Ti Iglesia Katolika ken ti Holocaust

Babaen ti koresponsal ti Agriingkayo! idiay Italia

SIPUD pay idi 1987, napagsasaritaanen dagiti plano ti Iglesia Katolika a mangpataud iti dokumento a mangbigbig iti sungsungbatanna iti Holocaust. Isu nga adda dakkel a panangnamnama idi Marso 1998 idi nga inruar ti Vatican Commission for Religious Relations With the Jews ti dokumento a napauluan We Remember: A Reflection on the Shoah.a

Nupay ti dokumento ket inapresiar dagiti sumagmamano, adu ti saan a naragsakan kadagiti linaonna. Apay? Ania ti nabasada a dida nagustuan?

Kontra-Judio ken Kontra-Semitiko

Pinagduma ti dokumento ti Vatican ti kontra-Judio, a bigbigen ti iglesia a nakabasolanna, ken ti kontra-Semitiko, a saanna a bigbigen a nakabasolanna. Adu ti saan a naay-ayo iti panamagduma ken ti konklusionna. Kinuna ti Aleman a rabbi a ni Ignatz Bubis: “Para kaniak, kas man la ibagbagana a saanko a basol dayta; sabali ti makimbasol.”

Nupay akseptaren ti Italiano a historiador dagiti Katoliko a ni Giorgio Vecchio ti panamagduma iti kontra-Judio ken kontra-Semitiko, ipatuldona a “ti pay problema ket ti pannakaawat no kasano a ti kontra-Judio a kapanunotan dagiti Katoliko ti mabalin nga adda naaramidanna iti itatanor ti kontra-Semitiko a kapanunotan.” Makapainteres ti impablaak ti pagiwarnak ti Vatican nga L’Osservatore Romano, idi Nobiembre 22-​23, 1895, a surat a kunana: “Siasinoman a napeklan a Katoliko ket kinaagpaysuanna, kontra-Semitiko, kasta met dagiti papadi, gapu ta obligaren ida ti doktrina ken ministerioda.”

Ti benneg iti dokumento ti Vatican a nangrubrob iti kadakkelan a panangbabalaw, nupay kasta, ket ti panangikalintegan kadagiti inaramid ni Pius XII, a nadutokan a papa idi bisperas ti Gubat Sangalubongan II. Nagserbi ni Pius XII nanipud idi 1917 agingga ti 1929 kas nuncio (opisial nga emisario ti papa) idiay Alemania.

Ti Panagulimek ni Pius XII

Saan a patien ti Italiano a hurado a ni Francesco Margiotta Broglio a ti dokumento ket “mangidiaya iti kabbaro wenno mangilawlawag a banag iti isyu a pagdedebatean ti adu a maaw-awagan ti ‘panagulimek’ ni Pope Pius XII, kadagiti makunkuna nga Aleman a gagayyemna, ken dagiti diplomatiko a tignayna iti rehimen dagiti Nazi agpadpada sakbay ken kabayatan ti kinapapana.”

Umanamong ti kaaduan a komentarista a kasano man ti panangmatmat ti maysa iti kababagas ti dokumento a We Remember, “mapagsasaritaan pay laeng” ti kuestion no apay a nagtalinaed a naulimek dagiti panguluen ti Iglesia Katolika maipapan iti panangikisap a naaramid kadagiti kampo konsentrasion dagiti Nazi. Sigun iti Americano a historiador a ni George Mosse, gapu ta inkeddengna ti agulimek, ni Pius XII “inispalna ti iglesia ngem insakripisiona ti moral a mensahe ti iglesia. Nagtignay a kas iti panguluen ti Estado, saan a kas papa.” Patien dagiti aduan iti pannakaammo a managpaliiw iti Vatican a ti nangtaktak iti pannakairuar ti dokumento ket ti kinarikut ti pannakataming iti naaramidan ni Pius XII iti Holocaust.

Adu ti nakaluksaw iti panangikalintegan ti dokumento ken ni Pope Pius XII. “Ti dina panagkomento iti ‘panagulimek ti papa’ ti gapu a makapaupay daytoy a dokumento,” kuna ni Arrigo Levi. Kinuna ni Elie Wiesel, nangabak iti 1986 a Premio Nobel para iti Talna: “Para kaniak, kinaerehes ti panangikuna a dakami a Judio ti rumbeng nga agyaman koma ken Pius XII, no ibaga dayta a siaalumamay.”

