidiay agpatebbeng tapno mapennek dagiti nauneg a sikolohikal wenno emosional a kasapulanda. Kas pagarigan, patien ti dadduma nga agtutubo a dayta ti mangpabileg iti panagraemda iti bagida. Daytat’ matmatan ti dadduma a naabuso idi ubbingda kas pamay-an tapno makontrolda manen iti bagida.

Dagiti Peggad iti Salun-at

Ngem natalged kadi ti amin a panangtebbeng iti bagi? Adu a doktor ti agkuna a saan a natalged ti dadduma kadagita. Talaga a napeggad no sika a mismo ti mangtebbeng iti bagim. Ket adda met peggad ti panagpatebbeng iti maaw-awagan a propesional nga agtebtebbeng. Saan nga umdas ti pannakasanay ti adu, tangay nasursuroda laeng dayta a paglaingan kadagiti gayyemda, magasin, wenno video. Isu a mabalin a saan a nadalus dagiti pamay-anda wenno dida pay ketdi ammo dagiti peggad ti panangtebbeng. Kanayonanna, saan nga ammo ti adu nga agtebtebbeng ti anatomy wenno ti panangilasin iti nadumaduma a paset ti bagi ti tao. Nakaro daytoy a parikut, tangay ti panangtebbeng iti di maitutop a paset ti bagi ket mabalin a pakaigapuan ti nakaro a panagpadara. Mabalin a permanente a madangran ti maysa nga urat no madunor dayta.

Ti impeksion ti maysa pay a peggad. Dagiti narugit a kagawaan ket makayakar kadagiti makapapatay a sakit a kas iti hepatitis, AIDS, sarut, ken tetano. Uray no nadalus dagiti pamay-an, napateg latta ti panagannad kalpasan ti panagpatebbeng. Ti natebbengan a puseg, kas pagarigan, ket mabalin a masaktan ta kanayon a marasrasan iti kawes. Isu a mabalin nga abutenna ti siam a bulan tapno umimbag dayta.

Kuna dagiti doktor a napegpeggad ti panangtebbeng iti nalukneng a tulang iti agong wenno lapayag ngem iti panangtebbeng iti piditpidit. Kastoy ti ilawlawag ti maysa a pagiwarnak ti American Academy of Facial Plastic and Reconstructive Surgery: “Nangnangruna a makapadanag ti panangtebbeng iti aglawlaw ti makinngato a paset ti lapayag gapu kadagiti nakaro nga impeksion a mabalin a pakapukawan ti intero a makingngato a kurbado a paset ti lapayag. Napeggad met ti arkos a maitudok iti agong​—mabalin a maimpeksion dagiti urat iti asidegna ken mabalin a maapektaran ti utek.” Kastoy ti konklusion ti pagiwarnak: “Ti piditpidit laeng ti kasayaatan a matebbengan.”

Ti dadduma pay a peggad isu ti tumaud a naalas a piglat ken dagiti allergic a reaksion iti pangtebbeng nga alahas. Masugat ti natebbengan no maisagud iti kawes dagiti aritos kadagiti sensitibo a paset ti bagi kas iti suso. Ti nadangran a tisyu iti suso ti balasitang ti mabalin a mangbara kadagiti urat a pagayusan ti gatas, ket no saan nga agpaagas, mabalin a marigatanton wenno dinanton mapasuso ti anakna inton agbalinen nga ina.

Nabiit pay nga impakaammo ti American Dental Association iti publiko a napeggad ti panangtebbeng iti ngiwat. Ti dadduma pay a peggad ti panangtebbeng iti ngiwat iramanna tipannakaltot kalpasan a naalimon ti alahas, panagbibineg ken pannakapukaw ti panagraman ti dila, napaut a panagpadara, pannakarpi wenno pannakadangran ti ngipen, kumaro ti panagkatay, di makontrol a panagkatay, pannakadangran ti gugot, depekto iti panagsao, ken marigatan nga aganges, agngalngal, ken agtilmon. Idi impatebbeng ti maysa nga agtutubo a babai nga agnagan Kendra ti dilana, “limteg dayta a kasla lobo.” Nakarkaro pay, nagusar ti agtebtebbeng iti arkos a maitudok la koma iti timid. Daytat’ naitudok iti dila ni Kendra a nakasugatan ti makin-uneg a tisyu. Dandani saanen a makasao ni Kendra.

