Ti Pananggundaway iti Impormasion

“Babaen ti nasikap ken napinget a panangusar iti propaganda, uray ti langit ket mailadawan a kas impierno kadagiti tattao, ken iti kasupadina, mabalin a mailadawan ti kanunumuan a biag kas paraiso.”​—ADOLF HITLER, MEIN KAMPF.

BAYAT a rumangrang-ay ti pamay-an ti komunikasion​—manipud iti pagimprentaan agingga iti telepono, radio, telebision, ken ti Internet​—rimmang-ay met ti pannakaidanon dagiti makaallukoy a mensahe. Daytoy a naan-anay a panagbalbaliw ti komunikasion ket nagbanag iti aglaplapusanan nga impormasion bayat a malapunos ti tattao iti nagadu a mensahe a naggapu kadagiti dida am-ammo. Adu ti dagus a mamati kadagitoy a mensahe ket awatenda a didan agsaludsod wenno usigen dagitoy.

Ti nasikap a propagandista pagay-ayatna ti kasta a di pananganag​—nangnangruna dagidiay mangilaksid iti nainkalintegan a panagpampanunot. Pabilgen ti propaganda daytoy babaen ti pananggargari iti rikrikna, pananggundaway iti panagduadua, di pannakaawat iti pagsasao, ken panangtiritir kadagiti nainkalintegan a prinsipio. Kas ipakita ti historia, napaneknekan nga epektibo unay dagita a taktika.

Ti Historia ti Propaganda

Negatibo ti kaipapanan ti sao a “propaganda” kadagitoy nga aldaw, ta ipamatmatna ti kinakusit, ngem idi, saan a kasta ti kaipapanan ti termino. Ti “propaganda” nalawag a naggapu iti Latin a nagan ti grupo dagiti kardinal a Romano Katoliko, ti Congregatio de Propaganda Fide (Kongregasion a Mangisaknap iti Pammati). Daytoy a komite a napaababa ti naganna a Propaganda ket binuangay ni Pope Gregory XV idi 1622 tapno mangtarawidwid kadagiti misionero. Idi agangay, ti kaipapanan ti “propaganda” nagin-inut a nagbalin nga aniaman a panangikagumaan a mangisaknap iti pammati.

Ngem saan a nangrugi ti kapanunotan a propaganda idi maika-17 a siglo. Idi unana a panawen, adu a tao ti nangusaren iti amin a magun-odan a pamay-an a mangisaknap kadagiti ideolohia wenno mangpabileg iti dayaw ken pannakabalin. Kas pagarigan, ti arte ket nausar a propaganda manipud idi kaaldawan dagiti paraon wenno agtuturay iti Egipto. Dinisenio dagitoy nga ari dagiti piramidda a mangiparangarang iti pannakabalin ken kinalagda. Kasta met, nausar ti arkitektura dagiti Romano iti napolitikaan a panggep​—ti pannakaidayaw ti gobierno. Idi Gubat Sangalubongan I nagbalinen a negatibo ti kaipapanan ti termino a “propaganda” idi inimpluensiaan ti adu a gobierno ti pannakaisaknap ti impormasion maipapan iti gubat babaen ti warnakan. Idi Gubat Sangalubongan II, imparangarang da Adolf Hitler ken Joseph Goebbels a nalaingda a propagandista.

Kalpasan ti Gubat Sangalubongan II, ti propaganda ad-adda a nagbalinen a kangrunaan nga instrumento a mangitandudo iti pagannurotan ti nasion. Inkagumaan unay dagiti nasion iti Laud ken Daya nga allukoyen ti adu a tattao a dumasig kadakuada. Nagundawayan ti tunggal aspeto ti panagbiag ken annuroten ti nasion nga agpaay iti propaganda. Kadagiti kallabes a tawen, madlaw ti kumarkaro a kinamoderno ti propaganda kadagiti kampania ti eleksion, agraman dagiti anunsio ti adu a kompania ti sigarilio. Nausar dagiti makuna a nalaing a tattao ken dadduma pay a pangulo a mangiladawan a makaay-ayo ken makapasalun-at ti panagsigarilio ken saan a mamagpeggad iti salun-at ti publiko kas iti agpayso a kasasaadna.

Nagadu a Kinatiri!

Sigurado a ti panagulbod ti kasikapan a pamay-an ti propagandista. Usigem, kas pagarigan, ti kinatiri nga insurat ni Martin Luther idi 1543 maipapan kadagiti Judio idiay Europa: “Sinabidonganda dagiti bubon, nangpapatayda, kinidnapda dagiti ubbing . . . Makadangran, nauyong, managibalesda, manangallilaw a serpiente, mammapatay, ken annak ti diablo a mangsilud ken mangranggas.” Ania ti pammagbagana kadagiti makunkuna a Kristiano? “Puoranyo dagiti sinagoga wenno eskuelaanda . . . Marakrak koma ken madadael ti balbalayda.”

