Agimtuod Dagiti Agtutubo
Apay a Kanayonkami nga Agsusupiat?
Iti eksena iti baba, adda tallo nga inaramid ni Rachel a nakaigapuan ti panagsupiatda ken nanangna. Matukoymo kadi dagita? Isuratmo dagiti sungbatmo iti baba ti eksena, sa idiligmo iti kahon a “Dagiti Sungbat” iti ngudo ti artikulo.
Rabii ti Mierkoles. Ni Rachel nga agtawen iti 17 nalpasnan nga inaramid ti amin a trabahona ken nakasagana met laengen nga aginana! Linuktanna ti TV ken nagilad iti magusgustuanna a tugaw.
Iti dayta met la a kanito, simmangpet ni nanangna a masursuron. “Rachel! Agbuybuyaka manen iti TV? Saan kadi nga imbilinko kenka a tulongam ni adingmo nga agaramid iti asaynmentna? Dimo pulos tungtungpalen ti naibilin kenka!”
“Agunget manen,” nakapigpigsa nga indayamudom ni Rachel.
Immasideg ni nanangna. “Ania ti kunam sika a babai?”
“Awan,” kinuna ni Rachel sa nagmisuot.
Talaga a makapungtoten ni nanangna. “Saan a kasta ti tono ti panagsasaom a!” kinunana.
“Apay ngarud a kasta ti tono ti panagsasaoyo kaniak?” insungbat ni Rachel.
Saanen a makapaginana ta agsupsupiatda manen.
1. ․․․․․
2. ․․․․․
3. ․․․․․
PAMILIAR kadi kenka dayta nga eksena? Kanayon kadi nga agsusupiatkayo kadagiti nagannakmo? No wen, usigem biit ti situasion. Ania dagiti kangrunaan a pagsusupiatanyo? Kur-itam dagiti sirkulo iti kannawan no agaplikar kenka wenno isuratmo ti sabali pay a pagsusupiatanyo kalpasan ti “Dadduma pay.”
◯ Kababalin
◯ Trabaho iti balay
◯ Kawes
◯ Curfew
◯ Paglinglingayan
◯ Gagayyem
◯ Kasungani a sekso
◯ Dadduma pay․․․․․
Aniaman ti diyo pagkikinnaawatan, ti pannakisupiat ket agresulta laeng iti pannakariknam—ken dagiti nagannakmo—iti dagsen ti barukong. Siempre, mabalinmo met ti agulimek lattan ken agpammarang nga umannugotka iti aniaman nga ibaga ti nagannakmo. Ngem kayat kadi ti Dios a kasta ti aramidem? Saan. Agpayso a kuna ti Biblia a “dayawem ni amam ken ni inam.” (Efeso 6:2, 3) Nupay kasta, iparparegtana met a patanorem ti ‘pannakabaelmo nga agpanunot’ ken usarem ti ‘pannakabalinmo nga agrason.’ (Proverbio 1:1-4; Roma 12:1) No aramidem dayta, di maliklikan nga adda dagiti banag a talaga a patiem, a dadduma kadagita ket mabalin a naiduma iti panangmatmat ti dadakkelmo. Nupay kasta, kadagiti pamilia a mangyap-aplikar kadagiti prinsipio ti Biblia, sitatalna a makapagsasarita dagiti nagannak ken agtutubo—uray no agduduma ti kapanunotanda.—Colosas 3:13.
Kasanom a mayebkas ti kayatmo nga ibaga a di agbalin a nabara a sinnungbat ti gagangay la koma a tungtongan? Nalaka la nga ibaga ti: “Problema daytan ti nagannakko. Uray ta isuda met a kanayon ti agung-unget!” Ngem panunotem: Makontrolmo kadi ti sabsabali, agraman ti nagannakmo? Kinaagpaysuanna, ti bagim laeng ti mabalinmo a balbaliwan. Ti pagsayaatanna, no aramidem ti pasetmo tapno maliklikan ti panagsusupiatyo, dakdakkel ti posibilidadna a kalmado ti nagannakmo ken dumngegda no adda ibagam.
Kitaentayo no ania ti maaramidam tapno maliklikan ti panagsusupiat. Iyaplikarmo dagiti sumaganad a singasing ket mabalin a mapagsiddaawmo ti nagannakmo—ken masdaawkanto a mismo—gapu iti napatanormo nga abilidad iti pannakikomunikar.
(Singasing: Kur-itam dagiti singasing a nasken nga aramidem.)
◯ Agpanunotka sakbay a sumungbatka. Kuna ti Biblia: “Agpanunot nga umuna ti nalinteg a tao sakbay a sumungbat.” (Proverbio 15:28, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia) Dika iyebkas a dagus ti umuna a mapanunotmo no panagriknam ket ung-ungtandaka. Kas pagarigan, no kuna ni nanangmo: “Apay a dika naginnaw? Dimo pulos ar-aramiden dagiti ibagbagami!” Ti mabalin a nadursok a sungbat ket, “Ungetkay la nga unget!” Ngem usarem ti pannakabaelmo nga agpanunot. Padasem a tarusan no apay a naisawang dagita ni nanangmo. Kadawyanna, no usaren ti nagannakmo ti sasao a kas iti “kanayon” ken “pulos,” dimo ipapan a literal ti ibagbagada. Nupay kasta, adda ipasimudaagda a karirikna. Ania ngata dayta?
