“Landok a Dalan” iti Baet ti Dua a Taaw

AGARUP 150 a tawenen ti napalabas, di pay idi nasuksukisok ti kadakkelan a paset ti Canada—ti maikadua a kalawaan a pagilian iti intero a lubong. Kuna ti historiador a ni Pierre Berton: “Ti 75% ti populasion ket agnanaed iti nasulinek a kataltalonan,” ken “nakarigrigat ti agbiahe iti adayo” gapu kadagiti naalas a dalan. Saan met a kanayon a mapagdaliasatan dagiti danaw ken karayan ta agyelo dagita iti aginggat’ 5 a bulan kada tawen.

Isu nga idi 1871, insingasing ti primero ministro a ni Sir John A. Macdonald ti pannakaaramid ti riles a mamagkonektar iti agsipungto ti Canada manipud iti Kosta ti Atlantico agingga iti Kosta ti Pacifico. Naaramiden ti kasta a riles idiay Estados Unidos idi 1869, ngem basbassit ti kuarta ti Canada, at-attiddog ti kasapulanna a riles, ken agarup 10% laeng ti populasionna no idilig iti Estados Unidos. Kinuna ti maysa a politiko a Canadiano a ti naisingasing a proyekto ket “maysa kadagiti minamaag unay a mapanunot ti tao.” Adda pay nangyangaw a ti sumaganad kano nga isingasing ti primero ministro ket riles a dumanon idiay bulan.

Nangina a Proyekto

Ngem inkari ti gobierno a mairingpas ti riles iti 10 a tawen. Ni Sandford Fleming a taga-Scotland nga inheniero ti riles kinalkularna a ti magastos ket agarup 100 a milion a doliar ti Canada, a nagdakkel a gatad kadagidi a tiempo. Mapaababa koma ti ruta no dumalan daytoy iti Estados Unidos, ngem impapilit ni Macdonald a tapno masalakniban dagiti interes ti Canada no adda gubat, rumbeng a saan a lumbes ti ruta iti beddeng ti pagilian.

Bumdeng ti adu a kapitalista a makigasanggasat iti kasta kadakkel a proyekto. Ngem idi 1875, nangrugin a maaramid ti kangrunaan a paset ti Canadian Pacific Railway (CPR). Kalpasan ti 10 a tawen, dandani naisardeng ti proyekto. Ti $400,000 nga utang ti CPR ket rumbeng a mabayadanen iti alas tres iti malem ti Hulio 10, ngem awan pagbayadna. Nupay kasta, iti alas dos ti malem iti dayta met la nga aldaw, immanamong met laeng ti parliamento ti Canada nga agpautang iti ad-adu a kuarta, isu a naituloy ti proyekto.

Dagiti Problema Bayat ti Pannakaaramidna

Idi ikabilda ti riles idiay makin-amianan nga Ontario, nadiskobre dagiti trabahador a maysa a pie la gayam ti kauneg ti daga ket solido a bato ti addan iti unegna. Masapul ngarud nga agbunagda iti daga manipud iti adayo sada itambak iti pagsaadan ti riles. Iti makintengnga a Canada, dumanon iti -47°C ti temperatura no tiempo ti lam-ek, isu a rimsua ti adu a problema. Tinawen pay a ginasut a pulgada ti kapuskol ti agtinnag a niebe. Ti Rocky Mountains a paset ti riles iti laud ket naawagan iti “lugar ti di mapakpakadaan nga ipapatay.” Nasken a maaramid ti adu nga usok ken rangtay. Kadawyanna a 10 nga oras ti panagtrabaho tunggal aldaw, uray no agtudtudo, napitak, wenno agniebniebe.

Kamaudiananna, idi Nobiembre 7, 1885, naangay ti simple a selebrasion idi naipalok ti maudi a lansa ti riles idiay Eagle Pass ti British Columbia iti laud. Ti estasion ket napanaganan iti Craigellachie a naitulad iti nagan ti maysa a lugar a paguummongan idiay Scotland a nagbalin a simbolo ti natured a pannakisaranget iti laksid ti rigat. Idi naayaban nga agbitla, kinuna ti general manager ti CPR: “Ti laeng makunak ket nakabalballigi daytoy a proyekto.”

