No Kasanok a Napukaw ti Panagayatko iti Gubat
Kas insalaysay ni Thomas Stubenvoll
NAIPASNGAYAK idiay New York City idi Nobiembre 8, 1944. Dimmakkelak idiay South Bronx, a nabingaybingay idi sigun iti puli ken nasionalidad dagiti agnanaed sadiay. Kas maysa nga ubing, masansan nga addaak kadagiti kalsada isu nga idi agangay, nasursurok a raemen ti beddeng ti teritoria ti nadumaduma a gang ti agsasabali a puli. Mapagbutbutngan dagidi a gang gapu kadagiti ar-aramidenda a krimen ken naranggas a kababalinda.
Idi agtawenak iti 12, miembroakon ti maysa a gang a ti naganna ket Dagiti Bangabanga. Agkakaduakami a mangserrek kadagiti bagon ti tren tapno takawenmi ti kinarton a peanut butter ken dadduma pay a taraon. Naturtured nga amang dagiti gang nga addaan kadagiti mas natataengan a miembro. Masansan a nadara ti panaglalaban dagita a gang. Naminsan, naimatangak a nabagkong ti maysa a nadekket a gayyemko agingga a natay.
Maay-ayatanak iti Gubat
Saanak a pudno a naragsak iti pannakimiembrok iti gang. Di nagbayag, kayatkon ti pumanaw iti siudad. Ni Uncle Eddie ket maysa a soldado iti gubat idiay Korea, a nagserbianna kas kameng ti Marine Corps, maysa a sanga ti armada ti Estados Unidos. Naragsakanak iti panangdeskribir ni Uncle Eddie kadagiti soldado. Inyestoriana a tunggal soldado ket disiplinado a lider ken natured a mannakigubat a nasanay nga agtignay a di agpangpangadua. Ti Latin a Semper fidelis ti prinsipio ti Marine Corps, a ti kaipapananna ket “kanayon a matalek.” Iparangarang dayta ti nainget a pagannurotan ti kinasungdo ken pannakaikumit. Di nagbayag, awanen ti sabali pay a tarigagayak no di ti agbalin a nalaing a soldado.
Idi Nobiembre 8, 1961, iti mismo nga aldaw ti maika-17 a kasangayko, nagpasalistaak a masanay kas soldado. Awan pay uppat a bulan kalpasanna, naturposko ti pamunganayan a pannakasanay dagiti agbalin a soldado. Daydin ti rugi ti kinasoldadok iti 11 a tawen.
Nagbalinak a kameng ti militaria bayat ti tiempo ti talna. Ngem nasken ti agtultuloy a pannakasanay dagiti soldado. Idi damo, naibaonak idiay Oahu, Hawaii. Iti dua a tawen, naan-anay a nasanayak kadagiti taktika iti impanteria (infantry) ken pannakigubat dagiti gerilia. Nagbalinak nga eksperto a pumapaltog ta mapuntaak ti 10 pulgada a banag uray 457 a metro ti kaadayona. Nasanayak iti karate, panagpabettak iti bomba, panagbasa iti mapa, panagrebba, ken pannakikomunikar. Nagustuak amin dagita.
Kalpasanna, naidestinoak idiay Japan iti innem a bulan tapno bantayak ti pasdek idiay Atsugi Naval Air Station a nakaikabilan dagiti igam a mausar iti uneg ti danum. Di nagbayag, kimmaro ti panagbinnusor ti Estados Unidos ken North Vietnam isu a natudinganak kas paset ti bunggoy dagiti soldado iti USS Ranger, maysa a barko a pagdissuan ken pagrubbuatan dagiti eroplano a pakigubat. Manipud iti Gulpo ti Tonkin, nakitinnulong ti barkomi kadagiti eroplano a mangbombomba iti North Vietnam. Kamaudiananna, addaakon iti mismo a paggugubatan. Ngem gapu ta iti barko ti ayanko, kasla maikapkapisak iti aktual a rinnupak.
Dagiti Agpaypayso a Kasasaad ti Gubat
Idi primabera ti 1966, bayat nga addaak iti Ranger, napalubosanakon a sumardeng kas soldado yantangay nalpaskon ti uppat a tawen a panagserbik iti militaria. Kaaduan a soldado ket maragsakan la ketdi nga agawid no mapalubosanda ta maliklikanda ti asideg idin a nadara unay a gubat. Ngem diak kayat ti sumardeng ta ipatpategkon ti kinasoldadok ken nagbalinakon a nasigo a mannakigubat. Inkeddengko ngarud ti agpasalista manen.
