Ti Dios Kadi ti Makinggapuanan?

“TI Dios ket ayat,” kuna ti Biblia. (1 Juan 4:8) Nalinteg ken naasi pay. “Ti Bato, naan-anay ti aramidna, ta amin a daldalanna kinahustisia. Maysa a Dios ti kinamatalek, a kenkuana awan ti di kinahustisia; isu nalinteg ken napalungdo.”—Deuteronomio 32:4.

Kas Namarsua, kabaelan ni Jehova a Dios a makita a nasaksakbay ti amin a posible a mangyeg iti pakadangran, ken kabaelanna a lapdan dayta. Gapu kadagitoy ken kadagiti galad ti Dios a nadakamat iti Biblia, maawatantayo no apay nga adu ti mangyimtuod, “Apay nga ipalpalubos ti Dios a mapasamak dagiti natural a didigra?”a Kas naammuanen dagiti minilion a napasnek nga agim-imtuod, nangipaay ti Dios iti nainkalintegan a sungbat a masarakan iti naisurat a Saona. (2 Timoteo 3:16) Usigentayo ti sumaganad.

Linaksidda ti Ayat ti Dios

Ibaga kadatayo ti Biblia nga impaay ti Dios ti amin a kasapulan dagiti immuna a nagannak kadatayo tapno makapagbiagda a naragsak ken natalged. Maysa pay, no agtulnogda agraman dagiti kaputotanda iti bilin ti Dios nga “agbungakayo ken agadukayo ket punnuenyo ti daga,” ti dumakdakkel a pamilia ti tao manamnamada ti agtultuloy a panangaywan ti Dios.—Genesis 1:28.

Nakalkaldaang ta inggagara da Adan ken Eva nga inlaksid ti Namarsua kadakuada babaen ti sipapakinakem a panangsukirda kenkuana ken pinilida ti agwaywayas. (Genesis 1:28; 3:1-6) Timmulad met kadakuada ti kaaduan kadagiti kaputotanda. (Genesis 6:5, 6, 11, 12) Iti ababa a pannao, pinili ti sangatauan nga iturayan ti bagida ken ti daga a pagtaenganda, nga awan ti panangiwanwan ti Dios. Kas Dios ti ayat a mangitantandudo iti prinsipio ti wayawaya nga agpili, ni Jehova saanna a piliten nga agpasakup dagiti tattao iti kinasoberanona, uray agbanag dayta iti pakadangranda.b

Kaskasdi, saan a binaybay-an ni Jehova ti sangatauan. Agingga ita “pagleggakenna ti initna kadagiti nadangkes a tattao ken kadagiti naimbag ket pagtuduenna kadagiti nalinteg a tattao ken kadagiti nakillo.” (Mateo 5:45) Maysa pay, ti Dios inikkanna ti sangatauan iti abilidad a mangadal iti daga ken kadagiti siklona. Iti kasta, iti nadumaduma a pamay-an, kabaelanda nga ipakauna ti nakaro a kasasaad ti paniempo ken dadduma pay a posible a peggad, kas iti panagbettak ti bulkan.

Natakuatan met dagiti tattao no ania a paset ti daga ti masansan a maginggined ken pakapasamakan ti nakaro a panagbaliw ti paniempo. Kadagiti dadduma a pagilian, daytoy a pannakaammo ti nakatulong a nangispal kadagiti biag babaen ti edukasion, nasaysayaat a pamay-an ti panagibangon, ken sistema ti panangpakdaar. Kaskasdi, agtultuloy nga umad-adu ti tinawen a maipadpadamag a natural a didigra. Adu ken komplikado dagiti makagapu.

Panagnaed Kadagiti Nakapegpeggad a Lugar

Ti kinakaro ti didigra ket saan a kanayon a maigapu iti kinapigsa ti kalamidad. Imbes ketdi, masansan a maigapu dayta iti kinaadu ti agnanaed iti lugar a dalapusen ti kalamidad. Sigun iti report nga impablaak ti World Bank, iti nasurok a 160 a pagilian, nasurok a kakapat ti populasion ti agnanaed kadagiti lugar a dakkel ti posibilidad a matay ti maysa gapu iti natural a didigra. “Bayat nga ad-adu ti agnaed kadagiti kasta a lugar, agbalin a didigra ti maysa la koma a natural a pasamak,” kuna ti sientista a ni Klaus Jacob iti Columbia University iti Estados Unidos.