Kastoy ti kuna ti propesor iti government ken social studies a nangadal iti dayta a tiempo: “Talaga nga awan ti pakainaigan ti pannakabusor dagiti Judio kadagiti aramid dagiti Judio. No kasta saan ngarud a mainaig ti ibubusor kadagiti Judio iti pannakaammo iti pudno a kasasaad dagiti Judio.” Kunana pay: “Irepresentar dagiti Judio ti amin nga adda diperensiana, isu a ti kadawyan a reaksion iti gagangay a parikut wenno problema iti kagimongan ket pabasolen dagiti Judio.”

Panangpabasol iti Amin

Ti sabali pay a naballigi unay a pamay-an ti propaganda ket panangpabasol iti amin. Ti panangpabasol iti amin ilingedna dagiti napateg nga impormasion maipapan iti agpayso a kasasaad ti parikut, ket masansan a mausar dagitoy a mangipababa iti intero a grupo ti tattao. Kas pagarigan, iti dadduma a pagilian ti Europa, kankanayon a mangngeg ti sasao a “mannanakaw dagiti gypsy [wenno dagiti immakar].” Ngem agpayso aya daytoy?

Kuna ti maysa a kolumnista a ni Richardos Someritis, nga iti maysa a pagilian, ti kasta a panangmatmat pinataudna ti “panagbuteng ken masansan a panangidumduma” kadagiti ganggannaet. Ngem naipakita a no maipapan kadagiti panaglabsing, ad-adda a dagiti katutubo iti dayta a pagilian ti mapabasol imbes a dagiti ganggannaet. Kas pagarigan, kuna ni Someritis nga impakita dagiti surbey nga idiay Grecia, “96 iti tunggal 100 a krimen ti inaramid dagiti [Griego].” “Ti pakaigapuan iti krimen ket parikut iti ekonomia ken iti kagimongan,” kunana, “saan a maigapu iti ‘puli.’” Pabasolenna ti warnakan “a sistematiko a mangpatpatanor iti panagbuteng kadagiti ganggannaet ken panangidumduma iti puli” babaen ti di umiso a panangipadamag iti napasamak a krimen.

Panangbirngas

Dadduma a tattao insultuenda dagidiay di makitunos kadakuada babaen ti panangkuestion iti kababalin wenno motiboda imbes nga usigen ti agpayso a kasasaadda. Ti panangbirngas mangipaay iti negatibo, nalaka a tandaanan a pakabigbigan ti maysa a tao, grupo, wenno kapanunotan. Namnamaen ti mangbirbirngas nga agtalinaed ti birngas. No guraen ti tattao ti maysa a tao wenno kapanunotan gapu iti negatibo a birngasna imbes a tingitingenda ti ebidensia, epektibo ti pamay-an ti nangbirngas.

Kas pagarigan, kadagiti nabiit pay a tawen adda nakaro a panangbusor iti sekta a nagsaknap iti adu a pagilian ti Europa ken iti dadduma a lugar. Daytoy a panangbusor inabbukayna ti rikrikna, nangpataud iti ideya maipapan iti kabusor, ken pinakarona ti panangidumduma iti relihion dagiti minoria. Masansan a ti sao a “sekta” agbalin a pakabigbigan. “Ti sao a ‘sekta’ ket sabali pay a kaipapanan ti sao nga ‘erehe,’” kuna ti Aleman a propesor a ni Martin Kriele idi 1993, “ket ti erehe idiay Alemania itatta, kas idi immuna a tiempo, [makondenar ken matalipupos]​—no saan a babaen ti apuy . . . , babaen ti panangpadakes, panangiputong ken panangdadael iti pagbibiaganna.”

Umanamong ti Institute for Propaganda Analysis, ta kunana a “dagiti dakes a nagan nagdakkel ti epektoda iti pakasaritaan ti lubong ken iti indibidual nga irarang-aytayo. Dinadaeldan dagiti pakasarsaritaan, . . . naipabaluddan [ti tattao], ken pinagbalinda a nauyong ti tattao tapno gubaten ken papatayenda dagiti padada a tao.”

Gundawayanda ti Rikrikna

Nupay awan pakainaigan ti rikrikna kadagiti agpayso a napasamak wenno argumento, dakkel ti pangallukoyda. Ti panangabbukay iti rikna ket patauden dagiti agipabpablaak, a nakasigsigo a manggundaway iti rikrikna a kas iti kinasigo ti nalaing a pianista.