Nalabit masursuronen ni nanangmo ta panagriknana ket ad-adun ti trabahona iti balay ngem iti maiparbeng. Mabalin a kayatna laeng nga ipanamnamam met koma a makatulongka kenkuana. Wenno, nalabit agpayso met a nakaugaliamon a liklikan dagiti trabaho iti balay. Aniaman ti kasasaad, kumaro laeng ti situasion no ibagam ti “Ungetkay la nga unget!” Isu nga apay a dimo pagkalmaen ni nanangmo? Kas pagarigan, mabalin a kunaem: “Dikay agung-ungeten Nanang. Aginnawakon.” Ngem dika agsao iti makapainsulto. Dakdakkel ti posibilidadna a maliklikanyo ti agsupiat no naalumamay ti isusungbatmo.
Isuratmo iti baba ti nalabit maibaga ni tatang wenno nanangmo a mamagpungtot kenka, no ipalubosmo.
․․․․․
Mangpanunotka iti naalumamay a pangsungbat a mangpakalma iti makaung-unget a nagannakmo.
․․․․․
◯ Makisaritaka a siraraem. Nasursuro ni Michelle manipud iti kapadasanna ti kinapateg ti wagas ti pannakisarita ken nanangna. Kunana, “Aniaman ti dimi pagkinnaawatan, kanayon nga ibaga ni Nanang a dina magustuan ti tono ti panagsungsungbatko.” No masansan a kasta ti kasasaadyo, sursuruem ti makisarita a sitatanang ken siaalumamay, ken liklikam ti aglibbi, agmisugsog, agmisuot, wenno agpadlaw a masursuronka. (Proverbio 30:17) No mariknam a dandani dikan makapagteppel, apagbiit nga agkararagka a siuulimek iti Dios. (Nehemias 2:4) Siempre, ti panggepmo ket saan nga agpatulong iti Dios tapno sumardeng ti nagannakmo a mangung-unget kenka, no di ket tapno makapagteppelka ken saan a bumara ti panagsupiatyo.—Santiago 1:26.
Iti espasio iti baba, mangisuratka iti sumagmamano a sasao ken tigtignay a rumbeng a liklikam.
Sasao (no ania ti ibagam):
․․․․․
Tigtignay (ekspresion ti rupa ken garaw ti bagim):
․․․․․
◯ Agimdengka. Kuna ti Biblia: “No saoka la a sao, dakdakkel ti gundawaymo nga agbasol.” (Proverbio 10:19, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia) Isu a siguraduem nga ikkam iti gundaway nga agsao ni tatang wenno nanangmo, ken dumngegka a naimbag no agsasaoda. Iddepem ti musika a dengdenggem, ipaknim ti libro wenno magasin a basbasaem, ken sumangoka kadakuada. Dika sumampitaw nga agikalintegan. Basta agimdengka. Inton malpasda nga agsao, adun ti gundawaymo nga agsaludsod wenno agilawlawag iti kapanunotam. Iti sabali a bangir, no makipinnatangkenka ken ipilitmo latta itan ti kapanunotam, ad-adda laeng nga agsusupiatkayo. Uray no adu pay koma ti kayatmo nga ibaga, nalabit ita ti “tiempo ti panagulimek.”—Eclesiastes 3:7.
◯ Sidadaanka koma nga agpadispensar. Kanayon a maitutop ti panangibaga iti “Dispensarendak” iti aniaman a naaramidam a nagresulta iti panagsusupiatyo. (Roma 14:19) Mabalinmo pay ketdi ti agpadispensar gapu iti aniaman a diyo nagkikinnaawatan. No marigatanka a mangibaga dayta iti sanguananda, mabalinmo nga isurat ti marikriknam ken itedmo dayta kadakuada. Kanayonanna, balbaliwam ti kababalinmo a nakaigapuan ti panagsusupiatyo. (Mateo 5:41) Kas pagarigan, no nagsusupiatkayo gapu ta naliwayam ti ipapaaramidda kenka, apay a dimo sorpresaen ti nagannakmo babaen ti panangaramidmo iti dayta? Nupay dimo magustuan ti trabaho, saan kadi a nasaysayaat no aramidem dayta ngem iti maungtanka inton makita ti nagannakmo a dimo pay inaramid ti ipatpatrabahoda kenka?—Mateo 21:28-31.
Inton agangay, nalaglag-anto ti riknam no ikagumaam a solbaren wenno liklikan ti panagsusupiat. Kinaagpaysuanna, kuna ti Biblia a “pagimbagam met laeng no naasika.” (Proverbio 11:17, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia) Isu a panunotem dagiti masagrapmo a pagimbagan no aramidem ti pasetmo a mangliklik iti panagsusupiatyo.