Kayatko ti makigubat ta dayta ti panggep ti pannakasanayko. Isu a nagboluntarioak nga agserbi iti impanteria. Saan a nasken no sadino ti pakaidestinuak, basta maysaak a soldado iti Marine Corps. Misionko ti agbalin a nalaing a soldado ken agbalbalinen a diosko ti gubat.
Idi Oktubre 1967, naibaonak idiay Vietnam. Naipasungalngalak a dagus iti pagbabakalan iti probinsia ti Quang Tri. Magagaran ken madandanaganak. Awan pay maysa nga aldaw kalpasanna, addaakon iti tengnga ti nadara a rinnupak. Matmatay ken madundunor dagiti soldado iti aglawlawko. Maim-imatangak ti umatipukpok a tapuk gapu kadagiti tatek ti bala iti daga. Awan ti paglemmengan no di laeng ti sumagmamano a babassit a kayo. Inrugik lattan ti nakipinnaltog. Nakaam-amak. Impagarupko no matayakon. Kamaudiananna, nagpatingga met la ti rinnupak. Nakalasatak, ngem nakalkaldaang ta natay dagidiay binagkatko a kakaduak.
Iti simmaganad a 20 a bulan, nakiramanak iti kakaruan a rinnupak bayat ti gubat idiay Vietnam. Pito nga aldaw kada lawas ken iti dandani agmalem ken agpatnag, no saan a siak ti pumalpaltog, siak ti aglislisi, ken no saan a siak ti agtamtambang, siak ti matamtambang. Bayat a makipimpinnaltogak, masansan nga aglemmengak iti abut a nagbiit nga agbalin a lubnak no agtudo. No dadduma, nalamiis ken dandani diak maanusan. Kadagita nga abut ti nangnanganak ken nagturturogak.
Iti laksid ti kanayon a peggad ti idadarup dagiti kabusor nga aglemlemmeng kadagiti kasamekan, sarakusokek ti uneg ken ruar ti kabakiran tapno itungpalko ti misionko nga agbirok ken pumatay. Adda dagidi tiempo a no mano nga oras a kumanalbuong dagiti kanyon iti aglawlawko. Kabayatan ti maysa a rinnanget iti asideg ti Khe Sanh, agarup 75 a porsiento iti bunggoymi ti nadunor wenno napapatay. Tresekami laeng a nakalasat.
Idi Enero 30, 1968, naisubliak iti kampo militar. Daydi ti damo a pannaturogko iti tolda kalpasan ti nasurok a makatawen. Parbangon pay laeng ngem nasingan ti naimas a turogko gapu iti makatitileng a kanalbuong ti kanyon. Nasugatanak. Sumagmamano kadagiti nagsisina a paset ti bala ti naipunta kadagiti abaga ken bukotko. Iti dayta a bigat, nakaad-adu a kabusor ti rimmaut.
Gapu iti pannakadunorko, nakaawatak iti medalia a Purple Heart kas pammadayaw ti militar, ngem diak latta nagsardeng a makigubat. Dagiti naipunta kaniak ket dagus nga inikkat dagiti doktor. Di nagbayag, napanakon iti siudad ti Hue a pakapaspasamakan ti maysa kadagiti kakaruan a rinnupak bayat ti gubat. Sadiay a nagbalinak a nakalalaing a manangpapatay. Awan aniamanna kaniak ti panangpaltog kadagiti kabusor. Iti las-ud ti 32 nga aldaw, sinursorko ti balbalay tapno makabirok ken makapapatayak kadagiti kabusor. Saak la agsardeng no maturogak.
Iti dayta a tiempo, panagriknak ket husto ti ar-aramidek. Inrasonko nga ‘uray ta dagiti kabusor ket patpatayenda met ti rinibu nga inosente a lallaki, babbai, ken ubbing iti siudad ti Hue. Rinibu a bangkay ti agkaraiwara kadagiti kalsada ken eskinita. Nakaad-adu ti palab-og a bomba ken addada pay napandagan kadagiti bangkay. Kanayon nga agpegpeggadkami kadagiti aglemlemmeng a pumapaltog a kabusor.’ Ngem awan kadagitoy ti nakapasardeng kaniak. Panagkunak, rumbeng laeng a mapapatay dagiti kabusor.