Panangpabasol iti Sabali

Usaren ti dokumento ti tradisional a panamagduma dagiti Katoliko a teologo, sigun iti ak-akuenna a ti iglesia kas institusion ket nasantuan ken daytat’ pagtalinaeden ti Dios a di agkamali, idinto ta dagiti managbasol a miembrona, ket partido a nakabasol kadagiti aniaman a kinadakes a naaramid. Kuna ti komision ti Vatican: “Ti naespirituan a panagkedked ken makitkita nga aramid dagiti dadduma a Kristiano ket saan a kas iti ninamnama nga aramiden dagiti pasurot ni Kristo. . . . [Dagita] ket takrut nga agprotesta iti publiko. . . . Ladingitenmi unay dagiti kamali ken babak dagidiay annak a lallaki ken babbai ti Iglesia.”

Nupay kasta, para iti kaaduan, ti panangipabasol iti saggaysa a miembro ti iglesia imbes nga akseptaren dayta kas maysa nga institusion ket agparang a nakarkaro nga addang, no idilig kadagiti nabiit pay a nabatad a kiddaw iti pannakapakawan. Kas pagarigan, nangiruar ti Iglesia Katolika Romana idiay Francia iti pormal a “Deklarasion ti Panagbabawi,” a mangkidkiddaw iti Dios ken kadagiti Judio nga umili iti pammakawan gapu iti “di panangikankano” ti Iglesia Katolika iti pannakaidadanes dagiti Judio idi panawen ti gubat ti Francia babaen ti gobierno iti Vichy. Iti surat a binasa ni Arsobispo Olivier de Berranger, inamin ti iglesia a pinalubosanna ti bukodna nga interes “a mangpalidem kadagiti ipapaannurot ti Biblia a panagraem iti tunggal tao a naparsua a kaladladawan ti Dios.”

Kastoy ti sagudayen ti maysa a paset ti deklarasion ti Francia: “Masapul a bigbigen ti iglesia a no maipapan iti pannakaidadanes dagiti Judio, ken nangnangruna maipapan iti nadumaduma a gakat a nangbusor kadagiti Judio nga imbilin dagiti autoridad ti Vichy, ti kinaawan interes ket nakarkaro ngem iti rurod. Ti panagulimek ti kadawyan idi a pamay-an, ket manmano dagiti sasao a pabor kadagiti biktima. . . . Ita, annugotenmi a biddut daydi a panagulimek. Bigbigenmi met a saan a natungpal ti iglesia iti Francia ti misionna kas edukador iti konsiensia dagiti umili.”

Nasurok a 50 a tawen kalpasan ti nakaro a trahedia ti Shoah, wenno Holocaust, saan pay a naakseptar ti Iglesia Katolika ti kinapudno ti mismo a historiana​—a no labsen ti agsao, daytat’ pakasaritaan ti kinalidem ken kinaulimek. Ngem adda ti sumagmamano a pulos a saan a nangaramid iti kasta nga addang. Dagiti Saksi ni Jehova, a maysa a narelihiosuan a minoria a sidadawel nga indadanes dagiti Nazi, dida impalubos a makikompromisoda.

Kas iti nagminar kadagiti kallabes a tawen, no igiddiat kadagiti miembro ti iglesia, binabalaw dagiti Saksi ti kinarungsot dagiti Nazi. Ket saan laeng a sinaggaysa ti nangaramid iti kasta. Kasta met ti inaramid dagiti opisial a pannakangiwat ken publikasionda. Inlawlawag ti historiador a ni Christine King, vice-chancellor ti Staffordshire University idiay Inglatera: “Talaga a nangirakurak dagiti Saksi ni Jehova. Nangirakurakda nanipud pay idi damo. Nangirakurakda a sangsangkamaysa. Ken gapu ta nangirakurakda a buyogen ti kasta unay a kinatured, adda mensahe dayta nga agpaay kadatay amin.”

[Footnote]

[Ladawan iti panid 26]

Nagulimek ni Pope Pius XII kabayatan ti Holocaust

[Credit Line]

Rinetrato ti U.S. Army