Dagiti Nagbabassit a “Trak” iti Bagim
LIMA nga aldaw ti napalabas, maysa la idi a selula dayta nga addaan nucleus. Ngem kalpasan ti adu a panawen ti panagmataengan ken panagadu, a napakuyogan iti nakaro nga iyiirteng ken panaggaraw, inruarnan ti nucleus-na. Daytat’ maysa itan a reticulocyte. Ania dayta? Maysa dayta a di pay nataengan a nalabaga a selula ti dara a nakasaganan a sumrek iti uratmo. Dua agingga iti uppat nga aldaw manipud ita, daytat’ agbalin a nataenganen a nalabaga a selula ti dara.
Maysa a trak ti kaasping unay daytoy bassit a selula. Ti hemoglobin, maysa a protina a mangyallatiw iti oksihena, ti pagawitna iti “kargana.” Mapattapatta a kabayatan ti uppat a bulan a panagbiagna, makapagdaliasat ti “trak” iti agarup 250 a kilometro iti intero a bagim. Adda agarup sangapulo a bilion a capillary (nagbabassit nga urat) iti bagim, a no mapagkokonektar, mamindua a malikmutda ti daga. Trinilion kadagiti erythrocyte (nalabaga a selula ti dara) ti kasapulan a mangyallatiw iti oksihena iti amin a paset ti bagim.
Gistay kanayon nga agbiahe daytoy bassit a “trak” kadagiti uratmo. Agduduma ti kapartakna sigun iti nadumaduma a kasasaad. Ti kapartakan a madanon ti selula ket agarup 120 a sentimetro iti kada segundo no adda dayta iti “superhaywey” ti dara manipud puso—ti aorta. Bayat a sumrek ti selula kadagiti “eskinita” ti bagi, in-inut a bumannayat iti promedio a maysa a kakasangagasut iti maysa a pulgada iti kada segundo iti pungto a capillary.
No Paggapuan Dagiti Selula ti Dara
Kadagiti normal nga adulto a tattao, agpataud ti pata ti tulang iti kaaduan a selula ti dara. Iti kada aldaw, 2.5 a bilion a nalabaga a selula ti patauden ti pata ti tulangmo iti kada kilo ti bagim, 1 a bilion a granulocyte (puraw a selula), ken 2.5 a bilion a platelet. Daytoy ti mangsupusop iti katupagna a kaadu dagiti madadael a selula iti kada aldaw. Iti normal nga adulto, kada segundo a madadael ken masukatan ti minilion kadagiti nalabaga a selula ti dara.
Ita, tapno makastrek ti di pay nataengan a nalabaga a selula iti urat manipud iti pata ti tulang, umasideg dayta iti makinruar a pannakadiding ti babassit nga urat (sinusoid) iti pata ti tulang, pilitenna ti sumrek iti bassit nga abut a maawagan migration pore, sa rumkuas iti dara. Iti agarup tallo nga aldaw wenno nasursurok pay, agtultuloy nga agpataud iti hemoglobin. Kalpasanna, kas nataenganen a nalabaga a selula ti dara, wenno erythrocyte, agsardengton iti dayta nga aktibidad.
Dagiti Sirkulasion iti Bara ken Paspaset ti Bagi nga Agkasapulan iti Dara
Idi maika-17 a siglo, pinasingkedan dagiti doktor nga adda dua a kita ti sirkulasion ti dara. No maipapan iti sirkulasion iti paspaset ti bagi nga agkasapulan iti dara, agrubbuat dagiti nalabaga a selula, wenno nagbabassit a “trak” ti bagim, manipud iti puso sada agturong kadagiti tisyu ti bagi. Sadiay nga idiskargada ti oksihena ken ikargada dagiti basura a carbon dioxide. Internal respiration ti pangawag iti daytoy a proseso. Kalpasanna, agsublin dagiti nalabaga a selula iti puso. Iti sirkulasion iti bara, mapan dagiti “trak” iti bara. Sadiay nga idiskargada ti basura sada agkarga manen iti oksihena. Gaput’ sirkulasion iti bara, agang-angeska.
No Kurang Dagiti Nalabaga a Selula
No dadduma, basbassit ti nalabaga a selula ti dara ngem iti normal a kaaduda. Anemia ti pangawag dagiti doktor iti daytoy a kasasaad. Mabalin a nadumaduma ti makagapu a pakairamanan (1) ti maysa a depekto iti itataud wenno panagbalin a nataengan dagiti nalabaga a selula ti dara, (2) ikakaro ti pannakadadaelda, ken (3) nakaro a panagpadara. Mabalin a tumaud met ti anemia no adda nakaro a tumor wenno imbal iti bagim.
Tumaud dagiti problema no nakaad-adu wenno nagbassit ti iron iti dara. No nagbassit ti iron, abnormal ti panagmataengan dagiti nalabaga a selula. Kas resultana, basbassit ken nakuskusnaw dagiti selula ngem iti gagangay. Iti adu a kasasaad, ti panangagas babaen ti iron ti mangatur iti daytoy a depekto. No dadduma, nakaad-adu ti iron iti dara. Mabalin a mapasamak daytoy no mapisang dagiti nadadael a nalabaga a dara, isu a mangiruarda iti iron iti sistema. In-inut a masabidongan ti amin a paset ti bagi. Ti pannakasabidong ti puso ti kapeggadan. Dandani saanen a normal ti panagandar ti puso dagiti pasiente nga agsagsagaba iti daytoy a kasasaad.
Adu a libro ti kasapulan a mangilawlawag iti amin a trabaho dagiti selula ti dara iti bagim, ngem nabatad a ti nakaskasdaaw a kinarikutda, nupay sumagmamano laeng ti nadakamat ditoy, ti mangitan-ok iti kinasirib Daydiay nangdisenio ken namarsua iti biag. Maipapan iti naindaklan ken nasaririt a Namarsua, kinuna ti maysa kadagiti agdaydayaw kenkuana idi un-unana: “Babaen kenkuana addaantayo ti biag ken aggunaytayo ken addatayo.”—Aramid 17:28.