Insuro ti Dios ti ilina nga Israel a pagraemanda ti bagida ket dida sugaten dayta. (Levitico 19:28; 21:5; Deuteronomio 14:1) Ket nupay awanen dagiti Kristiano iti kaaldawantayo iti sidong ti Mosaiko a Linteg, maparparegtada pay laeng a raemenda ti bagida. (Roma 12:1) Saan ngarud aya a nainkalintegan a liklikan dagiti di nasken a panangtebbeng a mamagpeggad iti salun-at? Nupay kasta, adda pay dadduma a banag a masapul a mausig malaksid iti salun-at.

Ania ti Ipasimudaagna?

Awan ti espesipiko nga ibilin ti Biblia maipapan iti panangtebbeng iti bagi. Ngem paregtaennatayo nga arkosan ti bagitayo buyogen ti “kinaemma ken kinasimbeng ti panunot.” (1 Timoteo 2:9) Nupay adda banag a nalabit maibilang a naemma iti maysa a lugar iti lubong, ti pudno nga isyu ket no kasano ti panangmatmat dagiti kalugaram iti dayta. Kas pagarigan, mabalin a maakseptar ti panangtebbeng iti piditpidit ti babbai iti maysa a lugar iti lubong. Ngem iti sabali a pagilian wenno kultura, mabalin a daytat’ tagidaksen ti dadduma.

Saan pay laeng a maakseptar iti kaaduan a Makinlaud a pagpagilian ti panangtebbeng ti lallaki iti bagida ken panagaritosda, nupay nalatak dagitoy kadagiti popular a tattao. Ti maysa a makagapu ket mabalin a nabayagen daytoy a pakailasinan dagiti balud, gang ti motorsiklo, musiko ti punk rock, ken miembro ti homoseksual a maragragsakan a mangdangran iti bagida wenno iti dadduma a tattao. Kadagiti adu, ti panangtebbeng iti bagi ti mangipasimudaag iti isusukir ken iyaalsa. Adu a tattao ti mangmatmat iti dayta kas naalas, makapasugkar. Kuna ti maysa a Kristiano a babai nga agnagan Ashley: “Adda kaklasek a lalaki a kapatpatebbengna iti agongna. Ipagarupna no mayat. Para kaniak, naalas dayta!”

Saan ngarud unay a pakasdaawan nga adda pagannurotan ti maysa nga agdindinamag a tiendaan idiay America kadagiti empleado a direkta a mangasikaso kadagiti kustomer. Maipalubos nga agaritosda iti saggaysa laeng iti kada lapayag ket maiparit ti amin a dadduma pay a makita nga arkos a naitebbeng iti dadduma a paset ti bagi. “Saanmo a mapugtuan ti mabalin a reaksion dagiti kustomer,” kuna ti pannakangiwat ti kompania. Umasping iti dayta, kastoy ti pammagbaga dagiti mamalbalakad iti propesion kadagiti lallaki nga estudiante iti kolehio no agaplayda iti trabaho: “Dida agaritos wenno agalahas iti dadduma pay a maitebbeng; saan koma nga aritosan dagiti babbai ti agongda.”

Maseknan koma a nangnangruna dagiti agtutubo a Kristiano tapno makaipaayda iti nasayaat nga impresion kadagiti sabsabali, ken no mangaskasabada. Dida koma ‘mangted iti aniaman a pakaitibkolan, tapno ti ministerioda ket saan koma a masarakan nga addaan biddut.’ (2 Corinto 6:3, 4) Aniaman ti personal nga opinionmo maipapan iti panangtebbeng, sigurado nga ipasimudaag ti langam ti kababalin ken estilo ti panagbiagmo. Ania ti kayatmo nga ipasimudaag?

Kamaudiananna, sika​—ken siempre, dagiti nagannak kenka​—ti mangikeddeng no ania ti aramidem maipapan iti daytoy a banag. “Saankayo nga agpasukog iti lubong iti aglawlawyo,” ti nagsayaat a balakad ti Biblia. (Roma 12:2, Phillips) Ngamin, sikanto met laeng ti mangibtur kadagiti resultana.

[Footnote]

[Dagiti ladawan iti panid 12]

Nakalatlatak ti panangtebbeng iti bagi kadagiti agtutubo