Panangmatmat iti Biblia

Natimbeng a Panangmatmat Kadagiti Nalatak a Kustombre

“ADDA KAUGALIAN A NAKONDENAR ITI MAYSA A PANAWEN KEN LUGAR, NGEM NAIPAANNUROT A KAS REBBENGEN ITI SABALI A PANAWEN KEN LUGAR.”

ITI kastoy a kapaliiwanna, ginupgop ti Irish a historiador a ni William Lecky ti agbaliwbaliw a kababalin dagiti tattao. Mabalin nga agaplikar met ti komentona kadagiti kustombre ken tradision iti panaglabas ti panawen. Pudno, adu a kaugalian a naibilang idi a napateg a paset ti inaldaw a panagbiag ti nakondenar kadagiti naud-udi a panawen. Saan a makapasiddaaw daytoy, ta kas kinuna ni Kristiano nga apostol Pablo, “ti buya daytoy a lubong agbaliwbaliw.”​—1 Corinto 7:31.

Wen, agkarabaliw ti kagimongan ti tao. Masansan a maanninaw daytoy iti dakkel a panagbalbaliw dagiti kababalin ken sosial a kaugalian. ‘Saan a paset ti lubong’ dagiti Kristiano​—kayatna a sawen, awan ti pakaibianganda iti kagimongan ti tao a naisina iti Dios. Kaskasdi, kuna ti Biblia a dagiti Kristiano “addada iti lubong,” ket dina ibilbilin nga agputputongda. Gapuna, nasken ti natimbeng a panangmatmat kadagiti kustombre.​—Juan 17:11, 14-16; 2 Corinto 6:14-17; Efeso 4:17-19; 2 Pedro 2:20.

Ania Dagiti Kustombre?

Dagiti kustombre ket kaugalian iti kagimongan a kadawyan iti maysa a lugar wenno klase dagiti tattao. Mabalin a naipakadawyan dagiti dadduma a kustombre, kas dagiti ugali ken etiketa iti panganan, tapno matimbeng ti kababalin dagiti tattao no agkakaduada, iti kasta naannayas ken nadayaw ti panaglalangenda. Kadagita a kasasaad, mayarig iti lana dagiti nadayaw a sosial nga ugali, ta paannayasenda ti panaglalangen dagiti tattao.

Dakkel ti impluensia ti relihion kadagiti kustombre. Kinapudnona, adu kadagita ti nairamut kadagiti an-anito ken narelihiosuan a kapanunotan a di naibatay iti Biblia. Kas pagarigan, ti panangted iti sabong kadagiti nagminatay ket mabalin a namunganay iti narelihiosuan nga an-anito.a Mainayon pay, naikuna a pangabug kadagiti demonio ti kolor nga asul​—a masansan a mainaig kadagiti maladaga a lallaki. Nausar idi ti maskara a kas salaknib maibusor iti kumilaw a mata, idinto ta naaramat ti lipstick a manglapped kadagiti demonio a sumrek iti ngiwat ti babai tapno lugananda. Uray ti kustombre a kas ti panangapput iti ngiwat no agsuyaab ket mabalin a naibatay iti pammati a makapaglibas ti kararua iti nakanganga a ngiwat. Ngem iti panaglabas dagiti tawen, nagkupasen ti narelihiosuan a pakainaigan dagitoy, ket awan itan ti narelihiosuan a kaipapanan dagitoy nga ugali ken kustombre.

Ti Pakaseknan Dagiti Kristiano

No ikeddeng ti maysa a Kristiano no surotenna wenno saan ti maysa a kustombre, daytoy koma ti kangrunaan a pakaseknanna, Ania ti panangmatmat ti Dios kas naipalnaad iti Biblia? Adda idi panawen a kinondenar ti Dios dagiti ugali a nalabit naipalubos iti dadduma a kagimongan. Karaman kadagitoy ti panagidaton kadagiti ubbing, di umiso a panagusar iti dara, ken nadumaduma a seksual nga aramid. (Levitico 17:13, 14; 18:1-30; Deuteronomio 18:10) Kasta met, adda dagiti kustombre a kadawyan ita a nalawag a di maitunos kadagiti prinsipio ti Biblia. Maibilang kadagitoy dagiti tradision a di naibatay iti Biblia ken nainaig kadagiti narelihiosuan nga okasion a kas iti Krismas ken Easter wenno kadagiti inaanito nga ugali a nainaig iti espiritismo.