Kas pagarigan, ti panagbuteng ket rikna a manglapped iti nasayaat a pangngeddeng. Kas iti imon, ti panagbuteng mabalin a magundawayan. Impadamag ti periodiko iti Canada a The Globe and Mail, idi Pebrero 15, 1999, ti sumaganad a damag a naggapu idiay Moscow: “Idi nagpakamatay ti tallo a babbalasang idiay Moscow itay napan a lawas, dagus nga impadamag ti warnakan a dagitoy ti panatiko a paspasurot dagiti Saksi ni Jehova.” Paliiwenyo ti sao a “panatiko.” Gagangay a mabuteng ti adu a tao iti panatiko a relihioso a grupo a maipagarup a mangisungsong kadagiti agtutubo nga agpakamatay. Ngem talaga kadi a nainaig dagitoy a nakapimpiman a babbalasang kadagiti Saksi ni Jehova?

Kinuna pay ti Globe: “Idi agangay inamin met la dagiti polis nga awan pakainaigan dagiti babbalasang kadagiti [Saksi ni Jehova]. Ngem nakaipadamagen idi ti baro a pangraut iti sekta iti maysa a channel ti telebision ti Moscow, a mangibagbaga kadagiti agbuybuya a nakikumplot dagiti Saksi ni Jehova ken Adolf Hitler iti Nazi nga Alemania​—nupay adu ti ebidensia iti historia a rinibu kadagiti miembroda ti nabiktima kadagiti kampo a pagpapatayan dagiti Nazi.” Kadagiti di makaammo ken mabutbuteng a publiko, mabalin nga ibilangda dagiti Saksi ni Jehova a kulto dagiti agpakpakamatay wenno nakikumplot kadagiti Nazi!

Gundawayan met dagiti propagandista ti gura, maysa a napigsa a rikna. Dagiti ebkas nga addaan iti nalimed wenno dakes a kaipapanan ti nangnangruna a makagutugot iti dayta. Kasla di agpatpatingga dagiti naalas a sasao a mangitandudo ken manggundaway iti pananggura iti maysa a puli, etniko, wenno narelihiosuan a grupo.

Dadduma a propagandista gundawayanda ti kinatangsit. Masansan a makitatayo dagiti pananggutugot iti kinatangsit no sapulentayo ti sasao a kas iti: “Siasinoman a nalaing ammona a . . .” wenno, “Ti de adal a tao a kas kenka mabigbigna a . . .” Maisupadi ti pangallukoy ti kinatangsit no magundawayan ti panagbutengtayo nga agparang a nakuneng. Pagaammo dayta dagiti nalaing a mangallukoy.

Dagiti Islogan ken Simbolo

Dagiti islogan ket di nalawag a sasao a gagangay a mausar a mangyebkas iti ideya wenno kalat. Gapu ta saanda a nalawag, nalakada nga anamongan.

Kas pagarigan, no tiempo ti rigat wenno riribuk ti nasion, usaren dagiti lider a mangitantandudo iti pagimbagan ti tattao dagiti islogan a kas “Ti pagiliak, umiso man ken saan,” “Daga a Nakayanakan, Relihion, Pamilia,” wenno “Wayawaya Wenno Ipapatay.” Ngem tingitingen aya a naimbag ti kaaduan a tao ti pudno nga isyu a nairaman iti rigat wenno riribuk? Wenno basta patienda ti maibaga kadakuada?

Iti panagsuratna maipapan iti Gubat Sangalubongan I, kastoy ti kinuna ni Winston Churchill: “Maysa laeng a senias ti kasapulan dagitoy umariwekwek a natalna a mannalon ken trabahador tapno agbalinda a nabileg a bunggoy a mangdadael iti maysa ken maysa.” Kinunana pay a no maibaga ti aramidenda, kaaduan a tao ti agtignay a didan agpampanunot.

Adu met ti simbolo ken senias nga usaren ti propagandista a mangipakaammo iti mensahena​—ti 21 a salba, namilitariaan a saludo, ti bandera. Magundawayan met ti panagayat kadagiti nagannak. Isu a ti panangusar kadagiti ebkas a kas iti nakayanakan a daga, ti nakayanakan a pagilian, wenno nabangonan a relihion ket napateg nga alikamen ti nalaing a mangallukoy.

Gapuna, ti nasikap nga arte ti propaganda mabibinegna ti kapanunotan, makullaapanna ti nalawag a panagpanunot ken pannakaawat, ken isaganana dagiti indibidual nga agtignay kas maysa a bunggoy. Kasano a masalaknibam ti bagim?

[Blurb iti panid 8]

Ti propaganda a mangitandudo iti gubat ken panagsigarilio ti nakaigapuan ti ipapatay ti adu

[Kahon/Dagiti ladawan iti panid 7]

PROPAGANDA AYA TI TRABAHO DAGITI SAKSI NI JEHOVA?

