Panangmatmat iti Lubong

Manmano Dagiti Nalaing a Nagannak

Ti kaunaan a nasional a surbey idiay Canada maipapan iti panagbalin a nagannak ipalgakna nga “awan uray kasimplean la koma a pannakaammo ti adu [a nagannak] no kasano a tumanor ti annak ken no kasano a makatulong dagiti nagannak iti dayta a proseso,” kuna ti National Post. Iti nasurbey a nasurok a 1,600 nga “amma, inna, ken agsolsolo nga inna dagiti awan pay innem ti tawenda,” 92 a porsiento ti nangbigbig a ti panagbalin a nagannak ti kapatgan a maaramidanda. Ngem, “awan pay kagudua ti naan-anay a makaammo a maparang-ayda a naimbag ti kinasaririt ti anakda no ibasaan, kaay-ayam, sagiden, wenno iggamanda ida.” Kanayonanna, agarup 30 a porsiento ti “mamati a tunggal maladaga ket maipasngay nga addaan iti partikular a kinasaririt, a saan a manayonan wenno makissayan babaen ti wagas ti pannakilangen dagiti nagannak kadakuada.” Makariribuk dagita a takuat, kuna ti Post, tangay ipakita ti panagsirarak a “nagpateg ti umuna a lima a tawen ti ubing iti itatanor ti abilidadda nga agsursuro, agparnuay, agayat, agtalek, ken mangparang-ay iti kinamanakemda.”

Agsinan ti Simbaan ken Estado Idiay Sweden

Kuna ti Church of Sweden a suminan manipud iti Estado inton Enero 1, 2000. Daytoy a tignay ti mamagpatingga iti pannakainaigna iti gobierno ti Sweden a nangrugi pay idi maika-16 a siglo. “Idi laeng umuna nga aldaw ti Enero 1996 a posiblen kadagiti kappasngay nga agbalinda a dagus a miembro ti Church of Sweden, no la ket ta miembro ti maysa kadagiti nagannak,” kuna ti opisial a Web site ti simbaan. “Saan a maikalikagum ti buniag.” Pinasingkedan ti gobierno ti Sweden ti reporma idi 1995 kalpasan ti uppat a dekada a panagdedebate ken panangted kadagiti singasing iti uneg ti sinodo ti simbaan. Miembro iti Church of Sweden ti agarup 88 a porsiento iti populasion ti Sweden.

Kinaranggas Maibusor Kadagiti Computer

“Ania ti aramidem no saan nga aramiden ti bukodmo a PC [personal computer] ti kayatmo nga aramidenna?” inyimtuod ti Aleman a magasin iti on-line a PC Welt. “Danogem kadi? Wenno ibellengmo lattan iti tawa?” Saan a manmano dagita a reaksion. Iti sangalubongan a pannakasurbey ti 150 a manedyer ti information technology, 83 a porsiento ti nangipadamag a nakapungtot wenno rimsua ti naan-anay a kinaranggas a maibusor kadagiti computer. Dagiti agus-usar a nadismaya gapu ta mabayag nga ag-download wenno saan nga agkurri a mouse, buongenda no dadduma ti monitor, danogenda ti keyboard, ibatoda ti mouse iti diding, wenno kugtaranda pay ketdi ti computer. Nupay ti computer ti pangipapasan ti agus-usar ti pannakadismayana, masansan a ti agus-usar ti mangpataud iti problema. Kas pagarigan, maysa a trabahador ti nakaunget iti E-mail program-na agsipud ta saan a nagipatulod iti aniaman a surat. Idi agangay, naammuan nga imbes a ti E-mail address ti in-type-na, ti street address gayam ti nai-type-na.

