Nainsiriban Kadi ti Panagpilim?

“Makapauma ti musika dagiti nagannakko,” inreklamo ti 17 anyos a ni Jordan.a

“Puro maipapan iti sakit ti nakem ken pungtot ti musika ti anakko,” insennaay ni nanangna a Denise.

NO MAIPAPAN iti musika, apay a masansan a di agkatunosan dagiti nagannak ken tin-edyer? Umuna, agbaliwbaliw dagiti kayat ti tao no tumataenganda. Maikadua, agbaliwbaliw ti mismo a musika. Ti nalatak ita ket mabalin a lausen inton bigat.

Aniaman ti kasasaad, impluensiaannatayo ti musika. Napaliiwmo kadin no kasano nga apektaranna ti emosionmo? Idi a ni Ari Saul iti nagkauna nga Israel ket mariribukan, ti makapagin-awa a musika ti nangpakalma kenkuana. (1 Samuel 16:23) No dadduma, dagiti kanta ket kas iti kakaduatayo a tattao. Adda dagiti makatukay iti positibo a rikna a kas iti ragsak ken ayat. Adda met dagiti manggargari iti dakes a rikna a kas iti pungtot ken gura.—Proverbio 13:20.

Gapu ta napigsa ti impluensia ti musika, masirib ti nagannak ken annak no napilida iti denggenda. No maysaka nga ama wenno ina, talaga kadi nga interesadoka iti musika ti ubbing ken tin-edyer nga annakmo ken iti kapautda a dumngeg kadagita? Adda kadi dagiti impasdekmo a pagalagadan?

Di kaipapanan dayta a basta iparitmo ti dadduma nga album wenno klase ti musika. Masapul met a tulongam ti annakmo nga agpili kadagiti umiso nga alternatibo. Kuna ti libro nga On Becoming Teenwise: “Saan a mabalin a basta alaem lattan ti banag a pagay-ayat unay ti maysa a tao. Masapul a sukatam dayta iti baro kenkuana ta no saan, sublianna dagiti nakairuamanna.”

Ikabilangam met daytoy: Kasano kapaut ti annakmo nga agdengdengngeg iti musika? Ag-agawenna kadi ti tiempo a rumbeng a para kadagiti napatpateg a banag a kas iti homework, panagdayaw iti Dios, wenno trabaho iti balay? Kas kuna ti Biblia, “iti tunggal banag adda naituding a tiempo.”—Eclesiastes 3:1.

Mabalin a parikut met ti panagputputong. Siempre, kasapulantayo amin ti privacy ken rumbeng nga iwayaantayo ti naulimek a panagpanunot tapno saan nga agbalin a narabaw ti panagpampanunottayo. (Salmo 1:2, 3) Ngem no nalabes dayta, agbalin a managimbubukodan ti maysa ket ti laengen bagina ti pampanunotenna. (Proverbio 18:1) Ti 20 anyos itan a ni Felipe ibilangna ti panagdengngegna iti musika kas ‘orasna tapno makapagmaymaysa.’ “Ngem madanagan idi ni nanangko di la ket ta umik-ikayakon,” kunana.

Ania ti makatulong kadagiti nagannak ken agtutubo a kas ken Felipe tapno agtunosda imbes nga agsupiatda? Kasano a nainsiriban a mapilitayo ti musika a denggentayo? Napaneknekan ti adu a makatulong dagiti prinsipio ti Biblia. Nasayaat no usigem a kadua dagiti annakmo ti sumaganad a tallo a saludsod.

● Ania ti mensahe ti musika? “Ti pannakiabig ken tunggal kita ti kinarugit wenno kinaagum saan koma nga uray madakamat iti nagtetengngaanyo.” (Efeso 5:3) Nasayaat ti liriko ti adu a kanta. Ngem ti dadduma ket di madmadlaw wenno sibabatad a mangan-anamong wenno mangitantandudo iti kababalin a maikontra kadagiti nasayaat a prinsipio a kas iti isursuro ti Biblia. Kinapudnona, adda dagiti klase ti musika a pagaammo nga imoral, naranggas, ken napnuan-gura. “Dagiti liriko ti rap ket kaaduanna a nagalas, makapasidduker, brutal no dadduma, ken napno iti napalalo a gura iti babbai,” kuna ti autor a ni Karen Sternheimer. Kinaranggas ken okulto met ti masansan a karaman kadagiti liriko ti heavy-metal. Uray dagiti nalatak a musika ket mabalin a mangiparparegta iti di umiso a kababalin. Isu a no agpilpilika iti musika, usarem ti ‘pannakabalinmo nga agrason’ tapno makaaramidka kadagiti nainsiriban a desision. (Roma 12:1) Dika koma sumurot lattan iti uso wenno nalatak a musika gapu ta makaay-ayo ti unina.