Pabasolen ti dadduma a bumusbusor kadagiti Saksi ni Jehova a mangisaksaknapda iti propaganda a Zionismo. Dadduma kunaenda a ti ministerio dagiti Saksi itantandudona ti Komunismo. Kaskasdi, dadduma kunaenda nga itantandudo ti trabaho dagiti Saksi ni Jehova dagiti alagaden ken pagimbagan ti “imperialismo dagiti Americano.” Ket adda dagidiay agkuna a dagiti Saksi ket rebelde a manggargari iti riribuk. Panggepda kano a balbaliwan ti urnos ti kagimongan, ekonomia, politika, wenno ti nainkalintegan nga urnos. Nalawag a saan a pudno amin dagitoy nga agsusupadi a pammabasol.

Kinaagpaysona, awan ti pudno kadagiti naibaga nga immuna maipapan kadagiti Saksi ni Jehova. Maar-aramid ti trabaho dagiti Saksi ni Jehova gapu ta simamatalek a tungtungpalenda ti bilin ni Jesu-Kristo kadagiti adalanna: “Dakayto dagiti saksik . . . agingga iti kaadaywan a paset ti daga.” (Aramid 1:8) Naipamaysa laeng ti trabahoda iti naimbag a damag ti nailangitan a Pagarian​—ti instrumento ti Dios a mangyeg iti talna iti intero a daga.​—Mateo 6:10; 24:14.

Awan ti ebidensia a nasarakan dagiti mangpalpaliiw kadagiti Saksi ni Jehova a daytoy a Nakristianuan a komunidad ket maysa a puersa a mangdadael iti nasayaat nga urnos ti aniaman a pagilian.

Nagkomenton ti adu a periodista, hues, ken dadduma pay nga adda naimbag a kontribusion dagiti Saksi ni Jehova kadagiti komunidad a pagnanaedanda. Usigenyo ti sumagmamano a pagarigan. Kalpasan ti itatabunona iti maysa a kombension dagiti Saksi ni Jehova, kinuna ti maysa a reporter a taga abagatan a Europa: “Dagitoy ti tattao a napigsa ti singgalut ti pamiliada, naisuroda nga agayat ken mangtungpal iti konsiensiada tapno saanda a dangran ti sabsabali.”

Kinuna ti sabali a periodista, a negatibo idi maipapan kadagiti Saksi: “Pagulidanan ti panagbiagda. Saanda a labsingen ti pagalagadan ti moral ken ti naimbag nga ugali.” Maysa a sientista iti politika kinunana pay maipapan kadagiti Saksi: “Naasida unay, naayat ken naanus iti sabali a tattao.”

Isuro dagiti Saksi ni Jehova nga umiso ti panagpasakop iti autoridad. Kas managtungpal-linteg nga umili, surotenda dagiti pagalagadan ti Biblia iti kinamapagpiaran, kinapudno, ken kinadalus. Patanorenda ti naimbag a kababalin iti pamiliada, ket tulonganda ti sabsabali a mangaramid met iti kasta. Makikappiada iti amin a tattao ket dida makipaset iti aniaman a mangriribuk a demonstrasion wenno kadagiti napolitikaan a rebolusion. Ikagkagumaan dagiti Saksi ni Jehova a mapagulidananda iti panagtungpal kadagiti linteg ti natauan a nangatngato nga agtuturay, bayat a siaanus nga urayenda ti Katan-okan nga Autoridad, ni Soberano nga Apo a Jehova a mangisubli iti naan-anay a talna ken nalinteg a gobierno ditoy daga.

Maigiddato iti dayta, ti trabaho dagiti Saksi ket makaisuro. Kas pangibatayan, usarenda ti Biblia a mangilawlawag kadagiti prinsipio ti Biblia kadagiti tattao iti intero a lubong tapno mapatanorda ti umiso a pagalagadan ti kababalin ken ti nadalus a moral. Itandudoda dagiti prinsipio a mangpasayaat iti biag ti pamilia ken mangtulong iti adu nga agtutubo a mangdaer kadagiti naisangsangayan a karit. Tulonganda met dagiti tattao a mangparmek kadagiti dakes nga ugali ken mangpatanor iti pannakitunos iti sabsabali. Saan a maibilang a “propaganda” ti kasta a trabaho. Kas kuna ti The World Book Encyclopedia, iti kasasaad nga adda siwayawaya a kapanunotan, ti “propaganda naiduma iti panangisuro.”

[Dagiti ladawan]

Itandudo ti adu a publikasion dagiti Saksi ni Jehova dagiti naimbag a kababalin ti pamilia ken dagiti nangato a pagalagadan ti moral

[Dagiti ladawan iti panid 5]

Ti kinasikap ti propaganda mabibinegna ti panunot ket lapdanna ti nalawag a panagpampanunot