Ti Epektona Kadagiti Tattao

Naikari iti rinibu a trabahador a Tsino a naisangpet iti Canada para iti proyekto nga agtultuloy ti trabahoda iti riles. Masansan a napeggad ti trabaho nangruna iti Rocky Mountains. Idi nalpasen ti riles, sumagmamano pay a tawen ti napalabas sakbay a nakaurnong dagita a trabahador iti umdas a kuartada nga agawid.

Idi addan ti riles, nagsaknap ti industria ken komersio iti lumaud. Gapu iti dayta, dakkel ti namalbaliwan ti gagangay a panagbiag dagiti tattao. Immadun dagiti ili ken siudad. Dagiti katutubo ket nayakar kadagiti nailatang a lugar a pagyananda. Kadagiti dati a ruta ti komersio, nagserra dagiti babassit a negosio kas kadagiti panganan ken pagdagusan iti igid ti kalsada. Ngem nagimbaganna ta gapu iti tren, nakuna a “nakalung-aw dagiti tattao manipud iti tapok ken pitak” ken iti “tiempo ti lam-ek.” Kanayonanna, dagiti taraon manipud Oriente a naisangpet iti Kosta ti Pacifico ti Canada ket makadanonen kadagiti makindaya a siudad iti sumagmamano laeng nga aldaw.

Nupay nagdakkel ti maitultulong ti tren iti panangibiahe kadagiti kargamento iti intero a Canada, manmanon ti pasaherona idi immadun dagiti lugan ken eroplano. Ngem adu pay laeng ti mayat nga aglugan iti komportable a tren gapu ta kayatda ti mabang-aran iti okupado unay a biag ita babaen ti panangtannawagda iti nakapimpintas a buya ti aglawlaw manipud Toronto agingga iti Vancouver. No ti tren ti nangpapartak idi iti taray ti biag ditoy Canada, pagrelaksenna itan dagiti pasahero ken pagpanunotenna ida maipapan iti makapainteres a pakasaritaan ti riles bayat nga agbibiaheda iti “landok a dalan” iti baet ti dua a taaw.

[Kahon/Ladawan iti panid 18]

PANANGIRANUD ITI NAMNAMAMI BABAEN ITI “LANDOK A DALAN”

Ti tren pay laeng ti kangrunaan a pagluganan tapno madanon ti dadduma a komunidad iti Canada. Gapuna, us-usaren dayta dagiti Saksi ni Jehova tapno maidanonda kadagiti nasulinek a lugar ti mensahe ti Biblia maipapan iti gobierno ti Pagarian ti Dios. (Isaias 9:6, 7; Mateo 6:9, 10) Kuna dagiti Saksi a “nalaka ti makisarita maipapan iti Biblia no nakalugankami iti tren, ta kayat a maammuan dagiti tattao no papananmi ken no apay a mapankami sadiay.”

Maipapan iti panagtrenda nga agturong iti nailatang a pagnanaedan dagiti Ojibwa iti asideg ti Lake Nipigon iti makin-amianan nga Ontario, kinuna ti maysa a Saksi: “Nakapimpintas ti buya ti nakaparsuaan ngem ti dimi pulos malipatan ket dagiti naam-ammomi. Tangay manmano nga adda sumarungkar kadakuada, nagdinamag ti kaaddami. Adda dagiti nangipabulod kadakami kadagiti barangayda, ken impausarda a libre dagiti siled ti eskuelaan. Kalpasan ti nagmalmalem a panangasabami, naguummong dagiti lumugar tapno buyaenda ti video maipapan iti trabahotayo a sangalubongan a panangasaba.”

[Ladawan iti panid 16]

Sir John A. Macdonald

[Ladawan iti panid 17]

Nagrigat ti agaramid iti riles

[Dagiti Ladawan iti panid 17]

Adu a rangtay ken usok ti masapul a maaramid iti kabambantayan

[Ladawan iti panid 17]

Nairingpas ti “landok a dalan” ti Canada idi naipalok ti maudi a lansana

[Ladawan iti panid 18]

Panagdaliasat ita iti “landok a dalan”

[Picture Credit Lines iti panid 16]

Ngato: Canadian Pacific Railway (A17566); tengnga: Library and Archives Canada/C-006513

[Picture Credit Lines iti panid 17]

Ngato, agpakannawan: Canadian Pacific Railway (NS13561-2); Canadian Pacific Railway (NS7865); Library and Archives Canada/PA-066576; baba: Canadian Pacific Railway (NS1960)

[Picture Credit Lines iti panid 18]

Ngato: Canadian National Railway Company; kannawan: Courtesy VIA Rail Canada Inc.