Malapdam Aya ti Panaglakay?
“Pitopulo la a tawen ti panagbiagmi, wenno walopulo a tawen, no nasalun-atkami. . . . agpatingga ti biag ket awankamton.”—SALMO 90:10, TI BARO A NAIMBAG A DAMAG BIBLIA.
PANUNOTEM a kanayon a sagsagrapem ti kararagsakan a paset ti biag. Panunotem met a nakasalsalun-at ken nakasigsiglat ti panunotmo a saan a pulos nga agkupas. Kasla arapaap laeng aya kenka dayta nakaragragsak a namnama? Ngem usigem man daytoy nakaskasdaaw a kinapudno: Nupay dadduma a kita ti loro ket mabalin nga agbiag agingga iti sangagasut a tawen, manmano nga agbiag dagiti utot iti nasurok a tallo a tawen. Dayta a nagdumaan ti kapaut ti panagbiag ti namkuatan ti dadduma a biologo nga agkuna a ti panaglakay ket mabalin nga adda pakaigapuanna ken no adda pakaigapuanna, mabalin ngarud nga adda agasna.
Gapu iti panangbirok iti nasamay nga agas ti panaglakay, naipasdek dagiti kompania nga agpuonan ken agaramid kadagiti agas a manglapped iti dayta. Maysa pay, nagbalinen a pakaseknan dagiti naipasngay kalpasan ti maikadua a gubat sangalubongan nga agtawen itan iti 60 wenno nasursurok pay, ti panangbirok iti pamay-an a mangpabannayat iti panaglakayda.
Ti panangadal iti panaglakay nagbalin metten a napateg para iti adu a managsukisok iti genetiko, biolohia dagiti molekula, biag dagiti animal, ken iti nasientipikuan a panangadal kadagiti pakaigapuan ken epekto ti panaglakay. Kastoy ti kinuna ni Steven Austad, iti libro a Why We Age: “Iti kaaldawantayo, naulimek ngem nakadkadlaw a nakaragragsak dagiti mangad-adal iti pakaigapuan ti panaglakay no agtataripnongda. Dandanitayon maawatan ti kangrunaan a rason no apay a mapasamak ti panaglakay.”
Nagadu ti kapanunotan maipapan iti pakaigapuan ti panaglakay. Adda dagiti agkuna a madadael dagiti selula isu a mapasamak ti panaglakay; kuna met ti dadduma a naikeddengen ti panaglakay. Sigun iti dadduma, agpada a nairaman dagita a kapanunotan. Naan-anay aya ti pannakaawattayo maipapan iti panaglakay? Adda kadi rason a namnamaentayo nga addanto nasamay nga agas ti panaglakay?
[Tsart/Dagiti Ladawan iti panid 2, 3]
(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)
PATTAPATTA A KAPAUT TI BIAG
Uyokan
90 nga aldaw
↓
Utot
3 a tawen
↓
Aso
15 a tawen
↓
Bakes
30 a tawen
↓
Buaya
50 a tawen
↓
Elepante
70 a tawen
↓
Tao
80 a tawen
↓
Loro
100 a tawen
↓
Dakkel a pawikan
150 a tawen
↓
Dakkel a sequoia
3,000 a tawen
↓
Bristlecone pine
4,700 a tawen
[Ladawan iti panid 3]
Dadduma a loro ti mabalin nga agbiag iti 100 a tawen, ngem agbiag ti tattao iti agarup 80 a tawen. Damdamagen dagiti managsukisok: “Ania ti makagapu iti panaglakay?”