Panangtaginayon iti Pammati iti Sidong ti Totalitariano a Panangirurumen

KAS INSALAYSAY NI MICHAEL DASEVICH

“Idiay Alemania, paltoganmi dagiti Saksi ni Jehova. Makitam kadi dayta a paltog?” inimtuod ti opisial ti Gestapo bayat nga intudona ti maysa a riple iti suli. “Mabalinka a duyoken iti bayoneta ngem diak man la makonsiensia.”

Agtawenak laeng iti 15 idi sinarangetko daytoy a pammutbuteng kabayatan ti panangsakup dagiti Nazi idi 1942 iti nakayanakak a pagilian.

NOBIEMBRE 1926 idi naipasngayak iti bassit a bario nga asideg iti Stanislav (Ivano-Frankivs’k itan), iti maysa a paset idi ti Poland. Bayat ti Gubat Sangalubongan II, nanipud Setiembre 1939 agingga iti Mayo 1945, ti lugarmi ket sinakup nga umuna ti Union Soviet, kalpasanna sinublat ti Alemania iti apagbiit, ken kamaudiananna dagiti manen Soviet. Kalpasan ti gubat, nagbalin a paset ti Ukrainian Soviet Socialist Republic, ket idi 1991 a nasinasinan ti dati nga Union Soviet, nagbalin a paset dayta ti Ukraine.

Miembro iti Greek Catholic Church ti Polaco nga amak ken ti inak a taga Belorussia. Ngem idi 1939, dua a babbai a miembro ti kongregasion a buklen ti 30 a Saksi ni Jehova iti kabangibangmi a bario ti Horyhliady ti nangted kadakami iti bokleta a Universal War Near. Dineskribirna dagiti pasamak a maim-imatangak idi. Gapuna, idi inimtuod ti bokleta, “Ania ti pudno a rason nga aggarasugas dagiti nasion a makigubat?,” inusigko a naimbag ti naibasar iti Biblia a panangilawlawagna.

Saan a gubat ti kakaisuna idi a problemami ditoy Ukraine. Nakaro ti bisin. Dagiti pagannurotan ti Premier ti Soviet a ni Joseph Stalin ti nagtungpal kadagiti inkapilitan a deportasion idiay Russia. Dagiti naimatangak a panagsagaba ti nakatignayak nga agsukimat a siaannad iti Biblia. Kiniddawko iti maysa a Saksi idiay Horyhliady nga iyadalannak iti Biblia.

Ti bariomi nga Odajiv ket adda iti ballasiw ti Dniester River manipud Horyhliady, isu a sumagmamano a daras iti kada lawas nga agluganak iti bassit a bilog a bumallasiw iti dayta a karayan tapno agadal iti Biblia. Idi Agosto 1941, nabautisarankami ken ni manangko nga Anna iti dayta a karayan agraman ti dua pay a sabsabali.

Pinalutpot Dagiti Gestapo

Nangrugi ti panangsakup dagiti Aleman idi 1941, ket agpapan pay iti nagtultuloy a pammutbuteng a madusakami, intultuloymi latta ti Nakristianuan nga aktibidadmi. Nagpayunirak iti simmaruno a tawen. Nagbisikletaak a nangasaba. Di nagbayag, naranaannak ti Aleman a Gestapo a nadakamat iti pangrugian. Kastoy ti napasamak.

Maysa nga aldaw, bayat nga agaw-awidak manipud iti pangasabaan, sinarungkarak ti agina a padak a Kristiano. Ti pammatimi ket busoren ti mister ti anak a babai ket magagaran a mangammo no nangalaan ni misisna iti literaturana iti Biblia. Iti dayta nga aldaw, awitko saan laeng a ti sumagmamano a literatura no di ket uray dagiti report maipapan iti panangasaba dagiti padak a Kristiano. Nakitanak ti misterna a rumrummuar iti balayda.

“Agsardengka!” impukkawna. Ginammatak ti bagko saak nagtaray.

