Naipakita ti Ayat ken Pammati Idi Naginggined ti Haiti

Martes, Enero 12, 2010, alas 4:53 iti malem: Nakangngeg ni Evelyn iti daranudor a kas iti uni ti tumayaben a dakkel nga eroplano. Idi kuan, agdayyegen ti daga. Iti asideg, nagpigsa ti pannakabirri dagiti konkreto a biga, ken narba dagiti pasdek. Idi simmardeng ti panaggunggon, napan ni Evelyn iti nangatngato a disso tapno makitana ti aglawlaw. Nangngegna ti nagpipigsa a sangit dagiti tattao. Nakapuspuskol ti immatipukpok a tapok dagiti semento iti Port-au-Prince a kabesera ti Haiti.

ITI sumagmamano la a segundo, narpuog dagiti pasdek ti gobierno, banko, ospital, eskuelaan, ken balbalay. Nasurok a 220,000 a tattao ti natay—babaknang, napapanglaw, lallaki, babbai, natataengan, ken ubbing. Ag-300,000 met ti nadangran.

Adu kadagiti nakalasat ti nakatugaw a nakamuttaleng a mangmingmingming kadagiti narban a balayda. Matartaranta met ti dadduma a manomano nga agkalkali tapno maalawda ti kakabagian ken kakaarrubada. Nakasipsipnget ti aglawlaw ta awanen ti koriente isu a flashlight ken kandela ti us-usaren dagiti umarayat.

Iti siudad ti Jacmel, ti 11 anyos a ni Ralphendy ket naipit iti di naan-anay a narba a pasdek. Adu nga oras nga inkagumaan dagiti umarayat nga aonen ti ubing. Gapu iti agtultuloy a panagdayyeg, napilitanda a sumardeng di la ket ta matupakanda no marsuod dagiti makinngato a kadsaaran. Ngem saan a simmardeng ni Philippe a misionero a Saksi ni Jehova. Kunana: “Diak maitured a baybay-an lattan a matay sadiay ni Ralphendy.”

Ni Philippe ken ti tallo pay a kaduana inkarkarigatanda ti simrek iti nailet nga espasio iti sirok ti nadadael a pasdek. In-inut a dinanonda ni Ralphendy a napandagan dagiti sakana iti reggaay. Manipud tengnga ti rabii agingga iti alas singko ti bigat, siaannad nga inikkatda dagiti naipandag kenkuana. Tunggal agdayyeg, mangngegda ti panagkuti ken panagbirri dagiti semento iti ngatuenda. Nasurok a 12 nga oras kalpasan ti ginggined idi naaonda a sitatalged ni Ralphendy.

Nakalkaldaang ta saan nga amin a kasta a panagregget ket nagballigi. Iti siudad ti Léogâne a nakaro ti pannakadidigrana, naitarayan ni Roger ken ti in-inauna nga anakna a ni Clid ti marmarban a balayda. Natay ti in-inaudi nga anakna a ni Clarence. Sibibiag ken makasao pay ni Clana nga asawana, ngem naipit ti ulona iti narsuod nga atep. Inkarigatan ni Roger ken ti gayyemna ti umarayat. “Darasenyo!” impakaasi ni Clana. “Agkapsutakon! Diakon makaanges!” Kalpasan ti tallo nga oras, dimteng ti grupo dagiti umarayat ngem natayen ni Clana idi nairuarda.

Mierkoles, Enero 13, Maikadua nga Aldaw

Idi agbannawagen, makitan ti kakaro ti nadadael. Narba ti dandani amin a pasdek iti Port-au-Prince. Idi nagwarasen ti damag, natignay a tumulong ti adu nga organisasion ken naasi a tattao iti intero a lubong. Ti ginggined ket narikna met dagiti boluntario iti sanga nga opisina dagiti Saksi ni Jehova iti Dominican Republic nga agarup 300 a kilometro ti kaadayona. Naammuanda a ti sentro ti ginggined ket iti asideg ti Port-au-Prince nga ayan ti agarup kakatlo ti siam a milion a populasion ti Haiti. Gapuna, implanoda ti tumulong a dagus.

