Nagdadakkel nga Ulimaw iti Baybay — Watchtower ONLINE A LIBRARIA

Nagdadakkel nga Ulimaw iti Baybay

Pagammuan ta adda ulimaw a rimkuas iti baybay, ginuyodna nga inrarem ti barangay agraman dagiti marinero agingga a nalmesda. Sipud idi un-unana agingga ita, kasta ti kaaduan a pakabuklan ti estoria kadagiti sariugma. Ngem agpayso kadi nga adda dagiti kasta a nagdadakkel nga ulimaw?

ITI Baybay ti Ross idiay Antarctica idi 2007, saan nga impagarup dagiti mangngalap a makaalada iti pusit a maawagan iti colossal squid. Agarup 10 a metro ti kaatiddogna agraman dagiti gamatna, ken dandani 500 a kilo ti kadagsenna! Patien dagiti sientista a mabalin pay a dumakkel dayta a klase ti pusit.

Ti umasping iti dayta nga ulimaw iti baybay ket ti maawagan iti giant squid. Kasla torpedo ti sukog ti bagina, kas iti ulo ti tao ti kadakkel dagiti matana, ken kas iti loro ti sippitna a makabael a mangguped iti kable nga asero. Malaksid iti dua nga at-atiddog a gamatna a pagisubona iti taraon, adda pay walo a gamatna a nakaintaran dagiti pagsusopna. Makalangoy met iti kapartak a 30 a kilometro kada oras ken makarukuas a tumayok iti ngatuen ti danum!

Iti napalabas a siglo, dandani 50 a daras ti nagdinamag a pannakakita kadagiti kasta a nagdadakkel a pusit, ngem dagitoy ket saan pay a naadal iti mismo nga ayanda.

Dagiti Higante a Balyena iti Baybay

Nupay nagdadakkel dagiti colossal ken giant squid, pagtaraon laeng dagita ti dakdakkel pay nga animal, ti sperm whale, a dumakkel aginggat’ agarup 20 a metro ken dumagsen aginggat’ 50 a tonelada. Agarup maysa a kilo ti kadagsen ti maysa la a ngipenna! Adda paspaset ti giant squid a nakita iti bituka dagiti natay nga sperm whale. Adda pay nagtitimbukel a lamma dagiti pagsusop ti pusit iti dakkel ken arimbuklen nga uloda a mangipakita a nakigubal ti pusit. Idi 1965, dagiti tripulante ti maysa a Soviet a barko a pagkalap iti balyena nakakitada kano iti naggubal a giant squid ken sperm whale nga agdagsen iti 40 a tonelada. Agpadada a natay. Ti nabekkel a balyena ket nasarakan a tumtumpaw iti baybay. Iti met bitukana ti nakasarakanda iti ulo ti pusit.

Talaga a nagdadakkel ti giant squid ken ti sperm whale ngem artapan pay la ida ti blue whale, kas ti kadakkelan a mamalia. Ti nakitan a kaatiddogan a blue whale ket 33 a metro. Nakalap dayta a nataenganen a kabaian idiay Antarctica. Mabalin nga agdagsen ti blue whale aginggat’ 150 a tonelada. Ti dilana laeng ket kas kadagsenen ti nataengan nga elepante! Agasem—ti ipasngay dayta ket agdagsen iti tallo a tonelada ken agatiddog iti pito aginggat’ walo a metro! Gapu ta dagita ket al-alaen dagiti mangngalap iti balyena, dandani naungaw ti blue whale idi dekada 1960. Ita, maibilangen dayta kadagiti agngangabit a maungaw nga animal.

Ti Nauyong ken ti Naamo

Gapu iti 3,000 a natatadem a ngipenna, nalabit ti pating a great white shark ti kangrunaan kadagiti mapagbutbutngan nga ikan nga agkaan iti lasag. Ti nakitan a kadakkelan a great white shark ket agatiddog iti 7 a metro ken agdagsen iti 3,200 a kilo. Nakapigpigsa ti panagangot daytoy ta maangotna ti sangkatedted a dara a nailaok iti 100 a litro a danum!

Ti whale shark ti kadakkelan kadagiti sibibiag nga ikan ta agpromedio iti 7.5 a metro ti kaatiddog dayta. Nupay kasta, adda dagidiay umabut iti dandani 15 a metro. Aginggat’ 1.4 a metro ti kaakaba ti ngiwatda isu a laklakaenda nga alun-onen ti tao. Ngem saan a kas kadagiti nauyong a mangmangan iti dadduma a dadakkel a parsua iti baybay, daytoy a dakkel ken naamo a parsua ket mangmangan kadagiti babassit a mula ken ikan iti baybay.

Impadamag ti magasin a National Geographic a “ti naidumduma a sistema ti panagtunaw ti whale shark ket maitutop unay kadagiti estoria maipapan ken Jonas.” Tuktukoyen dayta ti pasamak a nailanad iti Biblia maipapan ken Jonas nga inalun-on ti dakkel nga ikan. Dagiti whale shark “isarwada ti dadakkel a banag a narigatda a matunaw ken dida inggagara a naalun-on.”—Jonas 1:17; 2:10.

Ti Managbabain a Higante

Ti sabali pay a dakkel a parsua iti baybay ket ti kurita a giant octopus, nga agdagsen aginggat’ 250 a kilo. Naawagan idi dayta iti diablo nga ikan ta maipagarup a kabaelanna a palneden dagiti barko. Ngem kinapudnona, daytoy a kurita ket managbabain ken aglemlemmeng kadagiti abut dagiti bato ken kadagiti rengngat iti lansad ti baybay. Mabalin a dumanon iti 10 metro no mapagsisilpo ti walo a gamatna, ken isu ti kadakkelan iti utek kadagiti amin nga animal nga awanan duri. Talaga a nakalalaing dagiti kurita ken kabaelanda a sursuruen dagiti komplikado nga aramid ta makaruar met laeng kadagiti agsasanga ken agsikkosikko a serkanna. Ammona pay a pusiposen ti kalub ti garapon tapno maluktanna dayta!

Kas iti giant squid, kabaelan ti giant octopus ti saan nga agpadlaw babaen ti panangbaliwna iti kolor ti bagina. Kabaelanna met ti insiwet a panaglangoy ken panaglibas babaen ti panangipusitsitna iti napuskol a tinta. Kabaelanna pay ti tumakdang iti apagbiit tapno agsapul iti kanenna!

Dagitoy a parsua iti baybay ket talaga a mangipapaay iti pakaidayawan ni Jehova a Namarsua kadakuada. Umiso unay ti inkanta ti salmista iti Biblia: “Idaydayawyo ni Jehova manipud iti daga, dakayo nga ulimaw ti baybay ken dakayo amin a nadanum a yuyeng.”—Salmo 148:7.

[Diagram iti panid 17

KASANO TI KADAKKELDA?

Para iti kompleto a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion

Great white shark

Giant octopus

Whale shark

Giant squid*

Colossal squid*

*mapattapatta a kadakkel

Sperm whale

Blue whale

pie 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

metro 30 25 20 15 10 5 0

[Ladawan iti panid 15]

Great white shark

[Ladawan iti panid 15]

Giant octopus

[Ladawan iti panid 16, 17]

Sperm whale

[Ladawan iti panid 16]

Whale shark

[Ladawan iti panid 17]

Blue whale ken ti impasngayna

[Picture Credit Lines iti panid 15]

[Picture Credit Lines iti panid 17]