“Agsardengka! Mannanakaw!” inriawna. Impagarup dagiti trabahador iti talon a nagtakawak isu a pinilitdak nga agsardeng. Impannak ti lalaki iti estasion ti polisia nga ayan ti maysa nga opisial dagiti Gestapo.

Apagkitana iti literatura iti bagko, inyikkis ti opisial iti Aleman: “Rutherford! Rutherford!” Diak kasapulanen ti managipatarus tapno maawatak ti pakarurodanna. Ti nagan ni Joseph F. Rutherford, a presidente idi ti Watch Tower Bible and Tract Society, ket makita iti paulo a panid ti adu a libro nga impablaak dagiti Saksi ni Jehova. Kalpasanna, ti asawa a lalaki inakusarnak a kamalala ni misisna. Makita ti polisia ken ti opisial dagiti Gestapo a minamaag daytoy, tangay kas man la nanangkon ti kabaket ni misisna. Kalpasanna, rinugiandakon a palutpoten.

Kayatda a maammuan no siasinoak ken no taga anoak, ken kangrunaanna, no nangalaak kadagiti libro. Ngem diak imbaga kadakuada. Kinabkabil ken nagaangawandak sadak imbalud. Pinalutpotdak iti simmaruno a tallo nga aldaw. Idi kuan, impandak iti opisina ti opisial dagiti Gestapo. Sadiay a binutbutengnak a duyokennak iti bayonetana. Iti daydi a kanito, diak ammo no paypaysuenna ti pammutbutengna. Nagdumogak, ket simmaruno ti kas man la nakaun-unday a kinaulimek. Kalpasanna, bigla nga imbagana: “Agawidkan.”

Kas makitayo, talaga a maysa a karit kadakami ti mangasaba kadagidi a panawen, agraman ti panaggigimongmi. Sinelebraranmi ti tinawen a Memorial ti ipapatay ni Kristo idi Abril 19, 1943, babaen ti panangusarmi iti dua a siled ti maysa a balay idiay Horyhliady. (Lucas 22:19) Idi dandanimin a rugian ti gimongmi, adda nangipukkaw nga umas-asidegen dagiti polis iti ayanmi a balay. Naglemmeng ti dadduma kadakami iti hardin, ngem ni manangko nga Anna ken ti tallo pay a babbai ket napan iti basement. Nasarakan ida dagiti polis sadiay ken saggaysada a ginuyod ida tapno mapalutpot. Adu nga oras a sinagabada ti nadangkok a pannakatrato, ket maysa kadakuada ti nadangran unay.

Agbalbaliw ti Kasasaad ti Lubong

Idi kalgaw ti 1944, nagsanud dagiti Aleman ket nagsubli dagiti Soviet iti lugarmi. Kas ad-adipen ni Jehova, intultuloymi nga inalagad dagiti isu met laeng a prinsipio ti Biblia nga inalagadmi idi sinakupdakami dagiti Nazi. Saankami a nakipaset iti aniaman a gannuat ti militar wenno politika. Di nagbayag, nasubok ti kinasungdomi kadagita a prinsipio ti Biblia.​—Isaias 2:4; Mateo 26:52; Juan 17:14.

Iti las-ud ti sumagmamano nga aldaw, rinugianen dagiti Soviet a paayaban amin nga agtutubo a lallaki tapno agsoldado. Nakarkaro pay, saan laeng a dagiti Soviet ti nagpaayab. Uray dagiti taga Ukraine a partisan ti nagsawar iti lugarmi kadagiti agtutubo a lallaki, nga impanda iti kabakiran tapno sanayenda kas soldado. Gapuna, narigat ti nagbalin a takdermi a Saksi agsipud ta nasken a paneknekanmi nga awan ti dasdasiganmi iti dua nga agbimbinnusor a paksion​—dagiti Soviet ken dagiti partisan.

Nagrinnupak dagitoy a dua a grupo iti mismo a bariomi a nakatayan ti dua a partisan iti eskinita iti ruar ti balaymi. Immay dagiti Soviet a pannakabagi ti linteg iti balaymi tapno ammuenda no am-ammomi dagiti napapatay. Inkeddeng dagiti immay nga opisial nga itugotdak tapno agbalinak a soldado iti buyotda, a mangbubuangay iti rehimiento dagiti Polaco a soldado. Agsipud ta maysaak a Polaco, masapul a maipalistaak.

