Agpegpeggad a Kaputotan

“Sakbay ti napalabas a dua a bulan, naragsak ken aktiboak. Ita, no naiparna nga adda aramidek, nalakaak a mapaksuyan. Maldaangak unay ken nagbiitak a makapungtot ket diak ammo no kasano a maanusandak. Diak mailawlawag no apay a kellaat a madi ti riknak.”​—Paul.

“Agsangit ken maldaangak unay. No diak maldaang, saanak a naganaygay. Awan aniaman a pakaragsakak. Diak kayaten ti makikadua kadagiti gagayyemko. Kanayon a maturogak. Kaaduanna, maladawak a makariing a mapan ageskuela isu a bimmaban dagiti gradok.”​—Melanie.

SAAN laeng a da Paul ken Melanie ti makapaspasar iti kastoy. Ipakita dagiti panagadal nga agarup 8 a porsiento kadagiti agtutubo iti Estados Unidos ti agsagsagaba iti maysa a kita ti depression wenno sakit ti isip ket iti kada tawen, agarup 4 a porsiento ti agleddaang unayen. Ngem saan nga ibaga dagitoy a bilang ti amin a detalye tapno maawatan a naan-anay ti kasasaad, ta masansan a di umiso ti pannakadayagnos ti depression wenno interamente a di maikankano. “Kinapudnona,” kuna ti sikologo dagiti agtutubo a ni David G. Fassler, “kalpasan ti panangrepasok iti panagsirarak kadagiti ubbing ken tin-edyer, patiek a nasurok a maysa kadagiti uppat nga agtutubo ti agsagaba iti nakaro a depression inton agkasangayda iti maika-18 a tawenda.”

Dagiti Makadadael nga Epekto

Makadadael dagiti epekto ti depression kadagiti tin-edyer. Kinapudnona, patien dagiti eksperto a daytat’ maysa kadagiti kangrunaan a pakaigapuan dagiti sakit a nainaig iti pannangan, sakit ti isip, parikut iti eskuelaan, panagdroga ken panagbartek dagiti agtutubo.

Ti ad-adda a nakalkaldaang ket nainaig ti depression iti panagpakamatay dagiti tin-edyer. Sigun iti National Institute of Mental Health ti E.U., agpakamatay ti pito a porsiento kadagiti agtutubo nga addaan iti severe depression.a Uray daytoy dina ibaga a naan-anay ti ramanen ti parikut, ta mapapati nga iti tunggal agtutubo nga agpakamatay, ad-adu pay ti manggandat nga agpakamatay. Adda ngarud naimbag a rason a kuna ti maysa a report ti Carnegie Council on Adolescent Development: “Gargarientayo ti didigra no laglag-anentayo dagiti parikut ti agtutubo iti kaaldawantayo. Ti kasta a kinaliway talaga nga isagmakna ti maysa a kaputotan.”

Awan Pakadanaganda iti Biag?

Saan a patien ti dadduma a pudno a maldaang dagiti tin-edyer. ‘Ubbing laeng dagita,’ mabalin nga irason dagiti adulto. ‘Awan pakadanaganda iti biag, ken talaga nga awan dagiti pakadanaganda a kas kadagiti adulto.’ Wenno agdanagda met kadi? Ti agpayso ket talaga a sarsarangten dagiti agtutubo ti rigat a nakarkaro pay ngem iti pagarupen ti adu nga adulto. Kastoy ti kuna ni Dr. Daniel Goleman: “Nanipud idi apagtapog ti [maika-20 a] siglo, ti tunggal agsasaganad a kaputotan iti intero a lubong, dakdakkel ti posibilidad nga agsagabada iti nakaro a depression ngem kadagiti dadakkelda​—saan laeng a liday, no di ket iti kinaawan gaway, kinatarumpingay, panangay-ay iti bagi, ken napalaus a kinaawan namnama iti unos ti panagbiagda. Ket ubbing unay dagidiay mangrugi nga agsagaba iti depression.”

Ngem mabalin nga adu a nagannak ti mangikuna: ‘Nalasatanmi ti kinaagtutubo a dikam nagleddaang. Apay a lumdaang unay ti anakmi kadagiti negatibo a rikna?’ Ngem di koma ipadis dagiti adulto ti napasaranda iti kinaagtutuboda kadagiti mapaspasaran dagiti agtutubo iti kaaldawantayo, ta agduduma ti panangmatmat dagiti indibidual iti lubong iti aglawlawda ken no kasano ti reaksionda iti dayta.

Malaksid iti dayta, sarsarangten pay dagiti tin-edyer iti kaaldawantayo ti sabali a karit. Dumakdakkelda iti lubong a naiduma iti dinakkelan dagiti dadakkelda idi agtutuboda pay,” kuna ni Dr. Kathleen McCoy iti librona nga Understanding Your Teenager’s Depression. Kalpasan ti panangibagana iti adu a napateg a panagbalbaliw a napasamak kadagiti kallabes a dekada, kinuna ni Dr. McCoy: “Ammo dagiti agtutubo iti kaaldawantayo a saandan a natalged, dida agtalek iti bagida ken bassit ti namnamada ngem kadatayo iti kallabes a kaputotan.”

Gapu ta umad-adu kadagiti tin-edyer ti addaan depression, amirisen dagiti sumaganad nga artikulo ti tallo a saludsod:

• Ania ti sumagmamano a sintoma ti depression kadagiti tin-edyer?

• Ania ti pakaigapuanna?

• Kasano a matulongan dagiti tin-edyer nga addaan depression?

[Footnote]