Kawes Para iti Balligi

No agsagsaganaka nga agpainterbiu iti pagtrabahuan, nasayaat no laglagipem a “dagiti disente ti panagkawkawesda a tattao ti makaibati kadagiti nasayaat nga impresion,” kuna ti periodiko a Toronto Star. Agpaut ngamin ti umuna nga impresion. No kasta, “ti kangrunaan a mensahe para kadagidiay adda iti negosio ket: No burara ti panaglanglangam, buraraka ngarud,” kuna ti report. Kuna dagiti eksperto a ti tao a nadalimanek ken nadalus ti langana ipasimudaagna ti pammasiguro kadagiti manamnama nga amo wenno kliente a manamnamada ti de kalidad a trabaho. Ipaganetget pay dagiti pagkonsultaran maipapan iti reputasion a ti “nalinteg a postura ken naganaygay nga itsura makaibati iti nakalallagip a damo nga impresion. Dakkel ti maaramidan ti tono ti timekmo ken ti wagas ti panagsasaom.”

Dagiti Moderno Aldaw a Pirata

“Dagiti pirata ti kangrunaan a parikut iti moderno a kompania dagiti barko kadagitoy nga aldaw,” kuna ti International Herald Tribune. Sumansansan ti iraraut dagiti pirata, nangnangruna iti baybay ti Makin-abagatan a daya nga Asia, nabatad a gapu ta manmanon dagiti navy nga agpatpatrolia iti dayta a lugar. Dagiti pirata, a maipagarup nga agtigtignay iti adu a naiputputong a puro iti rehion, dakkel ti masamsamda kadagitoy a baybay, a pakasarakan iti sumagmamano kadagiti ruta a masansan a paglayagan dagiti barko iti lubong. Agus-usar dagiti armado unay a pirata kadagiti speedboat no rabii tapno samsamenda amin nga agkakapateg nga alikamen dagiti barko. Kuna dagiti opisial a tangay narigat a matiliw dagiti pirata iti baybay, matiliwda la ida no tuntonenda ida iti takdang, kadagiti lugar a pangilakuanda kadagiti tinakawda.

Dagiti Pagminasan iti Balitok Idiay Egipto

Dagiti pagminasan iti balitok idiay Egipto ti naikuna a nakapataud iti nasurok a 1,500 a tonelada a balitok idi un-unana. Nupay dandani 2,000 a tawenen nanipud idi naminas ti aniaman nga adu a balitok sadiay, pattapattaen dagiti geologo nga adu pay laeng a balitok ti nabati iti daga. “Kayatmi nga isubli ti kinadayag dagiti Faraon isu a lukatanmi manen dagiti pagminasanmi nga addan iti nasurok nga 6,000 a tawen,” kinuna ni Sami El-Raghy, mangiturturong a direktor ti kompania ti taga Australia a pagminasan iti balitok. Inikkan ti gobierno ti Egipto ti kompaniana kadagiti kalintegan nga agsukisok iti disso ti Eastern Desert a kabangibang ti Nalabaga a Baybay, a sadiay ti naammuan nga ayan ti 16 a pagminasan a kukua dagiti Faraon. Nupay kasta, ti 2,900 tawennan a mapa a natakuatan idiay Luxor (kadaanan a Thebes) idi 1820 ipamatmatna nga adda met 104 a napukaw a pagminasan iti lugar, a nagaburan iti darat ti desierto. Sigun iti The Wall Street Journal, mapapati a babaen ti panagusar kadagiti moderno a pamay-an, mabalin a dadduma ti agbalin manen a narang-ay a pagminasan iti balitok.

Innem a Bilion ken Umad-adu

Pattapattaen ti United Nations Population Fund a nakadanonen iti innem a bilion ti populasion ti lubong idi Oktubre 12, 1999. Ag-12 laeng a tawen ti napalabas tapno umadu ti populasion ti lubong manipud lima agingga iti innem a bilion, kinuna ni Carl Haub, ti Population Reference Bureau. Sigun iti report ti bureau, “immadu ti populasion ti lubong manipud 4.4 a bilion iti maika-20 a siglo,” idinto ta idi maika-19 a siglo, “immadu ti populasion iti agarup 600 a milion laeng.” Ti iyaatiddog ti manamnama a kapaut ti biag ti kangrunaan a makagapu no apay nga immadu iti kasta unay ti populasion ti lubong iti maika-20 a siglo. “Kadagitoy a panawen, agarup 98 a porsiento nga iyaadu iti populasion ti lubong ket mapaspasamak kadagiti napanglaw a pagilian,” kinuna ni Haub.

