Adaywanyo ti Naalas a Musika!
“Kitaenyo ngarud a siaannad no kasano ti pannagnayo, saan a kasla nakuneng, no di ket kasla masirib, a kailalaanyo ti gundaway, ta dagiti al-aldaw dakesda.”—EFESO 5:15, 16.
1. Apay a maawagan ti musika “a sagut ti Dios”?
“TI MUSIKA . . . ket sagut ti Dios.” Kasta ti kinuna ni Lulu Rumsey Wiley iti librona a Bible Music. Sipud pay idi un-unana a panawen, bigbigen dagiti managbuteng-Dios a lallaki ken babbai daytoy a karirikna. Babaen ti musika, maiyebkas ti tao ti adda iti kaungganna—ragsak, liday, pungtot, ken ayat. Napateg no kasta ti paset ti musika idi tiempo ti Biblia, a nadakamat manipud rugi agingga iti ungto dayta a sagrado a libro.—Genesis 4:21; Apocalipsis 18:22.
2. Kasano a nausar ti musika iti panangidaydayaw ken Jehova idi tiempo ti Biblia?
2 Iti panagdaydayaw ken Jehova a nausar ti musika iti katan-okan a wagas. Dadduma kadagiti kangayedan a balikas a pagdaydayaw ken Jehova a Dios ti orihinal a naputar tapno makanta. “Idaydayawkonto ti nagan ti Dios iti kanta,” insurat ni salmista a David. (Salmo 69:30) Madanggayan no kua iti musika ti nainkararagan a panagmennamenna kabayatan ti panagmaymaysa. “Abbukayek itoy lagipko ti kantak iti rabii; kasasaok toy pusok met laeng, ket ti kararuak aramidenna ti naregta a panagsukisok,” insurat ni Asaf. (Salmo 77:6) Idiay templo ni Jehova, naorganisar dagiti adu a tumutokar. (1 Cronicas 23:1-5; 2 Cronicas 29:25, 26) Adda idi dagiti okasion a maummong ken maurnos dagiti adu a tumutokar, kas idi naidaton ti templo, idi 120 nga agpuypuyot kadagiti trumpeta ti naaramat. (2 Cronicas 5:12, 13) Awan ti rekord a pakaammuantayo no kasano kaimnas daytoy a musika, ngem kastoy ti kuna ti libro a The Music of the Bible: “Saan a narigat nga iladawan ti epekto ti musika idiay Templo kadagiti napateg a pasken . . . No addatay laeng sadiay, sigurado a maibuyog ti riknatayo.”a
Ti Pannakaabuso ti Musika
3, 4. Iti ania a wagas nga inabuso dagiti tattao ti Dios ken dagiti pagano a kabangibangda ti sagut a musika?
3 Nupay kasta, saan a kanayon a nadayaw ti pannakausar ti musika. Idiay Bantay Sinai, nausar ti musika a manggargari iti idolatroso a panagdaydayaw iti balitok a sinan-urbon ti baka. (Exodo 32:18) Maikawing met no dadduma ti musika iti panagbarbartek ken uray iti prostitusion. (Salmo 69:12; Isaias 23:15) Nakabasol met dagiti pagano a kabangibang ti Israel iti panangabuso itoy a sagut ti Dios. “Idiay Fenicia ken Siria,” kuna ti The Interpreter’s Dictionary of the Bible, “maipapan iti panagdaydayaw ken Ishtar, ti diosa ti kinabunga, ti linaon ti gistay amin a popular a kanta. Kadawyan ngarud a mapatokar pay nga umuna ti popular a kanta sakbay a maangay dagiti nalabes a seksual a panagraragsak.” Nagusar met dagiti nagkauna a Griego iti musika a maidanggay kadagiti nalatak nga “erotiko a salsala.”