● Ania ti epekto ti musika iti riknak? “Saluadam ta pusom, ta aggubuay iti dayta dagiti ubbog ti biag.” (Proverbio 4:23) Ti piliem a musika dina la ipakita ti linaon ti isip ken pusom, ipalgakda met ti pudno a kinataom. Ti musika impluensiaanna met ti isip ken pusom. Kinuna ti nadakamaten a ni Jordan: “Nagbalinak a managpungtot ken agresibo gapu iti kadedengngegko iti dadduma a klase ti musika.” Isaludsodmo iti bagim: ‘Ania ti epekto ti musika a dengdenggek iti panunot ken kaririknak? Makaparelaks ken makapabang-ar kadi wenno makapadanag ken makapasiudot? Makaparasuk kadi ken pagpanunotennak iti imoral?’ (Colosas 3:5) No ti maysa a klase ti musika ket mangabbukay iti di umiso a rikna wenno pagpanunotennaka iti dakes, nainsiriban no ibellengmo dayta. (Mateo 5:28, 29) Kuna ti 17 anyos a ni Hannah, “Makitkitak dagiti makadangran nga epekto ti dakes a musika ket diak kayat a mapasaran dagita.”

● Maimpluensiaanna kadi dagiti nasayaat a kababalinko? “Guraenyo ti dakes, ket ayatenyo ti naimbag,” kuna ti Amos 5:15. Narigat nga aramiden dayta ita yantangay kas impadto ti Biblia, ti kaaduan a tattao “managayatdanto iti bagbagida, managayat iti kuarta, napalangguad, natangsit, managtabbaaw, nasukir kadagiti nagannak, saan a managyaman, saan a nasungdo, awanan nainkasigudan a panagayat, saan a sidadaan iti aniaman a tulagan, manangparpardaya, awanan panagteppel, narungsot, awanan panagayat iti kinaimbag, . . . managayat iti ragragsak imbes a managayat iti Dios.” (2 Timoteo 3:1-4) Gapuna, kuna ti bersikulo 5: “Umadayoka kadagitoy.”

Kasanom nga adaywan dagiti kasta a tattao? Siempre, saanmo la basta adaywan ida a mismo. Masapul met a dika denggen, buyaen, ken akseptaren dagiti produkto a mangyanninaw iti di nadiosan a kababalin. (Efeso 4:25, 29, 31) Ngem kaipapanan kadi dayta a limitadon ti pagpiliam a musika? Pulos a saan!

Adu ti Pagpiliam

Iti adu a pamilia, pagsisinnublatanda a denggen ti musika ti tunggal maysa kadakuada. Kuna ni Lena, “Impangngeg kaniak ti 13 anyos a balasitangko ti paboritona a musika, ket magusgustuakon a denggen dayta.” Ti 16 anyos a ni Heather ken ti nagannakna ket kanayon nga agbibinnulod iti CD ta magustuanda a denggen ti musika ti tunggal maysa.

Iti intero a lubong, minilion a Saksi ni Jehova iti aniaman nga edad ken kultura ti maragragsakan iti nadumaduma a musika, agraman kadagiti makapabileg-pammati a kanta iti libro a Kantaanyo ni Jehova.b Ngem mabalin a ti estilo dagita a musika ket naiduma iti nakairuaman a denggen ti dadduma a kultura.

Nagannakka man wenno agtutubo, no kayatmo ti gumatang iti album wenno ag-download iti musika, isaludsodmo iti bagim: ‘Siasino ti nangipaay kaniak iti abilidad a mangtagiragsak iti musika? Saan kadi a ti Namarsua kaniak a ni Jehova a Dios? Kasanok ngarud nga ipakita kenkuana a talaga nga ap-apresiarek dagiti sagutna? Saan kadi a babaen ti siiinget a panangsurotko kadagiti pagalagadanna maipapan iti umiso ken di umiso ken no ania ti nainsiriban wenno saan?’ Ti panangikabilangam kadagita ti makatulong kenka iti nainsiriban a panangpili iti musika. Iti kasta, agbalinka a naragsak ken maparagsakmo ti Namarsua kenka.—Proverbio 27:11.

