Bassit Idi a Puro a Nagbalin nga Okupado nga Eropuerto
Babaen ti koresponsal ti Agriingkayo! idiay Hong Kong
“MADUNGPARTAYO la ketdi dagiti antena ti telebision kadagiti atep!” kinuna ti nasdaaw a pasahero idi timman-aw iti tawa ti naglugananna nga eroplano idi agdisson idiay Kai Tak International Airport idiay Hong Kong. Iti daga, maysa a babai nga agisalsalapay kadagiti linabaan iti atep ti patakder a pagnanaedanna iti asideg a Kowloon City, ti kimleb a mangib-ibtur iti maysa manen a pannakatitileng ti eardrum-na bayat a lumabas ti eroplano iti tuktokna.
“Parikut [iti panagdisso] dagiti bantay,” kuna ni John, maysa a piloto a silalaing a nagdisso iti namin-adun a daras iti dayta a napeggad a pagdissuan. “No agdissokami iti amianan a laud, kaipapananna ti nakapegpeggad a panagsikko sakbay la unay ti pannakagteng iti runway. Mangipaay met dagiti bantay kadagiti napeggad a mangigup nga angin, nga awaganmi iti wind shear (panagbaliw ti kapartak ken direksion ti angin).”
Para kadagiti nerbioso a pasahero, dagiti piloto, ken nangnangruna dagiti tattao iti Kowloon City, segseggaanda idi ti aldaw nga awaten ti Kai Tak ti maudi a panagtayab ti eroplano. Ket dimteng dayta nga aldaw, ta idi Hulio 1998, nangrugin nga inusar ti Hong Kong ti baro nga eropuerto.
Maysa nga Eropuerto iti Puro
Idi dekada 1980, ti eropuerto ti Kai Tak naabutnan ti kaaduan a malaonna. Agsipud ta awanen ti posibilidad a mapalawa pay, nagsapulda iti lugar para iti baro nga eropuerto. Ngem awan ti magun-odan ti Hong Kong a patag a nalawa a daga nga umdas a maaramid nga eropuerto. Malaksid iti dayta, saan a kayat dagiti tattao ti naarimbangaw nga eropuerto nga adda iti arubayanda. Ti solusion? Ti Chek Lap Kok, bassit a puro nga adda iti adayo a sikigan ti Lantau, dakkel a puro ngem saan pay a napasayaat. Dayta ket makapakarit a trabaho a pagragsakan dagiti inheniero ti pagilian.
Tapno maaramid ti eropuerto, masapul a mapatag ti bassit a puro ken ti maysa a basbassit a kabangibang a puro ken gaburan ti siam ket kagudua a kilometro kuadrado a baybay. Tapno maisilpo ti eropuerto iti siudad ti Hong Kong, naibangon ti 34 a kilometro a riles ken expressway, a lumasat iti ngatuen dagiti puro ken karayan, lumasat iti siudad ti Kowloon, ken bumallasiw iti Victoria Harbor. Kaipapananna met daytoy ti panangaramid kadagiti rangtay, usok, ken kadagiti viaduct (rangtay a naibangon kadagiti natatayag a sementado a poste). Nagbanag amin dayta iti maysa kadagiti kadakkelan pay laeng a proyekto a panagibangon a naaramid.
Dagiti Naisangsangayan a Rangtay Tapno Makapan Kadagiti Puro
Rinibu a tattao ti mapan iti New Territories ti Hong Kong tapno kitaenda ti nagbalinen a kalatakan iti lubong a pagilasinan, ti Lantau Link, a mangisilpo iti Lantau Island iti kadakkelan a paset ti daga. Buklen daytoy ti naibitin iti napigsa a kable a rangtay a mamagsilpo iti Lantau Island ken ti bassit a Ma Wan Island, ti viaduct a lumasat iti Ma Wan, ken ti nakabitin a rangtay a 1,377 a metro ti kawatiwatna, a mamagsilpo iti Ma Wan Island iti maikatlo a puro, ti Tsing Yi. Dagitoy a dua-grado a rangtay ket karaman kadagiti kaatiddogan iti lubong a kasta ti kitana a rangtay, a mangawit kadagiti kalsada iti makinngato a grado ken ti maysa a riles ken dua a benneg a kalsada para kadagiti lugan iti natikub a makimbaba a grado.