Agarup 150 a tawenen sipud idi napasamak ti naudi a napigsa a ginggined iti Haiti. Kaaduan a pasdek ket ad-addan a nadisenio a makaandur iti bagyo ken layus imbes nga iti ginggined. Gapuna, narba ti kaaduan a sementado a diding ken atep idi nagginggined iti kapigsa a 7.0. Nupay kasta, ti sanga nga opisina dagiti Saksi ni Jehova iti Haiti, a nairingpas idi 1987, ket nadisenio a maitunos kadagiti pagannurotan ti panagibangon kadagiti pasdek a makaandur iti ginggined. Uray no adda dayta iti makindaya a pungto ti Port-au-Prince, dandani di pulos naan-ano.

Iti nagpatnag, ti opisina idiay Haiti ket nagbalin a sentro ti saranay. Yantangay din mapangnamnamaan ti serbisio dagiti telepono ken e-mail a pakikomunikar iti sabsabali a pagilian, adda dagiti boluntario iti opisina a namindua a napan iti pagbedngan ti Dominican Republic tapno agitulod iti report. Kabayatanna, ginasut a biktima—a grabe ti adu kadakuada—ti nagdadarison iti sanga nga opisina ti Haiti. Adu met ti naitaray iti sumagmamano a nakalukat nga ospital iti asideg, isu a dagus a napno dagita.

Iti aglawlaw dagiti ospital, nakadasay iti daga dagiti agdardara ken um-umkis a biktima. Maysa kadakuada ni Marla a walo nga oras a nagaburan iti narba a pasdek. Din makarikna ken dinan maigaraw dagiti sakana. Inaon dagiti kaarrubana sada impan iti ospital, ngem sadino? Ni Evan, a maysa a Saksi a doktor a kassangpet manipud Dominican Republic, ti napan nangbirok kenkuana uray no nagan la ni Marla ti ammona.

Nasurok a 24 nga orasen ti napalabas sipud nagginggined ket rumabii manen. Bayat a laylayawenna dagiti bangkay a nakadasay iti ruar ti maysa nga ospital, agkarkararag ni Evan a siuulimek sana ipukpukkaw ti nagan ni Marla. Pagammuan ta adda simmungbat, “Addaak ditoy!” Nagmayat ti isemna a kimmita kenkuana. Nasdaaw ni Evan isu a dinamagna, “Apay nga umis-isemka?” “Gapu ta addakan a kapammatiak,” insungbatna. Din mapengdan ni Evan ti panagarubos dagiti luana.

Huebes, Enero 14, Maikatlo nga Aldaw

Ti sangalubongan a hedkuarter dagiti Saksi ni Jehova idiay Estados Unidos ket nangyurnos iti panangsaranay tapno nasayaat ti pannakausar dagiti taraon, danum, agas, ken dadduma pay, agraman transportasion, komunikasion, pondo ken boluntario. Nakitinnulong met dagiti sanga nga opisina ti Canada, Dominican Republic, France, Germany, Guadeloupe, Martinique, ken dadduma pay a pagilian. Agdagup iti 78 a Saksi ni Jehova a propesional iti medisina ti immay timmulong, agraman ti adu a boluntario. Iti 2:30 ti parbangon, nagluasen nga agpa-Haiti ti umuna a trak ti sanga nga opisina ti Dominican Republic. Kargado dayta iti agarup 6,804 a kilo ti suplay para kadagiti biktima.

Umaldawen idi nakadanon ti kargamento idiay Haiti. Inyurnos dagiti agtartrabaho iti sanga nga opisina sadiay ti pannakaiwaras dagita. Impamuspusan dagiti mangsaranay a di ipadlaw dagita tapno di alaen ken ilako dagiti mannanakaw. Aldaw ken rabii a nagtrabaho dagiti boluntario a nangbingbingay kadagiti taraon ken dadduma pay a suplay sada inkabil iti babassit a supot para kadagiti pamilia ken indibidual. Iti simmaganad a bulbulan, libre nga imbunong dagiti Saksi ni Jehova ti nasurok nga 450,000 a kilo a naidonar a materiales, agraman ti nasurok nga 400,000 a pakete a taraon.

Biernes, Enero 15, Maikapat nga Aldaw

Agmatuonen idi dimteng idiay Haiti ti 19 a Saksi a doktor, nars, ken dadduma pay a propesional iti medisina manipud Dominican Republic ken Guadeloupe. Dagus a nangisimpada iti first-aid clinic. Karaman kadagiti naagasan sadiay ket ti adu a nasugatan iti maysa nga institusion a mangay-aywan kadagiti nabaybay-an nga ubbing. Dagiti Saksi impaayanda pay dayta nga institusion iti taraon ken tolda a temporario a pagyanan. “Agyamanak unay kadagiti Saksi ni Jehova,” kuna ni Étienne a direktor ti institusion. “Diak la ammon no ania ti nagbanaganmi no didakam tinulongan.”