Ti dadduma pay a mangpakaro iti kasasaad isu ti napartak, di naiplano a panamagbalin a moderno iti maysa a lugar, panangkalbo iti kabakiran, ken ti panangsemento kadagiti daga a gagangay koma a mangagsep iti danum. Dagiti dua a naudi a nadakamat ti mabalin a pakaigapuan dagiti makadadael a panagayus ti pitak ken nakaro a layus.

Agbalin met a dakkel a didigra ti maysa a ginggined gapu kadagiti aramid ti tao, ta saan a ti kapigsa ti panaggunggonna ti pakaigapuan ti adu nga ipapatay ken pannakadangran no di ket ti pannakarba dagiti pasdek. Adda punto dagiti seismologo a mangikuna: “Saan a dagiti ginggined ti mangpatay kadagiti tattao no di ket dagiti patakder.”

Umad-adu met ti matay gapu iti kinaliway ti gobierno. Iti maysa a pagilian iti Abagatan nga America, namitlo a dinadael dagiti ginggined ti kabesera a siudad iti napalabas nga 400 a tawen. Sipud idi naudi a panaggingginedna idi 1967, nagbalinen a lima a milion ti populasion. “Ngem awan ti naipaulog a paglintegan maipapan iti panagibangon wenno saan a naipaannurot dagita tapno masalakniban koma dagiti tattao,” kuna ti magasin a New Scientist.

Kasta ti napasamak iti siudad ti New Orleans, Louisiana, E.U.A., nga adda iti nababa a lugar a masansan a malayus. Nupay adda dagiti tambak ken makina a pagsusop iti danum, immablat ti didigra a pagam-amkan ti adu idi dimteng ti bagyo a Katrina idi 2005. Saan nga impangpangag wenno “tinagilag-an” ti tattao “dagiti nabayagen a pakdaar,” kinuna ti maysa a report iti USA Today.

Matagtagilag-an met ita ti panagbara ti globo, a patien ti adu a sientista a mangpakaro kadagiti didigra a maigapu iti paniempo ken mangpangato iti patar ti baybay. Nalawag a nasken a maikabilangan dagiti bambanag mainaig iti politika, kagimongan, ken ekonomia—bambanag a saan a gapuanan ti Dios. Dagitoy nga aramid ti tao ipalagipna ti kuna ti Biblia a ti tao dina kabaelan “uray ti panangiturong iti addangna.” (Jeremias 10:23) Ti sabali pay a makagapu ket ti kababalin dagiti tattao mainaig kadagiti pakdaar—pakdaar ti nakaparsuaan ken ti ahensia ti gobierno.

Sursuruenyo nga Ilasin Dagiti Pakdaar

Umuna, nasken a sipapanunottayo a mabalin a dumteng dagiti didigra a di mapakpakadaan. “Ti tiempo ken ti di mapakpakadaan a pasamak mapagteng [kadatayo] amin,” kuna ti Eclesiastes 9:11. Ngem masansan nga adda sumagmamano a pagilasinan—babaen ti nakaparsuaan wenno ti ahensia ti gobierno—nga umad-adanin ti kalamidad. Gapuna, no dagiti tattao ammoda dagiti pagilasinan, dakdakkel ti posibilidad a maispalda.

Idi napasamak ti tsunami idiay Simeulue nga isla ti Indonesia idi 2004, pito kadagiti rinibu nga umili ti natay. Gapu ta ammoda a ti karkarna a panagugot ti baybay ket pakpakauna ti tsunami, kaaduan a tattao ti pimmanaw idi nagsanud dagiti allon. Umasping iti dayta, nalasatan ti tattao dagiti napigsa a bagyo ken panagbettak ti bulkan babaen ti panangipangagda kadagiti pakdaar. Gapu ta umun-una no dadduma ti pakdaar ti nakaparsuaan ngem iti pakdaar ti ahensia ti gobierno, nainsiriban nga agpada nga ammuen dagita, nangnangruna no agnanaedka kadagiti masansan a madidigra a lugar.

