Ti Antigo a Relo ni Lolo
● Mabalin a naimbento idiay China ti de kuerdas a relo nasurok a 900 a tawenen ti napalabas. Sipud idi, adun ti simmayaatan dagiti relo. Ti naisangsangayan kadagita ket ti nainayon a pendulum kadagiti de kuerdas a relo idi ngalay ti maika-17 a siglo. Gapu iti dayta, nagbalin a nakaek-eksakto dagiti relo ken nanayonan pay iti baro a piesa—ti minutero (minute hand)! Yantangay ti baro a disenio ket addaan iti pendulum, padagsen, ken medio nadagsen a mekanismo, maitutop laeng a mayaramidan dayta iti nalagda a sinan-estante a kaha. Idi agangay, limmatak daytan iti intero a lubong kas ti dadakkel nga antigo a relo, wenno relo ni lolo (grandfather’s clock). Dineskribir dagita ti maysa nga eksperto iti relo kas “mapangnamnamaan unay ken mas eksakto a pagorasan.”a
Idi damo, dagita nga agkakangina a relo ket naaramid laeng kadagiti dadakkel a siudad idiay Europa, kas iti London ken Paris. Ngem in-inut a naaramid metten iti amin a suli ti kontinente ti Europa. Isu a malaksid iti gagangay a pormana, nanayonan dayta kadagiti artistiko a disenio iti dadduma a lugar. Mabalin a diretso wenno adda kurbakurba ti kahana; mabalin nga akikid wenno akaba. Nalabit naaramid dayta iti kayo ti saleng, ballatinaw, kaoba (mahogany), dir-an (oak), wenno nogales (walnut). Mabalin a simple wenno adu ti nayarkos iti kahana. Limmatak ngarud ti relo ni lolo kas de kalidad a pagorasan ken elegante a dekorasion iti sadinoman a pakaipuestuanna.
Mabalin nga adda pay dadduma a makagapu a magusgustuan ti tattao ti relo ni lolo. Kasla ngamin tao ti langana. “Kataytayag ti gagangay ti kadakkelna a tao ken kasla adda ipaspasimudaag ken iparparikna ti rupana,” kuna ti managsirarak idiay Finland a ni Dr. Sinikka Mäntylä. Ti tiktak-na ket umarngi iti pitik ti puso. Ita, dagita a dadakkel a relo ket nasukatanen kadagiti nalaka ken eksakto ti orasna a relo a quartz. Ngem uray kanayon nga agap-apura ti kasasaad ti biagtayo ita, makapakalma uray kaskasano no makitatayo ti relo ni lolo. Sigun iti libro a Keeping Time—Collecting and Caring for Clocks: “Ti sinan-estante a relo nga addaan iti di agbaliw ken di agdardaras a tiktak ket makapakalma ken mangipalagip iti nataltalna a kasasaad idi un-unana.”
[Footnote]
a Ti nagan a grandfather’s clock, nga awag kadagiti sinan-estante ti kahana a relo iti dadduma a lugar, ket naadaw kano iti maysa a nalatak a kanta idi 1876 a napauluan iti “My Grandfather’s Clock.”
[Ladawan iti panid 19]
Relo a posible nga addan idi pay rugrugi ti maika-19 a siglo