Napukaw Ngem Nasarakan

Idi nagginggined, ti pito ti tawenna a ni Islande natan-awanna dagiti mapugpugsat ken rumrumsik a kable ti koriente. Iti uneg ti balayda, natumba dagiti diding ket natupakan ti sakana kadagiti bloke isu a natukkol ken nakaro ti pannakadunorna. Apaman a naaon, intaray ni tatangna a Johnny iti ospital nga apagballasiw iti Dominican Republic. Nayeroplano a naipan iti ospital idiay Santo Domingo, a kabesera ti pagilian. Isu nga idi umawag ni Johnny iti ospital, awanen ni Islande.

Dua nga aldaw a ti la nangbirbirokan ni Johnny ken Islande ngem dina nasarakan. Isu ket nayakar iti sabali nga ospital, ken sadiay a nangngeg ti maysa a boluntario ti panagkarkararag ni Islande ken Jehova. (Salmo 83:18) “Ay-ayatem kadi ni Jehova?” dinamag ti boluntario. “Wen,” agsangsangit ni Islande a simmungbat. “Dika ngarud madanagan ta tulongannaka ni Jehova,” impanamnama ti boluntario.

Nagpatulong ni Johnny iti opisina dagiti Saksi ni Jehova iti Dominican Republic tapno masarakan ni Islande. Nagboluntario ti Saksi a ni Melanie a mangbirok kenkuana. Bayat nga agsalsaludsod ni Melanie iti maysa nga ospital, ti boluntario a nakangngeg ken Islande nga agkarkararag ken Jehova naallingagna ti saritaan ket intudona ti ayan ti ubing. Di nagbayag, naisubli met la ni Islande iti denna ti pamiliana.

Dagiti Operasion ken Rehabilitasion

Adu kadagiti nadangran ti saan unay a naagasan wenno di pay pulos naasikaso sakbay a naipan iti klinika a naipasdek iti opisina dagiti Saksi iti Haiti. Agnunnunogen dagiti nadunor a saksaka ken im-imada. Masansan a ti laengen panangputed ti makaisalbar iti pasiente. Sumagmamano nga aldaw kalpasan ti ginggined, din umdas dagiti alikamen a pagopera, agas, ken uray anesthesia. Nakasasaem ti kasasaad uray kadagiti doktor. Kinuna ti maysa kadakuada, “Adda dagiti nakita ken nangngegko a kayatko a punasen koma ti Dios iti lagipko.”

Maikadua a lawas kalpasan ti ginggined, nagsangpeten dagiti eksperto a Saksi a doktor a naggapu iti Europa. Intugotda dagiti alikamenda a mausar kadagiti komplikado ken madagdagus nga operasion. Ti grupo dagiti doktor ket 53 a daras a nagopera ken rinibu ti inagasanda. Ti 23 anyos a ni Wideline ket dimteng idiay Port-au-Prince maysa nga aldaw sakbay ti ginggined. Idi nagginggined, narumek ti kannawan nga imana isu a kasapulan a maputed iti ospital sadiay. Idi agangay, inyakar dagiti kabagianna iti ospital nga asideg iti balayda idiay Port-de-Paix, a pito nga oras ti kaadayona. Ngem kimmaro ti kasasaad ni Wideline isu nga insardengen ti ospital nga agasan ta impagarupda a matayen.

Idi naammuan ti grupo dagiti Saksi a doktor ti kasasaadna, sinukonda ken insublida ni Wideline iti Port-au-Prince tapno nasaysayaat ti pannakaagasna. Nagpapalakpak ti dadduma a pasiente idi nakitada dagiti kapammatianna a mangsukon kenkuana. Gapu iti tulong ti pamilia ken dagiti kakongregasionna, sumaysayaaten ti kasasaadna.

Idiay Dominican Republic, nagabang dagiti Saksi ni Jehova iti balbalay tapno usarenda a sentro ti rehabilitasion wenno pagpaimbagan dagiti pasiente a maipan sadiay. Agrereliebo dagiti boluntario a Saksi a doktor, nars, physical therapist, ken paraaywan a siraragsak a nangasikaso kadagiti agpapaimbag a pasiente.

