Ania ti Masakbayan Dagiti Siudad?
“NO MATMATANTAY dagiti siudad, makitatayo ti masakbayantayo.” Kasta ti kinuna ni Ismail Serageldin iti World Bank. Ngem iti kaadun ti nakitatayo, saan a naraniag ti masakbayan.
Ngem makomendaran ti maar-aramid a kasta unay a panangikagumaan a mangpasayaat iti panagbiag iti adu a siudad. Nabiit pay a nakompleto ti New York City ti panangpapintasna iti Times Square idiay Manhattan. Iti napalabas, nagdinamag dayta gapu kadagiti pasdekna a nainaig iti pornograpia, panagdroga, ken krimen. Ita, naintaren kadagiti kalsada ti adu a pagtagilakuan iti tingi ken teatro—a pakaal-allukoyan ti rinibu a bisita. Ti Naples, Italia, “a maysa idi a napintas, moderno a siudad a kaasping ti London ken Paris,” sigun iti magasin a National Geographic, ket nadadael idi Gubat Sangalubongan II. Nagbalin ti Naples a dandani simbolo ti krimen ken riribuk. Nupay kasta, idi napili ti siudad a pakaangayan ti napolitikaan a komperensia idi 1994, adda bassit nagbalbaliwanna gapu iti dakkel a pannakaretubar ti sentro ti siudad.
Siempre, adda gatad ti kaadda ti nataltalged, nadaldalus a siudad. Ti nataltalged a kasasaad masansan a kasapulanna ti ad-adu a polis. Nalabit ti maysa pay ket ti pannakasinga ti pribado a panagbiag. Dadduma a pangpubliko a lugar ti kanayon a sipsiputan dagiti kamera ti TV ken di nakauniporme a polis. No agpasiarka iti parke ket malabsam dagiti fountain, eskultura, wenno inaray a kamasetasan, nalabit dika ipagpagarup a lumablabaska iti checkpoint dagiti mangipapaalagad iti kinatalged.
No maminsan, dakkel met a paggastuan dagiti napanglaw ti adu a panangpasayaat. Usigem ti makuna a gentrification—ti iyaakar ti adu a pamilia a dakdakkel ti pamastrekanda kadagiti dati a napanglaw a sangakaarrubaan. Tumaud ti gentrification gapu iti panagbalbaliw ti ekonomia—ti “panagbalin a manangipaay iti serbisio ti dati a managpataud, ti panagbalin a managpannuray kadagiti elektroniko nga alikamen ti dati nga agpampannuray iti kalkalainganna a kinasigo ti tao.” (Gentrification of the City, nga inedit da Neil Smith ken Peter Williams) Bayat a din kasapulan dagiti trabahador ken umadu ti pakasapulan iti adu a propesional ken nalaing kadagiti makina, umadu met ti agkasapulan iti nanam-ay a balbalay nga agpaay kadagiti tattao a kalkalainganna ti birokda. Imbes nga agbiaheda a mapan kadagiti kabangibang ti siudad, kaykayat ti adu a nangato ti sueldoda a propesional ti mangtarimaan kadagiti daan a balay iti dati a napanglaw a sangakaarrubaan.
Natural a dakkel ti dur-asan ti sangakaarrubaan. Ngem no dumur-as ti sangakaarrubaan, ngumina ti gagatangen. Masansan a matakuatan dagiti napanglaw a didan kabaelan ti agnaed kadagiti sangakaarrubaan a nagtrabahuan ken nagnaedanda iti adu a tawen!
Ipapatay ti Siudad?
Nalabit mangrugrugi pay laeng a marikna ti adu a siudad dagiti epekto ti panagbalbaliw a pinartuat dagiti baro a teknolohia. Bayat a lumatlatak ti Internet kas paggatangan ken pagnegosiuan, mabalin a dakkel dagiti epekto daytoy. Ad-addan a pinalaka dagiti baro a teknolohia ti pannakayakar ti sumagmamano a negosio iti ruar dagiti siudad—ket intugotda ti adu a trabahador.
Bayat nga agbalin nga uso ti panagusar iti computer iti panaggatang ken panagtrabaho, din kayat dagiti tattao ti mapan iti aduan tao a distrito ti negosio. Kastoy ti isingasing ti libro a Cities in Civilization: “Nalabit maipakpakaunatayo a dagiti gagangay a trabahador, nangnangruna dagiti paset-tiempo a trabahador, ket agtrabahon kadagiti computer iti pagtaengan wenno iti sangakaarrubaan, . . . isu a maksayan ti trapiko.” Umasping iti dayta ti pagarup ti arkitekto a ni Moshe Safdie: “Iti daytoy baro a kasasaad, nalabit sapasap a maiwarastayo ti minilion a purok, tapno masagrap dagiti pumurok ti nanam-ay a panagbiag iti purok ket babaen ti computer masagrapda ti kinapateg ti kultura dagiti natatan-ok a historiko a siudad.”
Ania ti Masakbayan Dagiti Siudad?