Ngem nakalkaldaang ta adda “tendensia dagiti tattao a di mangikankano iti peggad uray nabatad dayta,” kinuna ti maysa a bulkanologo. Nangnangruna nga agpayso daytoy no masansan nga agkibaltang dagiti pakdaar wenno nabayagen a napasamak ti kaudian a didigra. Ken no dadduma, saan a kayat ti tattao a panawan dagiti sanikuada uray no makitkitada a dumtengen ti didigra.

Iti adu a lugar, narigat ti biag dagiti tattao isu a saanda a kabaelan ti umakar kadagiti nataltalged a lugar. Ngem imbes nga ipabasol iti Namarsua ti rigat iti panagbiag, ti tao ti mapabasol iti dayta. Kas pagarigan, dakkel ti busbusbosen ti gobierno para kadagiti armas ngem bassit ti busbusbosenda a pangtulong kadagiti agkasapulan.

Nupay kasta, adda tulong a magun-odan ti kaaduan a tattao, aniaman ti kasasaadda. Kasano? Ti Dios, babaen ti naisurat a Saona, ti Nasantuan a Biblia, impaayannatayo iti adu a nagsayaat a prinsipio a mangispal iti biag no mayaplikar.

Dagiti Prinsipio a Mangispal iti Biag

◼ Ditay suboken ti Dios. “Dikay suboken ni Jehova a Diosyo,” kuna ti Deuteronomio 6:16. Dagiti pudno a Kristiano saanda nga agpampannuray kadagiti karkarna a pasamak, ken saanda a pampanunoten a kanayon a salakniban ida ti Dios manipud iti pisikal a pannakadangran. Gapuna, no maipasangoda iti peggad, ipangagda ti naipaltiing a balakad: “Nasaldet daydiay nakakita iti didigra ket rugianna ti aglemmeng, ngem daydiay awanan kapadasan limmasat ket masapul a sagabaenna ti pannusa.”—Proverbio 22:3.

◼ Ipategtayo ti biag a nangnangruna ngem iti material a sanikua. “Uray no addaan kinaruay ti maysa a tao ti biagna saan nga agtaud iti bambanag nga ik-ikutanna.” (Lucas 12:15) Wen, adda pagimbagan nga iyeg dagiti material a bambanag ngem awan serserbina dagita kadagiti natay. Ngarud, dagidiay mangayat iti biag ken mangipateg iti pribilehio nga agserbi iti Dios saanda nga isarsarak ti biagda tapno laeng masalakniban ti sanikuada.—Salmo 115:17.

Ni Tadashi a taga-Japan, dagus a pinanawanna ti pagtaenganna idi nagginggined idi 2004 ken sakbay pay a nangipaay ti gobierno iti opisial nga instruksion. Napatpateg kenkuana ti biagna ngem iti pagtaengan ken sanikuana. Sigun iti surat ni Akira, nga agnanaed iti isu met la a lugar, “ti panangmatmat ti maysa a tao ti ad-adda a pangrukodan iti kadakkel ti napukaw, saan ket nga iti kaadu ti sanikua a nadadael. Matmatak daytoy a didigra kas nasayaat a gundaway tapno pasimpleak ti panagbiagko.”

◼ Ipangag dagiti pakdaar ti gobierno. “Paiturayan koma kadagiti nangatngato nga autoridad.” (Roma 13:1) Nainsiriban nga ipangag ti opisial a bilin nga agbakuit wenno suroten ti dadduma nga instruksion mainaig iti kinatalged. Immadayo ni Tadashi iti napeggad a lugar kas panagtulnog iti bilin nga agbakuit. Iti kasta, naliklikanna ti aniaman a pannakadangran ken ipapatay gapu kadagiti tartaraudi a ginggined.