Pagay-ayatko ti Makigubat
Di nagbayag kalpasan ti rinnupak idiay Hue, nagpatinggan ti 13 a bulan a kanayonan a panagserbik iti militar. Ngem katibuk pay la ti gubat isu a kayatko nga itultuloy ti makiraman iti dayta. Gapuna, nagboluntarioak nga agtultuloy iti kanayonan manen a serbisio militar idiay Vietnam. Sarhentoak idin isu a naikkanak iti espesial a mision. Karaman iti trabahok ti mangidaulo iti bunggoy dagiti soldado a mapan kadagiti babassit a purok iti away. Sadiay a nakipulapolkami kadagiti sibilian ken sinanaymi ida a mangsalaknib iti purokda. Alertokami a kanayon ta masansan a makilaok dagiti kabusor kadagiti umili. No rabii, siaannad nga agsawarkami tapno makabirok, makatiliw, ken makapataykami kadagiti kabusor. Iti laksid ti nakaro unay a kasasaad, kimmaro latta ti panagayatko iti gubat.
Nagbiit a nalpas ti maikadua a kanayonan a serbisiok idiay Vietnam isu a kiniddawko manen nga agtalinaedak iti pagbabakalan. Nupay kasta, saanen a napatgan dayta nalabit gapu ta nakadkadlawen ti nalabes a panagayatko iti gubat. Ngem di nagpatingga ti kinasoldadok. Naisubliak iti Estados Unidos kas instruktor a mangsanay kadagiti kabbaro a mayat nga agsoldado. Iti tallo ket kagudua a tawen, inggaedko ti nangisuro. Nagadu ti mabalinko nga isuro kadagiti mayat nga soldado, ket inaramidko ti amin a kabaelak tapno agbalinda a kas kaniak nga awanan asi a mannakigubat.
Nasarakak ti Nasaysayaat a Panggep ti Biag
Nagayyemko ti padak nga instruktor a nabiit pay a pinanawan ni baketna. Ti adingna a ni Christine Antisdel, a nabiit pay a nagbalin a Saksi ni Jehova, ket nagboluntario nga umakar iti pagtaenganna tapno agaywan iti dua a babassit pay nga annakna. Daydi ti damo a pannakangngegko maipapan kadagiti Saksi.
Napadakkelak kas Katoliko ken walo a tawen a nagadalak iti eskuelaan dagiti Katoliko. Nagbalinak pay a sakristan iti simbaan. Kaskasdi a dandani awan a pulos ammok maipapan iti Biblia. Binalbaliwan dayta ni Christine. Insurona kaniak dagiti kinapudno iti Biblia a diak pay pulos idi a nangnangngeg. Naammuak ti talaga nga isursuro ken ti di isursuro ti Biblia.
Kas pagarigan, naammuak a saan nga isursuro ti Biblia a ti Dios ket dusdusaenna dagiti tattao iti umap-apuy nga impierno kalpasan a matayda. (Eclesiastes 9:5, 10) Dina isursuro a ti Dios ket paset ti Trinidad. (Juan 14:28) Imbes ketdi, isursuro ti Biblia a ti Dios pukawennanto ti kinadakes, ut-ot, ken ipapatay tapno ti natulnog a sangatauan ket agbiag nga agnanayon iti paraiso a daga. (Salmo 37:9-11; Apocalipsis 21:3, 4) Naadalko met ti kinapudno maipapan kadagiti moral a pagalagadan ti Dios. (1 Corinto 6:9, 10) Naammuak a Jehova ti nagan ti Dios. (Salmo 83:18) Pudno a makapainteres amin dagitoy!
Idi Nobiembre 1972, nayakarak iti sabali a kampo tapno maisurok dagiti awanan ranggo a soldado kadagiti taktika ti pannakigubat. Sadiay a rinugiak ti makipagadal iti Biblia kadagiti Saksi ni Jehova. Tinabunuak dagiti gimongda ket nagutugotak unay iti natalna a kasasaad ken iti pudno a panagkakabsat dagiti Saksi.