Kaduak ti uppat pay a Saksi a nagkitakit nga agsoldado, isu nga inlugandakami iti tren a nagpa-Dnipropetrovs’k, maysa a siudad nga agarup 700 a kilometro iti daya. Kalpasan ti panangilawlawagmi a saanmi a kayat ti agsoldado gapu kadagiti patpatienmi a naibasar iti Biblia, imbaluddakami sadiay bayat a maisagsagana dagiti pakaidarumanmi. Idi naisaklangkami iti korte, naammuanmi a maysa a Judio ti sibilian nga imbestigador. Inlawlawagmi dagiti patpatienmi idi nagikalintegankami, nga inimdengan a naimbag ti imbestigador. Dinakamatmi dagiti ammomi a paginteresanna, agraman ti pannakairurumen dagiti Israelita ken ti pannakaisalakanda manipud Egipto babaen ken Moises.

Kabayatan dagiti bulan kalpasan a sinentensiaannakami ti korte, naibaludkami iti selda a kadua ti 25 a dadduma pay a balud. Idi naammuanda a nagkitakitkami nga agsoldado, indir-ida: “Dakayo dagiti kakabsatmi!” Ngem di nagbayag, naduktalanmi a saanda a Saksi no di ket Baptist. Immannugotda nga agsoldado, ngem naarestoda idi nagkitakitda nga agusar iti igam.

Idi Mayo 1945, bayat a nakabaludkami pay laeng idiay Dnipropetrovs’k, nariingkami iti tengnga ti rabii gapu kadagiti kanalbuong ken riaw manipud iti kuartel ken kadagiti eskinita. Pinampanunotmi no gulo, rinnupak, wenno selebrasion dayta. Kabigatanna bayat a namigatkami, nadamagmi manipud iti barberia: Nagpatinggan ti gubat! Di nagbayag kalpasanna, inyanunsio ti korte dagiti sentensiami. Agpapada ti sentensiami kadagiti Baptist​—sangapulo a tawen kadagiti kampo a pagbaludan.

Kampo a Pagbaludan Sadi Russia

Naibaludkami a lima a Saksi iti maysa a kampo idiay Russia. Kalpasan ti dua a lawas a biahe iti tren, dimsaagkami met laengen idiay Sukhobezvodnoje, nga 400 a kilometro iti daya ti Moscow. Ti Sukhobezvodnoje ti administratibo a sentro ti 32 a kampo a pagtrabahuan a naintar iti igid ti riles. Rinibu a balud ti naipupok iti tunggal kampo. Kalpasan ti innem a bulan idiay Sukhobezvodnoje, naibaonak iti Kampo Num. 18. Kriminal wenno nakabasol gapu iti politika ti kaaduan a balud sadiay.

Ti nagdagsen a trabaho a panagpukan kadagiti kayo ti impaaramid dagiti pannakabagi ti linteg kadakami. No dadduma, masapul a ballasiwenmi ti pagatsiket a niebe, pukanen dagiti kayo babaen ti ragadi, sa guyoden dagiti troso iti kaniebian. Maminsan iti kada lawas, no Domingo kalpasan ti pamigat, naaddaankami a lima a Saksi iti gundaway a pagsasaritaan ti Biblia iti uneg ti kampo. Dagidi ti gimongmi. Adda tawen a sinelebraranmi met ti Memorial idiay banio. Tubbog ti lungboy ti inusarmi agsipud ta awan arakmi kas emblema ti dara ni Jesus.

Nakalidliday ti pannakaiputongmi. Inyebkasko ti linaon ti pusok ken Jehova, a nangpabileg kaniak a kas iti panangpabilegna ken ni Elias idi kasta met ti narikna ti mammadto. (1 Ar-ari 19:14, 18) Tinulongannak ti Dios a mangtarus a saankami a naiputputong. Kinapudnona, isut’ nabileg, natibker a sadiri iti biagko, uray kadagidiay a narigat a kasasaad.