Panangipakita iti Pammati, Namnama, ken Ayat

Kadagiti 56 a Kingdom Hall dagiti Saksi ni Jehova iti naginggined a paset ti Haiti, 6 laeng ti nakaro a nadadael. Kaaduan kadagiti Saksi a naawanan iti balay ket nagdagus kadagiti di nadadael a Kingdom Hall wenno natalged a luglugar. Nairuamen dagiti Saksi nga agtataripnong isu a naurnos ti kasasaadda a kas iti ar-aramidenda no agasambleada.

“Intultuloymi dagiti gagangay nga aktibidad ti kongregasion mainaig iti panagdayaw, a nangpabileg agpadpada kadagiti ubbing ken natataengan,” inlawlawag ni Jean-Claude a maysa a panglakayen a Saksi ni Jehova. Ania ti resultana? “Maragsakanak a makakita a mapan latta mangaskasaba dagiti Saksi ni Jehova,” kinuna ti maysa a lalaki. “No awankayo, nalabit narigrigat nga iliwliwag ti napasamak.”

Dagiti Saksi liniwliwada dagiti tattao. “Patien ti dandani amin a nakasaritami a ti ginggined ket pannusa ti Dios,” kinuna ti maysa a Saksi. “Inlawlawagmi kadakuada a ti ginggined ket natural a didigra, ken saan a nakem ti Dios. Impakitami kadakuada ti Genesis 18:25. Kinuna sadiay ni Abraham nga imposible a patayen ti Dios dagiti naimbag a mairaman kadagiti nadangkes. Impakitami met ti Lucas 21:11. Mabasa sadiay ti impadto ni Jesus a napipigsa a ginggined iti kaaldawantayo, ken inlawlawagmi nga asidegen a pagungarenna dagiti natay nga ay-ayatentayo ken pagpatinggaenna ti amin a panagsagaba. Adu ti naimpusuan unay a nagyaman gapu iti dayta nga impakaammomi.”a

Kaskasdi, adda latta dagiti problema. “Umuna, nagginggined, sa itan, masapul a sanguentayo dagiti epekto dayta,” kinuna ti maysa a Saksi a doktor a ni Jean-Emmanuel. “Posible nga agraira ti adu a sakit gapu iti napusek, narugit, ken masansan a matuduan nga evacuation center. Malaksid kadagita, agsagsagabada iti saem a dida ammo no kasanoda a mailiwliwag.”

Sumagmamano a lawas kalpasan ti ginggined, maysa a Saksi ti immay iti klinika ta agsakit ti ulona ken di makaturturog, banag a gagangay a mapaspasaran dagiti nadidigra. “Adda kadi naitiro iti uloyo?” dinamag ti Saksi a nars. “Awan met,” kalmado a simmungbat. “Natay ni baketko, a 17 a tawen a kataktakunaynayko. Ania ngay ngarud, kas impakpakauna ni Jesus, namnamaentayo a mapasamak dagita.”

Idi naamirisna ti posible a makagapu iti marikriknana a sakit, kinuna ti nars: “Ngem natay ni baketyo. Nasaem la ketdi dayta! Natural laeng ti agladingit ken agsangit. Nagsangitto pay ni Jesus idi natay ni gayyemna a Lazaro.” Idi kuan, nagsangiten ti lalaki.

Iti nasurok a 10,000 a Saksi iti dayta a lugar, 154 ti natay gapu iti ginggined. Nasurok a 92% kadagiti umili iti Port-au-Prince ti natayan iti maysa wenno ad-adu pay nga ipatpategda iti biag. Tapno maliwliwada ida, namin-adu a sinarungkaran dagiti Saksi ni Jehova dagidiay agpaspasar iti pisikal ken emosional a saem. Naaddaan ngarud dagiti tattao iti gundaway a mangyebkas iti rikriknada iti maysa a mapagtalkanda. Ammo dagiti natayan a Saksi ti kari ti Biblia a panagungar dagiti natay ken ti paraiso a daga. Ngem nasken nga ipeksada ti rikriknada iti mannakipagrikna a kapammatian ken kasapulan met a mangngegda dagiti naasi a pammaregta.