Ngem dagiti ngay kustombre a nalabit nainaig idi kadagiti mapagduaduaan a kaugalian ngem kangrunaanna a mamatmatan itan kas sosial nga etiketa? Kas pagarigan, adu a nalatak a kustombre iti kasar​—kas ti panagsinnukat iti singsing ken pannangan iti cake​—ti nalabit namunganay kadagiti pagano. Kayat kadi a sawen daytoy a maiparit kadagiti Kristiano dagiti kasta a kustombre? Nasken kadi nga usigen a naimbag dagiti Kristiano ti tunggal kustombre ti komunidad tapno maammuanda no adda idi lugar wenno panawen nga addaan dayta iti di nainkasuratan a kaipapanan?

Kuna ni Pablo a “no sadino ti yan ti espiritu ni Jehova, adda wayawaya.” (2 Corinto 3:17; Santiago 1:25) Kayat ti Dios nga usarentayo daytoy a wayawaya, saan a pangpagusto kadagiti managimbubukodan a tarigagaytayo, no di ket tapno masanay ti pannakabalintayo a mamaglasin iti naimbag ken dakes. (Galacia 5:13; Hebreo 5:14; 1 Pedro 2:16) No kasta, iti kasasaad nga awan nalawag a masalungasing a prinsipio ti Biblia, saan a mangaramid dagiti Saksi ni Jehova iti nainget a paglintegan. Imbes ketdi, masapul a tingitingen ti tunggal Kristiano dagiti kasasaad a pakaipasanguanna ket isu ti makaammo nga agdesision.

Kitaenyo ti Pagsayaatan Dagiti Dadduma

Kayat kadi a sawen daytoy a kanayon nga umiso ti makipaset iti maysa a kustombre no la ket ta dina masalungasing a direkta ti sursuro ti Biblia? Saan. (Galacia 5:13) Kinuna ni Pablo a saan laeng koma a ti bukodna a pagsayaatan ti kitaen ti maysa a Kristiano “no di ket ti pagsayaatan dagiti adu.” ‘Aramidenna [koma] ti isuamin a bambanag a maipaay iti dayag ti Dios’ tapno saan nga agbalin a pakaitibkolan. (1 Corinto 10:31-33) Isu a ti tao nga agtarigagay iti anamong ti Dios isaludsodna koma iti bagina: ‘Kasano ti panangmatmat dagiti dadduma iti daytoy a kustombre? Addaan kadi iti di nainkasuratan a kaipapanan iti komunidad? Ipasimudaag kadi ti pannakipasetko nga an-anamongak dagiti kaugalian wenno kapanunotan a di makaay-ayo iti Dios?’​—1 Corinto 9:19, 23; 10:23, 24.

Nupay awan pagdaksan ti kaaduan, adda dagiti kustombre a maan-annurot iti maysa a lugar kadagiti pamay-an a maisalungasing kadagiti prinsipio ti Biblia. Kas pagarigan, ti panangted kadagiti sabong iti dadduma nga okasion ket mabalin nga adda naisangsangayan a kaipapananna a maikaniwas iti sursuro ti Biblia. No kasta, ania ti kangrunaan a pakaseknan ti maysa a Kristiano? Nupay mabalin nga adda rasonna a mangusig iti nagtaudan ti maysa a kustombre, iti dadduma a kasasaad napatpateg a panunoten no ania ti kaipapanan ti kustombre kadagiti tattao iti panawen ken lugar a pagnanaedanna iti agdama. No di nainkasuratan wenno negatibo ti kaipapanan ti maysa a kustombre iti partikular a tiempo ti tawen wenno iti sidong dagiti partikular a kasasaad, mabalin a nainsiriban nga ikeddeng dagiti Kristiano a saanda nga aramiden daytoy iti dayta a tiempo.

Inkararag ni Pablo a dagiti Kristiano itultuloyda koma a parayrayen ti ayatda buyogen ti umiso a pannakaammo ken naan-anay a pannakaawat. Babaen ti natimbeng a panangmatmat kadagiti nalatak a kustombre, ‘siguraduen [dagiti Kristiano] dagiti napatpateg a bambanag, iti kasta awan koma ti pakapilawanda ket saanda a maitibkol dagiti sabsabali.’ (Filipos 1:9, 10) Maigiddato iti dayta, ‘maammuan koma dagiti isuamin a tattao ti kinanainkalinteganda.’​—Filipos 4:5.

[Footnote]

[Dagiti ladawan iti panid 26]

Napukawen ti orihinal a kaipapanan ti dadduma a nagkauna a kustombre, kas ti panangapput iti ngiwat no agsuyaab ken ti panangted iti sabong kadagiti nagminatay