Kababaraan a Temperatura

“Idi 1998, literal a bimmara unay ti kalkalainganna a temperatura ti Daga ngem iti kababaraan a temperatura a nairekord,” kuna ti damag nga inruar ti Worldwatch Institute. Ti nabarbara a temperatura ti atmospera ket agresulta iti ad-adda a panagsengngaw ken panagtudo, a mangpataud met kadagiti nadawdawel a bagyo. Kas pagarigan, “ti nainaig paniempo a pannakadadael iti intero a lubong ket agdagup iti $92 a bilion idi 1998, nakaam-amak a 53 a porsiento nga iyaadu manipud iti dati a kangatuan a dagup nga $60 a bilion idi 1996,” kuna ti Worldwatch. Kanayonanna, dagiti kapigsaan a bagyo ken layus ti nakapilitan ti mapattapatta a 300 a milion a tattao a mangpanaw iti balbalayda idi 1998. Di masinunuo dagiti sientipiko no karkarna ti napasamak idi 1998 wenno agtultuloy daytoy a makadadael a kasasaad. Nupay kasta, kastoy ti kinuna ti report: “Isingasing dagiti climate simulation model a dagiti pasamak iti 1998 ket mabalin a panirpatan iti masakbayan.”

Napartak a Panagmula Manen iti Kabakiran

Iti las-ud ti dua a tawen, ti maysa a paset ti napuskol a kabakiran ti Amazon a dinadael ti panagminas ket nagbalinen a naraber a kabakiran, kuna ti magasin a New Scientist. Dagiti sientipiko idiay Embrapa, maysa a sentro iti panagsirarak ti agrikultura a kukua ti gobierno idiay Brazil, ket nangpataud iti pamay-an a mangitudok iti nitrogen-fixing bacteria kadagiti bukel ti kaykayo. Kalpasan a naimulada, nagbiit ti idadakkelda. Napaneknekan a naballigi ti pamay-an idiay Oriximiná, iti makin-amianan nga estado ti Pará, a sadiay ti panagminas iti bauxite ti nakaigapuan ti nasaknap a pannakakalbo ti kabakiran. Mangus-usar dagiti managsirarak iti kabbaro a pamay-an idiay makindaya a kosta ti Brazil, a sadiay 6 laengen a porsiento ti nabati iti orihinal a kabakiran, kuna ti magasin.

Gatad ti Maysa nga Ina

No dagupem ti sueldo para iti amin a trabaho nga ar-aramiden ti maysa nga ina iti makatawen, mano ngata ti gatad ti serbisiona? Sigun iti report iti The Washington Post, isut’ makaawat iti $508,700 iti makatawen! Daytoy a gatad ket naibasar iti pannakaadal ti kalkalainganna a sueldo para iti trabaho a gagangay nga ar-aramiden dagiti inna. Adtoy ti sumagmamano kadagiti 17 a trabaho a nairaman iti report, agraman ti promedio a tinawen a sueldoda: Para aywan iti ubing, $13,000; tsuper ti bus, $32,000; sikologo, $29,000; para aywan iti animal, $17,000; rehistrado a nars, $35,000; executive chef wenno para luto, $40,000; ken general office clerk, $19,000. Sigun ken ni Ric Edelman, tserman ti serbisio pinansial ti kompania a nangidaulo iti panagadal, dagitoy a gatad dida iraman dagiti paggastuan a kas iti Social Security ken dadduma pay a benepisio iti panagretiro.