[Footnotes]

[Blurb iti panid 7]

Pagaammo nga imoral ti dadduma a klase ti kanta

[Blurb iti panid 8]

Nagadu a klase ti musika ti mabalinmo a denggen

[Kahonn iti panid 7]

No Apay a Nagbalbaliwak

“Ti la nagin-inum, nagdroga, ken nangranggas ti inar-aramidko idi tin-edyerak,” kinuna ti 24 anyos a ni Ashley. “Ti musika a heavy metal ken rap ti nangimpluensia kaniak. Gapu kadagiti narugit, napnuan-gura a lirikoda, agraman ti napigsa ken bumanugbog nga unida, nariknak a nabilegak ken simmingedak iti gagayyemko a durogista. Imbilangmi nga ulidan ken bannuar dagiti rapper ken banda nga agtoktokar iti heavy metal.

“Ngem idi agangay, kimmaro ti kasasaadko. Idi agtawenak iti 17, dandaniak natay gapu iti nalabes a panagdroga. Idi nakariingak, inkararagko iti Dios a tulongannak. Adda idi ubing a nangibaga kaniak a Jehova ti nagan ti Dios, ket napanunotko a dagiti Saksi ni Jehova ti mangisursuro maipapan kenkuana. Binirokko ida iti direktorio ti telepono sa inawagak ida ket nagpayadalak iti Biblia.

“Insardengko dagiti dakes a bisiok ken imbellengko ti musikak. Ngem idi imbasurak dagiti naurnongko a CD, miningmingak dagita ket diak mapanawan gapu ta kailalaak. Isu a pinalagipak ti bagik a dayta a musika agraman dagiti bisiok ti mangdaddadael kaniak. Timmalikudak saak pimmanaw.

“Ita, sumagmamano a tawen kalpasanna, maatrakarak pay laeng iti heavy metal ken rap. Isu a likliklikak dagita a kasda la makaadikto a droga. Magusgustuakon ti adu a klase ti musika, a pakairamanan ti ballad, easy rock, ken dadduma a classical. Ngem ti kapatgan, makontrolkon ti bagik.”

[Kahon iti panid 9]

Dagiti Makatulong a Singasing Kadagiti Nagannak

Pakadanaganyo kadi ti musika a dengdenggen ti anakyo? Kasanoyo a matulongan a dikay agsupiat? Usigenyo dagitoy a singasing:

Ammuenyo Sakbay nga agsaokayo, masapul nga ammoyo dagiti nainaig a banag. Denggenyo ti musika, anagenyo ti liriko, kitaenyo ti akkub dagita wenno sukimatenyo ti website dagiti kumakanta ken buyaenyo ti music video-da. Isaludsodyo iti bagiyo, ‘Adda kadi panggapuak nga agdanag, wenno napiliak la unay?’ Kuna ti Biblia: “Panunoten nga umuna ti masirib ti sawenna, ket ad-adda ngarud a makaguyugoy ti ibagana.”—Proverbio 16:23, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia.

Tarusanyo Babaen iti musika, maammuanyo ti ar-aramiden, pampanunoten, ken marikrikna ti anakyo. Sidudungngo a tarusanyo ti kaririknana. Isaludsodyo: “Ania ti magusgustuam iti daytoy a musika? Ti kadi mensahena ket kas iti marikriknam?” Kalpasanna, dumngegkayo a naimbag iti isungbatna. Kuna ti Proverbio 20:5: “Mayarig iti danum ti nauneg a bubon ti pampanunoten ti maysa a tao, ngem kabaelan a yaon ti tao” nga addaan iti pannakaawat.—Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia.

Tulonganyo Ti panggepyo ket saan la a tapno ibellengna ti di mayanatup a CD. Imbes ketdi, kayatyo a sanayen ti ‘pannakabalin ti pannakaawatna a mangilasin agpadpada iti umiso ken di umiso’ tapno makaaramid a mismo kadagiti nainsiriban a desision. (Hebreo 5:14) Isu nga ikkanyo ti anakyo iti manayon a tawid: Suruanyo nga agsirarak wenno agpanunot sigun kadagiti prinsipio ti Biblia. Iti kasta, matulonganyo a mangparang-ay iti abilidadna nga agpanunot ken iti nadiosan a siribna, a dagita ket adayo a napatpateg ngem iti amin a kinabaknang iti lubong!—Proverbio 2:10-14; 3:13, 14.

Agbalinkayo a natibker, mannakipagrikna, ken naasi “Kawesanyo ti bagbagiyo kadagiti kinalailo ti pannakipagrikna, kinamanangngaasi, kinapakumbaba iti panagpampanunot, kinaalumamay, ken mabayag a panagitured.” (Colosas 3:12) No kasarsaritayo ti anakyo, dikay koma manangipapilit wenno mannakisupiat. Laglagipenyo a tin-edyerkayo met idi.

[Ladawan iti panid 8]

Pagtalinaedem a nangato dagiti pagalagadam no agpilpilika iti musika