Ngem bayat nga umad-adu ti maad-adalko maipapan iti Biblia, kumarkaro met ti panangburibor kaniak ti konsiensiak. Dagiti kinapudno iti Biblia ket maikontra unay iti wagas ti panagbiagko. Impangpangrunak ti panangitandudo iti gubat ken kinaranggas gapu iti panagayat iti pagilian, bambanag a kagura ti Dios.
Naamirisko a no agserbiak ken Jehova a Dios, di rumbeng nga agtultuloyak a soldado. Daydin ti tiempo a napukaw ti panagayatko iti gubat. Inkeddengko ti aglusulos ta saanen nga ipalubos ti konsiensiak ti kinasoldadok. Kalpasan ti sumagmamano a bulan a pannakaipagna ti papelesko, pannakainterbiuk, ken pannakaeksamenko iti psychiatrist, napatgan ti kiddawko. Daytan ti panagpatingga ti 11 a tawen a serbisiok iti Marine Corps.
Maibagak itan ken Jehova ti sasao a mabasa iti Isaias 6:8: “Adtoyak! Ibaonnak.” Wen, nakasaganaakon a mangusar iti pigsa ken bilegko nga agserbi iti pudno a Dios imbes nga iti militaria. Nabautisaranak kas maysa kadagiti Saksi ni Jehova idi Hulio 27, 1973. Lima a bulan kalpasanna, inkallaysak ni Christine Antisdel, ti umuna a Saksi a naam-ammok.
Iti 36 a tawenen a panagkaduami ken Christine, binusbosmi ti tiempomi a tumultulong iti sabsabali a maaddaan iti pannakaammo iti Biblia ken makaadani nga ad-adda ken Jehova. Walo a tawen a nagserbikami kas misionero idiay Dominican Republic ket iti napalabas a 18 a tawen, nagserbiak kas agdaldaliasat a manangaywan. Nasarungkaranmi ken baketko ti ginasut nga Espaniol ti lenguahena a kongregasion dagiti Saksi ni Jehova iti intero nga Estados Unidos.
Ita, dagidi pannakigubatko ket awan a pulos ti dakes nga epektoda iti riknak ken isipko. Awan ti mapaspasarak a post-traumatic stress, saanak a mabatbatibat, ken diak mapadpadasan ti kellaat a pannakalagip kadagiti nakas-ang a napalabas. Nupay kasta, kalpasan a simmingedak ken Jehova a Dios, pagbabawyak unay ti panangpatayko kadagiti padak a tao kabayatan ti gubat.
Nagdakkel a panagbalbaliw ti inaramidko ngem maragsakanak ta nakapagbalbaliwak. Ita, mariknak a pinakawannakon ti Dios kadagiti naaramidak iti napalabas. Imbes a pumatay, misionko itan ti panangiranud iti namnama a biag nga agnanayon iti paraiso a daga. Idi soldadoak, naaramidko dagiti naaramidak gapu iti kinaignorantek ken di umiso a kinaregtak. Kas Saksi ni Jehova ken gapu ta naammuakon dagiti isursuro ti Biblia, aramidek ti aniaman maibatay iti natibker a pammatik nga adda pudno, sibibiag, ken naayat a Dios, ken iti kamaudianan, kanayonton a naimbag ti sagrapen dagidiay agayat ken agtulnog kenkuana.
[Blurb iti panid 25]
Pito nga aldaw kada lawas ken iti dandani agmalem ken agpatnag, no saan a siak ti pumalpaltog, siak ti aglislisi, ken no saan a siak ti agtamtambang, siak ti matamtambang
[Blurb iti panid 27]
Kalpasan a simmingedak ken Jehova a Dios, pagbabawyak unay ti panangpatayko kadagiti padak a tao kabayatan ti gubat
[Dagiti Ladawan iti panid 24]
Kas instruktor dagidiay mayat nga agsoldado (ngato) ken iti impateria idiay Vietnam (baba)
[Ladawan iti panid 25]
Gapu iti pannakadunorko, nakaawatak iti medalia a Purple Heart, ngem diak latta nagsardeng a makigubat
[Ladawan iti panid 26]
Iti 36 a tawenen a panagkaduami ken Christine, binusbosmi ti tiempomi a tumultulong iti sabsabali a maaddaan iti pannakaammo iti Biblia