Naipupok ti sumagmamano a Saksi iti tunggal kampo nga asideg iti Sukhobezvodnoje, ket nataginayonmi ti pasaray a pannakisarita kadakuada babaen ti maysa a Saksi a ti trabahona ti nangipalubos a masarungkaranna ti amin a kampo. Nagbalin a kas mangibabaet. Nagipuslit iti literatura iti uneg ken ruar dagiti kampo. Gapu iti daytoy, napagririnnanudanmi ti sumagmamano laeng a literaturami. Anian a makaparegta dayta!

Panagsubli Sadi Ukraine

Babaen ti panangpakawan kaniak ti Estado, nagbalin a lima laengen ti sangapulo a tawen a sentensiak. Gapuna idi Abril 1950, nagsubliak iti dati a kongregasionko idiay Horyhliady. Maiparit pay la idi ti trabahomi ditoy Ukraine, ket nakapegpeggad iti panangasabami. Ngem adu met dagiti gunggona.

Di nagbayag kalpasan ti isasangpetko, kinasaritak ti maysa a lalaki nga agapelyedo iti Kozak, nga agnanaed idiay Zhabokruky, maysa a bario a 20 a kilometro manipud iti pagtaengak. Kinomustak ida a sangapamiliaan. Ammok a dagiti trabahador kadagiti talon a tartarawidwidan ti Komunista a gobierno ket marigatan a mangyan-anay iti masapulanda, isu a siguradok nga epektibo ti kasta a saludsod tapno mairugik ti saritaan. Inlawlawagko a naipadto iti Biblia dagiti kinakirang ti taraon ken gubat iti kaaldawantayo. (Mateo 24:3-14) Kayatna a maammuan ti ad-adu pay. Isu a sinarungkarak manen. Linawas a pinagnak nga agpapan agawid ti 40 a kilometro wenno ad-adayo pay idiay Zhabokruky tapno iyadalan iti Biblia ti pamilia Kozak. Diak malagipen dagiti peggad, malaksid ti dakkel a panawen a nairaman, idi nabautisaran ti pamilia Kozak idi Agosto 1950.

Di nagbayag kalpasan a nabautisaran ti pamilia Kozak, naidestieroda a kadua ti rinibu pay a Saksi. Kellaat nga inummong ida dagiti armado a soldado manipud kadagiti pagtaenganda idi kattapog ti Abril 1951 ket​—awan bista a naideportada idiay Siberia. Sadiay nga inkapilitan a nagnaed ti pamilia Kozak ken ti adu a dadduma pay a gagayyemko.a

Iti 15 a pamilia dagiti Saksi idiay Horyhliady, 4 laeng ti naideporta. Ngem iti dadduma a kongregasion, ad-adu nga amang dagiti naideporta a Saksi. Kasano a nayurnos dagitoy a deportasion ti adu a tattao? Bueno, adda listaan dagiti pannakabagi ti linteg kadagiti Saksi isu a nabaelanda nga inummong a situtulok ti adu kadakuada. Agparang a naurnong dagiti listaan idi 1950 a naibaludak pay laeng idiay Russia, isu a saan a nairaman ti naganko. Makabulan sakbayna, idi Marso 1951, inkallaysak ni Fenia, maysa a nasungdo nga adipen ni Jehova. Naidestiero ti intero a pamilia ni Fenia, ngem naliklikanna dayta a pagtungpalan gapu ta nakikallaysa kaniak ket ita, apelyedonan ti apelyedok a di nairaman iti listaan.

Dagiti Narigat a Suot iti Pammati

Kalpasan ti deportasion, dakami a nabati ti rumbeng a mangorganisar manen iti trabaho. Nakiddaw nga aywanak dagiti kongregasion iti kabangibang a rehion ti Ivano-Frankivs’k, nga uray kalpasan ti deportasion, adda pay la agarup 30 a Saksi a nabati iti tunggal maysa kadagiti 15 a kongregasion. Kas karpintero nga awanan amo, mabalinko nga ibagay ti eskediulko iti nadumaduma a kasasaad, isu a makasaritak a sililimed dagiti kakabsat iti tunggal kongregasion maminsan iti kada bulan.