Panangsango iti Agdama ken iti Masanguanan

Insurat ni apostol Pablo: “Mataginayon ti pammati, namnama, ayat, dagitoy a tallo; ngem ti kadakkelan kadagitoy isu ti ayat.” (1 Corinto 13:13) Dagita a galad ti tumultulong iti adu a Saksi a taga-Haiti tapno madaeranda ti agdama a kasasaad, maparegtada ti sabsabali, ken tapno dida pakadanagan ti masanguanan. Ti pudno a pammati, panagkaykaysa, ken ayat ti nabatad a makagapu iti agtultuloy a panangsaranay dagiti Saksi manipud iti nadumaduma a paset ti lubong. “Ita pay la a napadasak ti kasta unay a pannakaiparangarang ti ayat,” kinuna ti Saksi a doktor a ni Petra nga immay timmulong manipud Germany. “Masansan nga agsangitak, ngem ad-adda a gapu iti rag-o imbes nga iti saem.”

Sigun iti The Wall Street Journal, ti ginggined idiay Haiti iti 2010 “ti kakaruan a natural a didigra a napasaran ti maysa a pagilian, sigun iti sumagmamano a kategoria.” Ngem adda pay dagiti simmaruno a nakaro a natural ken aramid-tao a didigra. Agpatingganto pay kadi dagita? Kombinsido dagiti Saksi ni Jehova iti Haiti ken iti intero a lubong nga asidegen a tungpalen ti Dios ti karina a nailanad iti Biblia: “Punasennanto ti amin a lua kadagiti matada, ket awanton ni patay, awanto metten ti panagleddaang wenno panagsangit wenno ut-ot. Ti immuna a bambanag naglabasdan.”—Apocalipsis 21:4.

[Footnote]

[Blurb iti panid 15]

“Diak maitured a baybay-an lattan a matay sadiay ni Ralphendy”

[Blurb iti panid 19]

“Maragsakanak a makakita a mapan latta mangaskasaba dagiti Saksi ni Jehova”

[Kahon/Dagiti Ladawan iti panid 17]

BALBALAY PARA KADAGITI BIKTIMA

Awan pay makabulan kalpasan ti ginggined, sinukimaten dagiti Saksi nga inheniero no ania a balbalay ti natalged pay la a pagnaedan. Adu kadagiti naawanan iti pagtaengan ti agkasapulan iti temporario a pagyanan agingga a makabirokda iti mas permanente a pagnaedan.

“Maibasar iti kapadasan dagiti organisasion a mangsarsaranay iti nadumaduma a pagilian, nangdiseniokami iti saan a nangina ken alisto a sangalen a balay. Kadakdakkel dagita ti dati a balbalay ti adu kadagiti biktima,” kuna ni John, nga agtartrabaho iti sanga nga opisina iti Haiti. “Saan a kaskarina a madadael dagita no agtudo, agangin, ken no agginggined manen.” Tallo a lawas laeng kalpasan ti ginggined, ti grupo dagiti boluntario a taga-Haiti ken dagiti naggapu iti sabsabali a pagilian rinugiandan ti agibangon kadagiti temporario a pagtaengan.

Nakaragragsak dagiti tattao kadagiti kalsada idi lumabas dagiti trak a naglaon iti nakasaganan a masangal a paspaset dagita a balay. Bayat nga ap-aprobaran ti maysa nga opisial ti aduana (customs) iti Haiti ti pannakaiserrek dagiti pagbangon a materiales, kinunana: “Karaman dagiti Saksi ni Jehova kadagiti kaunaan a dimteng manipud iti sabali a pagilian tapno tumulong. Dida la nga ibagbaga a tumultulongda no di ket talaga nga ar-aramidenda dayta.” Sumagmamano la a bulan kalpasan ti ginggined, nakaibangonen dagiti Saksi iti 1,500 a balay para kadagidiay naawanan iti pagtaengan.

[Mapa iti panid 14]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

HAITI

PORT-AU-PRINCE

Léogâne

Sentro ti ginggined

Jacmel

DOMINICAN REPUBLIC

[Ladawan iti panid 16]

Marla

[Ladawan iti panid 16]

Islande

[Ladawan iti panid 16]

Wideline

[Ladawan iti panid 18]

Maysa a grupo dagiti Saksi ni Jehova iti Haiti a mapan mangliwliwa kadagiti biktima ti ginggined

[Ladawan iti panid 18]

Doktor a mangag-agas iti ubing iti klinika nga impasdek dagiti Saksi ni Jehova