4 Wen, addaan ti musika iti bileg a mangtignay, mangkayaw iti rikna, ken mangimpluensia. Sumagmamano a dekadan ti napalabas, iti librona a The Music of the Bible, kinuna ni John Stainer: “Awanen sabali pay nga arte nga addaan napigsa nga impluensia iti sangatauan iti agdama a panawen no di ti arte ti Musika.” Agtultuloy nga addaan ti musika iti nabileg nga impluensia agpapan ita. Gapu ta kasta, ti madi a kita ti musika mabalin a pagpeggadenna dagiti agtutubo a managbuteng iti Dios.
Nasken ti Panagannad
5. (a) Kasano kapateg ti musika iti biag dagiti adu nga agtutubo? (b) Aniat’ panangmatmat ti Dios iti panagragsak dagiti agtutubo?
5 No maysaka nga agtutubo, ammom la ketdi no kasano kapateg ti musika—aglalo dagiti nagduduma a porma ti musika a pop wenno rock—kadagiti adu a kataebmo. Aw-awaganda pay ketdi ti musika a “paset ti metabolismo dagiti agtutubo.” Mapattapatta nga iti maudi nga innem a tawen a panageskuelana, nasurok nga uppat nga oras iti inaldaw ti mabusbos ti kadawyan nga agtutubo idiay Estados Unidos iti panagdengngeg iti musika a rock! Nalawag nga ipakita daytoy ti kaawan kinatimbeng. Di kayat a sawen daytoy a dakes ti mangtagiragsak iti maysa a banag a makapalaing wenno mangparagsak kadakayo. Sigurado a di namnamaen ni Jehova, ti Namarsua iti makaay-ayo a musika, nga agbalin dagiti agtutubo a managlidliday ken nakakaasi. Kinapudnona, imbilinna iti ilina: “Siyamankayo ken Jehova ken agragsakkayo, dakayo a nalinteg; ket umsiagkay iti rag-o, dakayo a nasingpet iti puso.” (Salmo 32:11) Kadagiti agtutubo, kinuna ti Saona: “Agrag-oka, O agtutubo a lalaki, iti kinaagtutubom, ket paragsakennaka koma ta pusom kadagiti aldaw ti kinaagtutubom.”—Eclesiastes 11:9.
6. (a) Apay a masapul a naannad dagiti agtutubo iti panagpilida iti musika? (b) Apay nga ad-adda a di maitutop ti adu a musika ita ngem kadagiti musika idi napalabas?
6 Nupay kasta, adda naimbag a rason a naannadkay koma iti panagpili iti musika. Kinuna ni apostol Pablo idiay Efeso 5:15, 16: “Kitaenyo ngarud a siaannad no kasano ti pannagnayo, saan a kasla nakuneng, no di ket kasla masirib, a kailalaanyo ti gundaway, ta dagiti al-aldaw dakesda.” Mabalin a sumuppiat dagiti dadduma nga agtutubo, kas iti maysa a balasitang: “Ket no nagdengdengngeg dagiti dadakkelmi kadagiti paggugustoda a musika idi agtutuboda pay. Apay ketdin a di mabalin kadakami?” Mabalin nga adda met dagiti madi a paset dagiti kanta a dengdenggen dagiti dadakkelyo idi agtutuboda pay a kas kadakayo. No sukimatentayo a nalaing, adu dagiti popular a kanta ti mangisingasing iti sekso ken imoralidad. Ngem dagidiay naisingasing laeng idi ket napanayag itan. Kinuna ti maysa a mannurat: “Mararaut itan dagiti ubbing kadagiti nabatad a mensahe iti kasaknap a di pay nakita ti kulturatayo.”
Musika a Rap—Ti Musika ti Yaalsa
7, 8. (a) Ania ti musika a rap, ket apay a popular? (b) Kasanoyo a mailasin ti tao a sumursurot iti estilo ti panagbiag nga iparparegta ti rap?
