Panangmatmat iti Lubong
◼ Idiay Brazil, manipud 1997 agingga iti 2004, immadu iti 500 a porsiento dagiti agus-usar kadagiti amphetamine a pagpakuttong. Dayta ti mangikkat iti ganas ti maysa a tao a mangan.—FOLHA ONLINE, BRAZIL.
◼ Mamitlo nga ad-adda nga agkatarata dagiti piloto iti eroplano ngem ti dadduma a tao. Nalabit a gapu dayta iti nakaro a pannakaisarangda iti napigsa unay a lawag nga aggapu iti law-ang.—THE WALL STREET JOURNAL, E.U.A.
◼ Iti sumaganad a dekada, dandani kagudua kadagiti 1.27 a bilion nga ubbing iti Asia ti mapaidaman iti dadduma kadagiti kangrunaan a kasapulanda, kas iti nadalus a danum, taraon, pannakaaywan iti salun-at, edukasion, ken pagtaengan.—PLAN ASIA REGIONAL OFFICE, THAILAND.
◼ Ti malang-ab nga asuk ti sigarilio ket “napegpeggad ngem iti pagarupen ti siasinoman.” Iti 18 a bulan kalpasan a naiparit ti panagsigarilio kadagiti opisina, restawran, ken dadduma pay a pasdek idiay Pueblo, Colorado, E.U.A., bimmassit iti 27 a porsiento ti bilang dagiti naatake kadagiti residente sadiay.—TIME, E.U.A.
Umad-adu ti Agsina a Pagassawaan Idiay Espania
Idi tawen 2000, ad-adu ti nagkasar idiay Espania ngem kadagiti nagsina ken nagdiborsio. Ngem idi 2004, dua ti nagdiborsio iti tunggal tallo a nagkasar. Sipud idi 1981, idi naipatungpal dagiti linteg a mangipalubos iti panagdiborsio, nasurok a maysa a milion nga ubbing ti nakaimatang iti panagsina ti nagannak kadakuada. Apay nga immadu dagiti agsina nga agassawa? Sigun iti sikologo a ni Patricia Martínez, “ti panagbalbaliw ti kultura, pannakapukaw dagiti pagalagadan iti relihion ken moralidad, panangged ti babbai, ken di pannakitinnulong ti assawa a lallaki kadagiti trabaho iti balay [ti] kangrunaan a gapu ti nariribuk a panagasawa.”
Sobra a Kinalukmeg Idiay China
Ti China ket “maaddaan iti 200 a milion a tattao nga agpeggad iti kasta unay a kinalukmegda iti sumaganad a 10 a tawen,” kinuna ti The Guardian ti London. Dagiti aglaklako iti nabiit ti pannakaisaganada a taraon ket “immadun iti adu a siudad. Umad-adu dagiti kalkalainganna ti panagbiagda ngem manmanoda met ngarud nga agehersisio. Masansan nga agmanehoda ken adu nga oras a nakatugawda laengen iti sango dagiti telebision, computer ken video game.” Iti kada tawen, umad-adu iti 8 a porsiento ti bilang ti ubbing a maibilang a sobra ti kinalukmegda. Idiay met Shanghai, nasurok a 15 a porsiento dagiti sobra ti kinalukmegda kadagiti ages-eskuela iti elementaria.
Ipakita ti Karayan ti Kinaadu Dagiti Agdrogdroga
Sigun iti panagadal nga impablaak ti magasin nga Environmental Health, ti sampol a danum a naala iti Karayan Po iti Italia ti mangipakita nga ad-adu nga amang ti cocaine nga us-usaren dagiti residente iti tanap ti karayan ngem kadagiti opisial a pattapatta. No umisbo dagiti agus-usar iti cocaine, adda benzoylecgonine iti isboda. Ti kaadda daytoy a ramen ti cocaine iti maysa a tao ket masansan a maus-usar nga ebidensia iti korte nga isut’ agus-usar iti cocaine. Ti kaadu ti kemikal a sumrek iti karayan babaen kadagiti tubo dagiti likido a basura ti mangipasimudaag nga agarup 4 a kilo a cocaine, wenno 40,000 a dosis, ti maus-usar iti kada aldaw a mayanud iti pagayusan ti danum. Mamin-80 nga ad-adu dayta ngem kadagiti napalabas a pattapatta.
Ipapatay a Mabalin a Lapdan
“Ita a tawen, dandani 11 a milion nga ubbing nga awan pay lima ti tawenda ti matay kadagiti pakaigapuan a mabalin a lapdan,” kinuna ti report ti World Health Organization idi 2005. Sumagmamano laeng ti pakaigapuan ti agarup 90 a porsiento kadagitoy a natay: grabe a kasasaad dagiti kappasngay kas iti nasapa unay a pannakaipasngayda, ken pannakapukaw ti puotda idi naipasngayda; impeksion ti makimbaba a paset ti sistema respiratorioda, nangruna ti pulmonia; panagtakki; malaria; kamuras; ken HIV/AIDS. “Mabalin a liklikan ti kaaduan kadagitoy nga ipapatay babaen kadagiti agdama a simple, nalaka, ken nasamay a panangagas,” sigun iti damag. Kanayonanna, iti kada tawen, nasurok a kagudua a milion a babbai ti matay bayat a masikogda wenno inton agpasngayda a maigapu a nangnangruna iti “awan a maayabanda nga eksperto iti salun-at a mangaywan kadakuada.”