No awan dagiti opisial a pakdaar mainaig iti agpangpangta a didigra, personal nga ikeddeng dagiti tattao no kaano ken kasano nga agtignayda, nga ikabilanganda ti amin a magun-odan nga impormasion. Iti dadduma a lugar, mabalin a mangipaay ti gobierno kadagiti makatulong a pagalagadan no kasano a malasatan ti didigra. No adda kasta a magun-odan nga impormasion iti lugaryo, ammoyo kadi dagita? Napagsasaritaan kadin dayta ti pamiliayo? (Kitaenyo ti naipakuyog a kahon.) Iti adu a paset ti lubong, babaen ti panangiwanwan ti sanga nga opisina dagiti Saksi ni Jehova, nangipasdek dagiti kongregasion dagiti Saksi kadagiti pagannurotan iti emerhensia a nasken a suroten no agpangpangta wenno mapasamak ti didigra. Pudno a dakkel ti naitulong dagitoy a pagannurotan.

◼ Ipakitayo ti Nakristianuan nga ayat. “Mangtedak kadakayo iti baro a bilin,” kuna ni Jesus, “nga ayatenyo ti maysa ken maysa; kas iti panagayatko kadakayo.” (Juan 13:34) Dagiti managsakripisio ken mangipakpakita iti Nakristianuan nga ayat aramidenda ti amin a kabaelanda nga agtitinnulong nga agsagana wenno manglasat iti natural a didigra. Kadagiti kongregasion dagiti Saksi ni Jehova, ikagumaan a biroken dagiti panglakayen ti amin a kameng ti kongregasion tapno siguraduenda a natalgedda wenno makakamangda iti natalged a lugar. Kasta met, siguraduen dagiti panglakayen nga adda dagiti nasken a kasapulan ti tunggal maysa, kas iti nadalus nga inumen, taraon, kawes, ken agas. Kabayatanna, dagiti Saksi nga agnanaed iti natalged a lugar padagusenda dagiti padada a Saksi a nagbakuit. Ti kasta nga ayat ket pudno a “naan-anay a singgalut ti panagkaykaysa.”—Colosas 3:14.

Kas ipadpadto ti dadduma, kumarkaronto pay kadi dagiti natural a didigra? Nalabit, ngem iti apagbiit laengen. Apay? Ngamin dandanin agpatingga ti nakalkaldaang a panawen ti pannakaisina ti tao manipud iti Dios. Inton agangay, ti intero a daga ken amin nga agnaed iti dayta naan-anayton a maipasidongda iti naayat a kinasoberano ni Jehova, nga agbanag kadagiti nagsayaat a resulta a kas makitatayo.

[Footnotes]

[Kahon/Ladawan iti panid 7]

NAKASAGANAKA KADI NGA AGBAKUIT?

Irekomenda ti New York City Office of Emergency Management a mangisagana koma dagiti pamilia iti maysa a nalagda, nalaka nga awiten ken ibiahe a bag a naglaon kadagiti pang-emerhensia a bambanag. Mabalin nga iraman dagiti sumaganad:c

◼ Kopia dagiti napapateg a papeles a naikabil iti pagkargaan a di mastrek ti danum

◼ Duplikado dagiti tulbek ti lugan ken balay

◼ Kuarta ken credit wenno debit card

◼ Nadalus a danum ken dagiti saan a nalaka a madadael a taraon

◼ Lente, AM/FM radio, cell phone (no adda man), reserba a bateria

◼ Agas para iti makalawas, listaan no kasano a tomaren, reseta, listaan ti nagan dagiti doktor ken numero ti teleponoda. (Siguraduenyo a sukatan dagiti agas sakbay ti petsa ti panagpasoda)

◼ Dagiti pang-emerhensia nga agas

◼ Nalagda, komportable a sapatos, kapote, ken payong

◼ Impormasion no sadino ti pagsasarakan ti pamilia, agraman ti mapa ti lugar

◼ Suplay a kasapulan dagiti ubbing

[Footnote]

[Picture Credit Line iti panid 4]

USGS, David A. Johnston, Cascades Volcano Observatory