7 Kas pangarigan, usigenyo ti nalatak ita a musika a rap. Sigun iti magasin a Time, nagbalinen ti rap “a maysa a mapaneknekan a sangalubongan a rebolusion iti ritmo” ket popular unay daytoy idiay Brazil, Europa, Japan, Russia, ken Estados Unidos. Kadawyan nga awan a pulos ti tono daytoy, no di ket maibalikas, saan a makanta, ti lirikona a maibansag iti napartak a kumpas. Nupay kasta, ti makaawis a kumpasna ti kasla palimed ti rap no apay a paggugustoda unay. “No kasta nga agdengdengngegak iti musika a rap,” kuna ti maysa nga agtutubo a Haponesa, “maragragsakanak unay, ket no dangdanggayak a salaen, mariknak a nawayaak.”
8 Ti liriko ti rap—masansan a sinasalawasaw a panaggampor ti tabbaaw ken sao ti kanto—ti kasla maysa pay a rason a popular ti rap. Saan a kas kadagiti tradisional a liriko ti rock, nga adu kadagitoy ti maipapan iti ayan-ayat dagiti tin-edyer, masansan nga addaan ti liriko ti rap iti mas serioso a mensahe. Naglaon ti dadduma a rap iti mensahe maibusor iti panangirurumen, rasismo, ken kinaulpit dagiti pannakabagi ti linteg. Nupay kasta, pasaray maisawang dagiti agkakaarngi ti pannakaibalikasda a koro iti nakaal-alas ken makapaseggar a sasao. Agparang met nga iparparegta ti rap ti panangsupring kadagiti pagannurotan iti panagkawkawes, panaglanglanga, ken seksual a moralidad. Di ngad pakasdaawan a nagbalinen ti rap a maysa nga estilo ti panagbiag a mapalugodanen. Mailasin dagiti sumursurot iti daytoy babaen dagiti nakadidillaw a panagtigtignay, narasaw a panagsasao, ken panagkawkawesda—nakaaruatda iti kalawkalaw a pantalon a maong, sapatos a goma a de sintas ngem saan a naisiglot, balitok a kuentas, gora ti baseball, ken antiohos a de kolor.
9, 10. (a) Ania dagiti bambanag nga usigen koma dagiti agtutubo iti panangikeddeng no “makaay-ayo [met laeng] iti Apo” ti musika a rap ken ti estilo ti panagbiag nga iparparegta daytoy? (b) Ania ti kasla tagtagibassiten dagiti dadduma nga agtutubo a Kristiano?
9 Idiay Efeso 5:10, nabalakadan dagiti Kristiano nga “itultuloyyo a siguraduen ti makaay-ayo iti Apo.” No panunotenyo ti namagbalin iti rap a nalatak, ti panagkunayo “makaay-ayo [ngata] iti Apo” no mairamankayo iti dayta? Kayat ngata ti maysa nga agtutubo a Kristiano ti maidasig iti estilo ti panagbiag a di kanunongan uray dagiti adu a taga-lubong? Imutektekanyo ti kinuna ti maysa a nangamiris iti maysa a konsierto ti rap: “Nagsisinnalisal dagiti kumakanta iti rap no sino kadakuada ti karurugitan ti ngiwatna. . . . In-akto dagiti sumasala a lallaki ken babbai ti sekso iti entablado.” Maipanggep iti maysa a tampok a paset, kinuna ti maysa kadagiti promotor ti konsierto: “(Nakaal-alas) ti gistay amin a balikas a rimmuar iti ngiwatda.”
10 Uray pay, gagangay laeng a rap ti musika a napatokar iti dayta a rabii. Kinuna ti direktor iti nakaangayan ti konsierto: “Kadawyan laeng a rap ti mangmangngegyo—kas met laeng kadagiti gatgatangenda kadagiti paglakuan.” Makapaladingit nga ipadamag a karaman kadagiti nasurok nga 4,000 nga agtutubo a nagbuya iti konsierto ti sumagmamano nga agkunkuna a Saksi ni Jehova! Agparang nga iyaleng-aleng dagiti dadduma ti kinapudno a ni Satanas “ti panguluen ti pannakabalin ti angin.” Isu ti mangiturturong iti “espiritu [wenno, dominante a kababalin ti isip] nga agtigtignay ita kadagiti annak ti kinasukir.” (Efeso 2:2) Asino ti pagserserbianyo no nairamankayo iti musika a rap wenno iti estilo ti panagbiag nga iparparegta daytoy? Ipapantayon, saan unay a naalas ti linaon ti dadduma a rap. Ngem maikanatad kadi ti agduyos iti aniaman a kita ti musika a di maitunos kadagiti Nakristianuan a pagalagadan?