Dagiti kable a mangtengngel iti nakabitin a rangtay kasla naingpis ti langana iti adayo. Masdaaw ti maysa no husto met la ti kuenta dagiti inheniero wenno marpuogto ketdi ti rangtay iti danum. Ti panangsukimat a naimbag, nupay kasta, ipakitana a talaga a saan a narukop dagiti kable. Dagiti 1.1 a metro a kable addaanda iti 160,000 a kilometro a barut, nga umdas a mangrikus iti daga iti mamimpat a daras. Dagiti kable masapul a kasta ti kapuskolda agsipud ta tenglenda dagiti 95 nga immunan a napabrika a 500-tonelada a paspaset ti daplat a mangbukel iti rangtay. Idi nakompleton dagiti kable, dagiti paset a napabrika nga immuna nailuganda kadagiti barge a naipan iti lugar a pakaisaadanna ket naitag-ayda manipud iti danum.
Nasdaaw dagiti agindeg iti asideg a nangbuya iti pannakaitag-ay dagiti torre a pakaibitinan dagiti kable. Naitag-ay dagiti torre iti tangatang nga awan dagiti andamio a kadawyan a mausar kadagiti proyekto ti panagibangon. Nagusar dagiti nagibangon iti proseso a naawagan slipforming. Babaen iti kastoy a pamay-an dagiti pormasion, wenno mais-isin a pormasion, a pakaibukbokan ti semento maitag-ayda a kanayon a saanen a masapul a rakraken ken sangalen manen ida iti tunggal tukad ti panagbangon. Babaen ti panangusar iti kastoy a baro a pamay-an, dagiti nagibangon nakaaramidda iti maysa a 190-metro a torre ti rangtay iti las-ud laeng ti tallo a bulan.
Kanayon ti bagyo idiay Hong Kong. Kasano ti panangapektar dagiti napipigsa nga angin iti ibaballasiw? Idi 1940, nadadael ti immuna a Tacoma Narrows Bridge, Washington, E.U.A., idi a ti 68-kilometro iti kada oras nga angin tiniritirna dayta a kasla naaramid iti kawayan. Rimmang-ay unayen dagiti disenio ti rangtay nanipud idi. Dagitoy baro a rangtay nadisenio ken nasubokda a makaandur iti puersa ti angin a 300 a kilometro iti kada oras.
Mapan iti Siudad nga Aggapu iti Eropuerto iti 23 a Minuto!
Naparpartak ti dumanon idiay Hong Kong Island nga aggapu iti baro nga eropuerto ngem ti aggapu iti dati nga eropuerto idiay Kai Tak, uray pay no mamimpat a daras ti kaadayona. Apay? Dagiti tren agbiaheda iti 135 a kilometro iti kada oras a lumasat iti sentro ti negosio iti Hong Kong, a maitutop a maawagan Central. Umuna, nagsayaat ti pannakabuya kadagiti tikagen a kabambantayan ti Lantau. Kalpasanna, inton naballasiwen ti tren ti dua pay a puro iti dalanna a mapan iti kadakkelan a paset ti daga, sipapartak a labsanna ti kadakkelan iti lubong a puerto a pakaisangladan dagiti bagon iti Kwai Chung. Tallo a milia pay, makagtengen iti Mong Kok, ti pagindegan ti 170,000 a tattao. Kalpasanna, agtuloy a mapan iti sentro dagiti turista, ti Tsim Sha Tsui, ken iti maysa nga usok iti sirok ti pagsangladan, sa agsardeng ti tren iti terminal idiay Central, 23 a minuto laeng kalpasan ti panagrubbuatna idiay eropuerto!
