Panangmatmat iti Lubong
“Nakaskasdaaw ta tinawen a ti Biblia ti kaaduan a malaklako a libro iti Estados Unidos—uray no 90% kadagiti pamilia ket addaanen iti maysa wenno ad-adu pay a kopia. . . . Mapattapatta a 25 a milion a kopia ti malaklako kada tawen.”—THE WALL STREET JOURNAL, UNITED STATES.
“Iti intero a lubong, tinawen nga agarup 4.5 a milion ti makagkagat iti uleg, ken mapattapatta a di kumurang a 100,000 a tattao ti matmatay gapu iti dayta, ken 250,000 pay ti permanente a mabaldado.”—UNIVERSITY OF MELBOURNE, AUSTRALIA.
Agarup “210 a bilion nga e-mail ti naipatulod idi 2008.”—NEW SCIENTIST, BRITAIN.
Ungor—Pakapuyenna ti Memoria
“Dagiti tattao nga asideg ti kuartoda iti kalsada, riles, wenno eropuerto ket ad-adda a marigatan nga aglagip ken agsursuro kadagiti baro a banag, uray no turoganda ti ungor.” Kasta ti kinuna ni Ysbrand van der Werf iti Institute of Neuroscience idiay Netherlands. Kumapuy ti memoria ken abilidad nga agsursuro ti maysa a tao no kurang ti turogna. Kasta met laeng ti mapasamak no “masingsinga ti nargaan a pannaturogna . . . uray no saan a mariing,” kuna ti Dutch a diario a de Volkskrant. Tapno agkurri a naimbag ti hippocampus—a paset ti utek a napateg iti memoria—agkasapulan dayta iti nargaan a turog a di masinga kadagiti “banag a kas iti ungor ken lawag.”
Fireworks ken ti Sistema Respiratorio
Makapaamanga dagiti maipabpabuya a fireworks iti tangatang ngem makadangran dagita iti salun-at. Tapno makapataudda kadagiti namaris a gilap, naglaon ti adu a fireworks kadagiti kasla asin ti kapinoda a metal—kas pagarigan, ti strontium para iti nalabaga ken ti barium para iti berde. Dagiti taga-Austria a managsirarak inadalda dagiti nagtinnag a niebe sakbay ken kalpasan ti panagpabettak iti fireworks bayat ti Baro a Tawen. Natakuatanda a namin-500 nga ad-adu ti barium iti niebe. Tangay ti pannakasabidong iti barium ket agresulta iti iyiilet dagiti pagnaan ti angin iti uneg ti bagi, kuna dagiti managsirarak a ti pannakalang-ab iti asuk dagiti fireworks pakaruenna dagiti sakit mainaig iti aangsan a kas iti angkit.
Windmill—Pakatayan Dagiti Panniki
Impadamag ti magasin a Scientific American nga idiay Alberta, Canada, adda dagiti nasarakan a natay a panniki iti sakaanan dagiti windmill. Saan idi a maawatan daytoy dagiti managsirarak ta pagaammoda ti nakaskasdaaw a nainkasigudan nga abilidad dagiti panniki nga agilasin ken agtayab. Ngem natakuatanda a 92% kadagiti natay a panniki a nasukimat ket nagpadara iti unegda isu a ti konklusionda ket saan a kabaelan ti sensitibo nga aangsan dagiti panniki ti bigla a panagbaliw ti puersa ti angin a patauden dagiti paligpalig. No iti ungto dagiti paligpalig a makalkular ti panagtayyekda, 200 a kilometro kada oras ti kapardasda. Nangnangruna a maapektaran dagiti agakar-akar a panniki nga agkaan kadagiti insekto. Adu payen ti madanagan ta mabalin a nakaro ti epekto dagiti windmill iti sistema ti ekolohia.