Kadagiti naballigi a pamilia, adda latta rumsua a di pagkikinnaawatan ngem ammoda no kasano a risuten dagita a sitatalna. Itultuloymo nga aramiden dagiti naisingasing iti daytoy nga artikulo, ket matakuatamto a mabalinyo a pagsasaritaan kadagiti nagannakmo uray dagiti sensitibo a banag—a dikay agsusupiat!
Ad-adu pay nga artikulo ti masarakan iti serye nga “Agimtuod Dagiti Agtutubo” iti Web site a www.watchtower.org/ype
UTOBEM DAGITOY
● Apay nga ibilang ti dadduma a kapatadam a nasaysayaat no nalaingda a makisupiat?
● Iti panangmatmat ni Jehova, apay a maag ti mannakisupiat?—Proverbio 20:3.
[Kahon/Dagiti Ladawan iti panid 27]
TI KUNA DAGITI KAPATADAM
“Nasken a bigbigek a nupay addan trabahok ken supsuportarakon ti bagik, addaak pay laeng iti poder ni Nanang isu a rumbeng a dumngegak kenkuana. Inaywanannak iti adu a tawen. Gapuna, maawatak lattan no bagbagaannak—kas koma no maipapan iti maiparbeng nga oras ti panagawidko.”
“No adda dimi pagtutunosan kadagiti nagannakko, ikararagmi dayta, agsukimatkami kadagiti mainaig nga impormasion, sa pagsasaritaanmi dayta isu a kanayon nga agtutunoskami met laeng. No iramanmi ni Jehova, kanayon a sumayaat ti pagtungpalan ti bambanag.”
[Dagiti Ladawan]
Daniel
Cameron
[Kahon iti panid 29]
DAGITI SUNGBAT
1. Makapainsulto ti imbaga ni Rachel (“Agunget manen”) isu a kimmaro ti suron ni nanangna.
2. Ti ekspresion ti rupa ni Rachel (nakamisuot) ti nangrubrob iti panagsupiatda.
3. Kanayon a dakes ti ibunga ti baribar a panagsasao (“Apay ngarud a kasta ti tono ti panagsasaoyo kaniak?”).
[Kahon iti panid 29]
PALAGIP KADAGITI NAGANNAK
Usigenyo ti eksena iti rugi daytoy nga artikulo. Matukoyyo kadi ti sumagmamano nga inaramid ti nanang ni Rachel a nakaigapuan ti panagsupiatda? Kasanoyo a maliklikan ti makisinnupiat iti agtutubo nga anakyo? Adtoy ti sumagmamano a punto a laglagipenyo:
Liklikanyo ti mangibaga iti nalabes a sasao a kas iti “Kanayonka . . . ” wenno “Dimo pulos . . . ” Ti kasta a sasao gutugotenna laeng ti anakyo a makisinnungbat. Ngamin, ammo ti anakyo a saan nga agpaypayso dagita. Mabalin nga ammo met ti anakyo a naisawangyo dagita gapu iti pungtotyo saan ket a gapu iti pannakaliwayna iti imbilinyo.
Imbes a mangaramatkayo iti makasair a sasao nga addaan iti “sika” wenno naparaipusan iti “mo,” padasenyo nga ibaga ti epekto kadakayo ti kababalinna. Kas pagarigan, “Idi . . . , nariknak a . . . ” Patienyo man wenno saan, ti pudno a marikriknayo ket ikabilangan ti agtutubo nga anakyo. No maammuan ti anakyo ti kaririknayo, ad-adda a magutugotyo a makitinnunos kadakayo.
Nupay narigat, masapul nga agteppelkayo. (Proverbio 10:19) No dagiti trabaho iti balay ti pagsusupiatanyo, pagsasaritaanyo dagita. Isuratyo no ania ti espesipiko nga aramidenna, ken no kasapulan, ilawlawagyo kenkuana dagiti pagdaksan ti dina panangipangag kadakayo. Siaanus nga imdenganyo ti kapanunotan ti anakyo uray no panagkunayo ket saan nga umiso dagita. Ad-adda nga agtulnog ti kaaduan nga agtutubo kadagiti managimdeng imbes a kadagiti manangsermon.
Sakbay nga ipapanyo a nagbalinen a rebelioso ti anakyo, panunotenyo a kaaduan iti mapalpaliiwyo ket maigapu iti natural a panagdakkel ti anakyo. Nalabit makirinnason ti anakyo gapu ta kayatna laeng a paneknekan nga isu ket tumataenganen. Liklikanyo ti makisinnupiat. Laglagipenyo a masursuro ti anakyo ti makitana a reaksionyo no adda mamagpungtot kadakayo. No kanayon nga ipakitayo ti kinaanus ken mabayag a panagitured, makaipaaykayo iti nasayaat nga ulidan iti anakyo.—Galacia 5:22, 23.
[Ladawan iti panid 28]
Ti pannakisupiat kadagiti nagannakmo ket umasping iti panagtaray iti “treadmill”—nabambannogkan ngem saanka met nga umak-akar