Maysa nga Eropuerto a Nadisenio Agpaay iti Masanguanan
Idi Disiembre 1992, ti Chek Lap Kok ket maysa a nabato a puro a 302 nga ektaria. Idi Hunio 1995, nagbalinen a 1,248 nga ektaria a daplat nga agpaay iti baro nga eropuerto, ket limmawa ti daga a masakupan ti Hong Kong iti dandani 1 a porsiento. Bayat a mapatpatag ti immuna a puro babaen kadagiti 44,000 a tonelada a napipigsa a bomba, maysa a bunggoy dagiti barko a pagkali ti nangitambak iti puro kadagiti darat a nakali iti tukok ti baybay. Bayat ti katibuk ti panagibangon, nasurok a dua nga ektaria ti nagaburan iti maysa nga aldaw. Iti promedio, sangapulo a tonelada a material a pagibangon ti nayakar iti tunggal segundo iti intero a 31 a bulan a panagbangon. Idi nakompleton dagiti nangkontrata a nangpatag iti daga ti pasetda, dadduma ti nagtrabahon a nangbangon iti eropuerto.
Ni Steve, a nagdakkelan ti pasetna iti proyekto, salaysayenna dagiti tampok ti proyekto: “Mabalin a dadaelen dagiti agdama-aldaw a jumbo jet ti nakapuy ti pannakaibangonna a runway. Gapuna, naaramat dagiti nagdadakkel a pison a mangsedsed iti darat sakbay a maaspalto ti rabawna. Mapattapatta nga idi nalpasen dagitoy a pison ti umuna a runway ken dagiti nasayaat pannakasedsedna a lugar a paradaan ti eroplano, nasedseddan ti kawatiwat a 192,000 a kilometro, katupag ti lima a daras a panangrikus iti lubong.
“Ti kompaniami kinontratana ti terminal; imbangon ken impuestomi dagiti landok nga ulo ti terminal. Agdagsen ti tunggal maysa kadagitoy iti 150 a tonelada. Nagusarkami kadagiti dadakkel a crane a mangikarga kadagitoy iti adu ti daligna a trailer a mangibiahe kadagitoy iti 2 a kilometro iti kada oras agingga idiay terminal.”
Daytoy a terminal ket saan a kasla kahon a sementado a patakder. Imbes ketdi, naipangpangruna ti pannakapataud ti nalawag ken naangin nga aglawlaw a makaay-ayo kadagiti trabahador idiay eropuerto ken kadagiti pasahero. Malaksid iti dayta, nadisenio ti eropuerto a mangitulod kadagiti pasahero iti papananda a bassit laeng ti taktakda. Mabalin a makatugawen dagiti pasahero iti eroplano 30 a minuto kalpasan a nakasangpetda idiay check-in counter. Tapno ad-adda pay nga organisado ti panaglugan, maysa a tren nga awanan tsuper ti mangipan kadagiti pasahero iti maysa a pungto ti terminal nga aggapu iti sabali a pungto. Mainayon pay, adda pagnaan a 2.8 a kilometro tapno makapan dagiti pasahero iti maysa a paset ti eropuerto a mapan iti sabali a paset.
Insalaysay pay ni Steve: “Anian ti nakaidumaanna iti Kai Tak, a sadiay nasurok a 27 a milion a pasahero ti nagna iti dayta idi 1995! Ti baro nga eropuerto maasikasona ti 35 a milion a pasahero ken tallo milion a tonelada a bagahe iti tinawen. Kamaudiananna, mabaelannanton nga asikasuen ti 87 milion a pasahero ken siam a milion a tonelada a bagahe!”
Nagdakkelan ti impuonan ti Hong Kong iti daytoy a proyekto—$20 a bilion, wenno agarup $3,300 para iti tunggal maysa kadagiti 6.3 milion nga agindeg idiay Hong Kong. Mainanama a ti Chek Lap Kok nga eropuerto matulongannanto ti Hong Kong a mangtaginayon iti agdama a kinarang-ayna. Nupay makitanto pay laeng dayta, maipanamnama ti maysa a banag: Ti panagdisso idiay Hong Kong ket maysanto a nakalalagip a kapadasan.
[Mapa iti panid 12
(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)
Airport Railway Expressway
Eropuerto idiay Chek Lap Kok
Lantau Island
North Lantau Expressway
Lantau Link
Rangtay ti Kap Shui Mun
Tsing Ma Bridge
West Kowloon Expressway
Kowloon
Eropuerto idiay Kai Tak
Hong Kong Island
[Ladawan iti panid 13]
Panangibangon iti Rangtay ti Tsing Ma
[Picture Credit Line iti panid 13]
New Airport Projects Co-ordination Office