Masansan a rabii iti panagkikitami iti maysa a sementerio. Siniertomi a dakdakami. Ti kangrunaan a nagsasaritaanmi ket ti panangisierto nga adda literatura iti Biblia dagiti amin a kongregasion. Pasaray nakaawatkami iti kabaruan a magasin a Pagwanawanan iti Polaco wenno Romaniano sa impatarusmi iti Ukranio. Nupay kasta, kanayon a sipsiputandakami dagiti pannakabagi ti linteg, nga inkagumaanda a biroken ken dadaelen dagiti kadaanan a makina a pagkopiami.

Ngem ti kadakkelan a problemami ket naiputputongkami manipud kadagiti Kristiano a kakabsatmi iti dadduma a pagilian, agraman kadagiti adda idiay Brooklyn, New York, a mangidadaulo iti Nakristianuan nga aktibidadmi. Ti imbungana ket masansan a nariribuk dagiti kongregasionmi iti panagsisina, sayangguseng, ken intriga. Pinanawan ti sumagmamano a Saksi ti organisasion ken nangbuangayda iti grupo dagiti oposision. Nagwaras pay ketdi dagiti palso ken di makaay-ayo nga estoria maipapan kadagidiay mangidadaulo idiay Brooklyn.

Gapuna, adu kadakami ti nakaamiris a dagiti karirigatan a suot iti pammatimi ket maigapu kadagiti di panagkikinnaawatan iti uneg dagiti kongregasion saan a gapu iti panangidadanes dagiti bumusbusor. Nupay inkeddeng ti dadduma a didan makikadua kadakami iti panagdayaw, naadalmi ti kinapateg ti panagtalinaed iti organisasion ken urayen a ni Jehova ti mangrisut iti kasasaad. Makaparagsak ta kasta ti inaramid ti kaaduan a Saksi iti lugarmi. Maragsakanak met a mangibaga a naamiris ti adu kadagiti pimmanaw iti organisasion ti kamalida ket nagsublida idi agangay tapno makikaduada kadakami nga agserbi ken Jehova.

Uray pay kabayatan dagidiay a narigat a panawen ti pannakaiputputong, kanayon nga okupadokami iti panangasaba iti publiko ken sibabaknang a nabendisionankami. Ket anian dagiti sinagrapmi a parabur! Ita, kada tumabunoak iti Panagadal iti Libro ti Kongregasion, malagipko dagiti bendision ni Jehova. Tunggal maysa kadagiti 20 wenno nasursurok pay iti grupomi iti panagadal ti tinulongan dagiti miembro ti pamiliak a mangammo iti kinapudno.

Natayen dagiti nagannak kaniak ken ni manangko nga Anna ket nagtalinaedda a matalek ken Jehova. Aktibokami pay laeng ken Fenia iti panagserbi ken Jehova. Nagbiit ti panaglabas ti panawen. Iti napalabas a 30 a tawen, napasaran dagiti Saksi ni Jehova ditoy Ukraine dagiti makatukay a pasamak nga imposible a maisalaysay iti daytoy ababa nga estoria. Ngem mapnekak a manglagip iti adu a tawen a panagserbik ken Jehova, tangay agtalekak nga isut’ agtalinaed a nabileg a sadiri ken katulongak, agsipud ta kinunana a mismo: “Siak ni Jehova; saanak a nagbaliw.”​—Malakias 3:6, NW.

[Footnote]

[Blurb iti panid 21]

Kayatda a maammuan no siasinoak ken no taga anoak, ken kangrunaanna, no nangalaak kadagiti libro. Ngem diak imbaga kadakuada

[Blurb iti panid 22]

Nakalidliday ti pannakaiputongmi. Inyebkasko ti linaon ti pusok ken Jehova, a nangpabileg kaniak

[Ladawan iti panid 20]

Dakam ken Fenia idi 1952

[Ladawan iti panid 23]

Dakam ken Fenia ita