Depresion—Ania ti Riknana?
“APAGRIINGKO iti maysa a bigat idi agtawenak iti 12,” malagip pay ni James,a “nagtugawak iti igid ti kamak ket napanunotko, ‘Ita kadi nga aldaw ti ipapatayko?’” Agpaspasar idi ni James iti nakaro a depresion. Kalpasan ti 30 a tawen, kuna ni James: “Iti tunggal aldaw, nakidangadangak iti daytoy nga emosional ken mental a sakit.” Idi ubing pay ni James, nariknana nga awan serserbina isu a pinisangpisangna dagiti retratona. “Iti panagriknak, diak man la maikari iti lagip ti asinoman,” kinunana.
Gapu ta pasaray makariknatayo amin iti ladingit, mabalin nga ipapantayo a maawatantayo no ania ti depresion. Ngem ania a talaga ti rikna ti addaan iti clinical depression?
Naulpit a Kabusor
Ti clinical depression ket saan laeng nga apagbiit a pannakarikna iti leddaang no di ket nakaro dayta a pannakariribuk a masansan a mangsinga kadagiti inaldaw nga aktibidad ti maysa a tao.
Kas pagarigan, iti nasurok nga 40 a tawen, nagsagaba ni Álvaro iti “panagbuteng, pannakariribuk ti isip, pannakatuok ti rikna, ken nakaro a liday.” Inlawlawagna: “Gapu iti depresion, nalakaak a maapektaran kadagiti opinion ti dadduma. Kanayon a pabasolek ti bagik no adda saan a nasayaat a pasamak.” Para kenkuana, ti depresion ket “pannakarikna iti nakaro nga ut-ot a di ammo no sadino ti pagtataudanna, panagbuteng a di ammo no apay, ken kangrunaanna, dimo pulos kayat nga isarita dayta.” Ngem nabang-aran idi naammuanna ti pakaigapuan dagita a riknana. Kunana, “Naliwliwaak a nakaammo a saan laeng a siak ti agsagsagaba iti kastoy a sakit.”
Idiay Brazil, ti agtawen iti 49 a ni Maria ket nagsagaba iti di pannakaturturog (insomia), ut-ot, panagsiksikor, ken “kasla awan patinggana a pannakarikna iti ladingit” gapu iti depresion. Idi damo a natakuatan ti sakitna, nabang-aran ni Maria ta naammuanna no ania a talaga ti pakaigapuan ti panagsagsagabana. “Ngem kimmaro ti pannakariribukko,” kunana, “gapu ta manmano ti makaawat no ania ti depresion ken kasla nakababain daytoy a sakit.”
Saan a Rumbeng nga Ibain?
Nupay nakadkadlaw no ania ti mangtignay iti depresion no dadduma, adda met dagiti gundaway a kellaat lattan a sumken dayta. “Umapay lattan ni liday a dimo ammo no apay,” inlawlawag ni Richard a taga-South Africa. “Saanka met a natayan, ken awan met ti makapaleddaang a napasamak. Ngem makariknaka iti nakaro a liday ken di mailiwliwag a pannakapaksuy. Sumken ti rikna ti pannakapaay ket dimo ammo no apay.”
Saan a rumbeng nga ibain ti depresion. Ngem kasta ti narikna ni Ana a taga-Brazil idi natakuatan nga adda depresionna. “Kinapudnona, uray kalpasan ti walo a tawen, mabainak pay laeng,” kinunana. Nangnangruna a marigatan a mangdaer iti nakaro a liday. “No dadduma nakaro unay ti sagsagabaek,” kunana, “nga uray la makariknaak iti ut-ot. Nasakit ti amin a piskelko.” Kadagita a gundaway, nagrigat ti bumangon iti iddam. Ken no dadduma, saan a maatipa ni Ana ti panagsangitna. Kunana: “Kasta unay ti panaganug-ogko nga uray la mapaksuyanak ket kasla agsardeng ti panagtaray ti darak.”
Bigbigen ti Biblia nga adda dagiti panawen a makarikna ti tao iti makadangran a leddaang. Kas pagarigan, ammo ni apostol Pablo a ti maysa ket mabalin nga “alimonen ti nalabes unay a panaglidayna.” (2 Corinto 2:7) Kasta unay ti pannakariribuk ti dadduma nga agsagsagaba iti depresion nga uray la kayatdan ti aginana ken patay. Marikna ti adu a tattao ti kas iti narikna ni propeta Jonas: “Ti ipapatayko nasaysayaat ngem iti panagbiagko.”—Jonas 4:3.
Ania ti mabalin nga aramiden dagiti agsagsagaba iti depresion tapno maagasan ken madaeranda daytoy a makariribuk a sakit?
[Footnote]
a Nabaliwan dagiti nagan iti daytoy a serye dagiti artikulo.
[Blurb iti panid 3]
“Umapay lattan ni liday a dimo ammo no apay”