Patien ti adu nga agpalpaliiw nga iti laksid ti teknolohia, mangipapaay dagiti siudad kadagiti serbisio ken pagimbagan nga agtultuloy a mangallukoy iti adu a tattao. Aniaman ti masakbayan, marirriribuk itan dagiti siudad! Ket awan ti makita a solusion kadagiti nakaro a parikut a panangipaay iti pagtaengan ken sanitasion ti umad-adu a minilion a napanglaw nga agnanaed kadagiti siudad. Awan met ti siasinoman a makasarak iti pamay-an a makaparmek iti krimen, pannakadadael ti aglawlaw, wenno polusion kadagiti siudad.
Irason ti dadduma nga ad-adu koma ti gastuen dagiti gobierno kadagiti siudadda. Ngem no usigentayo ti rekord dagiti gobierno iti panangtarawidwid kadagiti sanikuada, realistiko kadi a pagarupen a ti panangrisut kadagiti problema ti adu a siudad ket kas iti kalaka ti kaadda ti magasto? Pinullo a tawen ti napalabasen, kinuna ti libro a The Death and Life of Great American Cities: “Adda di umiso a panagragut a no adda laeng umdas a kuarta a gastuen . . . , maikkattayo amin dagiti iskuatertayo . . . Ngem kitaentayo a naimbag ti naibangontayo iti umuna a sumagmamano a bilion: Dagiti proyekto para kadagiti bassit ti pamastrekanda a nagbalin a sentro ti kinadelingkuente, bandalismo ken ti awan pangnamnamaanna a kagimongan a dakdakes pay ngem dagiti iskuater a rumbeng a sukatanda.” Kasla agpayso pay laeng dagitoy a sasao.
Ngem no saan a kuarta ti solusion, ania ngarud? Laglagipentayo a dagiti siudad ket buklen ti adu a tattao, saan laeng a ti adu a patakder ken kalsada. Isu a dagiti ngarud tattao ti masapul nga agbalbaliw tapno sumayaat ti panagbiag iti siudad. “Ti kasayaatan nga ekonomia ti siudad isu ti pannakaseknan ken kultura dagiti tattao,” kuna ni Lewis Mumford iti The City in History. Saan laeng a ti kaadda ti adu a polis wenno ti pannakapabaro ti pintura dagiti patakder ti kasapulan, no kayattayo a maikkat ti panagdroga, prostitusion, polusion, pannakadadael ti aglawlaw, di panagpapada iti kagimongan, bandalismo, graffiti wenno panagsurat kadagiti pader, ken dagiti kaasping dagitoy. Masapul a matulongan dagiti tattao a mangaramid iti dadakkel a panagbalbaliw ti panunot ken kababalinda.
Panagbalbaliw iti Panangtarawidwid
Nabatad a saan a kabaelan dagiti tattao nga ibanag ti kasta a nasaknap a panagbalbaliw. Isu a matungdayto met laeng ti panangikagumaan a mangrisut kadagiti problema ti adu a siudad iti kaaldawantayo—kasano man ti kasayaat ti panggepda. Nupay kasta, saan a maupay dagiti estudiante ti Biblia, ta mabigbigda a dagiti pakarigatan ti siudad iti kaaldawantayo ket maysa manen a pagarigan a di kabaelan ti tao a tarawidwidan ti planetatayo iti umiso a pamay-an. Dagiti lumawlawa, nariribuk a siudad iti kaaldawantayo ti mangipaganetget unay iti nadakamat ti Biblia idiay Jeremias 10:23: “Saan a kukua ti naindagaan a tao ti dalanna. Saan a kukua ti tao a magmagna uray ti panangiturong iti addangna.” Dagiti panangikagumaan ti tao a mangituray iti bagina ket nagbanag iti nagdakkel a riribuk—dagiti parikut a kimmaro kadagiti siudadtayo.
Maliwliwa ngarud dagiti agnanaed kadagiti siudad iti intero a lubong iti kari ti Biblia a nailanad idiay Apocalipsis 11:18, a ti Dios ‘dadaelenna dagidiay mangdaddadael iti daga.’ Imbes a negatibo, ipatuldo daytoy ti nasayaat a masakbayan ti sangatauan. Ikarina a ti Dios ti mangtarawidwidto iti planetatayo babaen ti maysa a gobierno, wenno Pagarian. (Daniel 2:44) Saanton nga agbiag ti minilion iti nakaro a kinapanglaw, a napaidaman iti pagtaengan ken ti kasapulan unay a sanitasion, napaidaman iti dayaw, wenno napaidaman iti namnama. Iti sidong ti panagturay ti gobierno ti Dios, sagrapento dagiti tattao ti namaterialan a kinawadwad, kinasalun-at, ken napintas a balbalay.—Isaias 33:24; 65:21-23.
Daytoy a baro a lubong ti kakaisuna nga agpaypayso a solusion dagiti problema ti adu a siudad iti kaaldawantayo.
[Dagiti ladawan iti panid 8, 9]
Sipapasnek a maikagkagumaanen ti panangpasayaat iti biag iti adu a siudad
Naples, Italia
New York City, U.S.A.
Sydney, Australia
[Credit Line]
SuperStock
[Ladawan iti panid 10]
Mangipaay ti baro a lubong ti Dios iti solusion dagiti problema ti adu nga agnanaed iti siudad iti kaaldawantayo