Heavy Metal—Sekso, Kinaranggas, ken Satanismo
11, 12. Ania ti musika a heavy metal, ket aniat’ pagdaksan daytoy?
11 Ti sabali pay a popular a klase ti musika isu ti heavy metal. Ti heavy metal ket saan a maysa laeng a naariwawa a hard rock. Ipadamag ti The Journal of the American Medical Association: “Ti musika a heavy metal . . . itampokna ti naariwawa, makapabansag a tokar ken naglaon iti liriko a mangitantan-ok iti gura, panangabuso, dinudugyot a sekso, ken no maminsan satanismo.” Ayna, dagiti nagan laengen dagiti nalalatak a banda paneknekanda ti kinaalas daytoy a kita ti rock. Ramanenda dagiti balikas kas iti “sabidong,” “paltog,” ken “patay.” Ngem, saan unay a grabe ti heavy metal no ikompara iti thrash metal ken death metal—musika nga impasngay ti heavy metal. Dagiti nagan dagitoy a banda gunggundawayanda nga usaren dagiti sao kas iti “cannibal” ken “obituary.” Mabalin a saan a mabigbig dagiti agtutubo iti adu a pagilian no kasano kaalas dagitoy a nagan agsipud ta Ingles wenno ganggannaet a sao dagitoy.
12 Masansan nga adda pakainaigan ti musika a heavy metal iti panagbekkel dagiti agtutubo, panagliday, ken panagusar iti droga. Gapu iti pannakainaig daytoy iti naranggas a kababalin, inawagan ti maysa a konsultant iti radio ti heavy metal kas “musika a maibagay a patokaren no kayatmo a gudasen dagiti dadakkelmo.” Ti pannakaikawing daytoy iti Satanismo ti pakadanagan ti adu a nagannak—ken dagiti pannakabagi ti linteg. Kinuna ti maysa nga imbestigador a dadduma nga agtutubo a makiramraman iti panagdaydayaw ken Satanas ti maiyam-ammo iti dayta nga okulto babaen ti panagdengngeg itoy a musika. “Dida ammo ti masumsumokda,” ingngudona.
13. Aniat’ pagdaksan ti panagdengngeg iti musika a heavy metal?
13 Nupay kasta, dagiti agtutubo a Kristiano saanda koma nga agbalin nga ‘ignorante kadagiti kinasikap [ni Satanas].’ (2 Corinto 2:11) Kinapudnona, “ti pannakidangadangtayo . . . maibusor kadagiti espiritu ti kinadakes idiay ngato.” (Efeso 6:12) Anian a kinamaag no pasangbayentayo dagiti demonio iti biagtayo babaen ti musika a pagay-ayattayo! (1 Corinto 10:20, 21) Ngem, nalawag nga adu dagiti agtutubo a Kristiano nga agduyos iti daytoy a musika. Ilimlimed pay ketdi dagiti dadduma ti panagdengngegda kadagiti paboritoda a kanta. Impudno ti maysa a balasitang: “Kanayonak idi nga agdengngeg iti heavy metal, no dadduma iti nganngani agpatpatnag. Gumatangak no kua kadagiti magasin ti heavy metal ket idulinko dagitoy kadagiti kahon ti sapatos tapno saan a makita dagiti dadakkelko. Nagulbodak kadagiti dadakkelko. Ammok a di naay-ayo ni Jehova kaniak.” Nagnakem idi nabasana ti maysa nga artikulo iti magasin nga Agriingkayo! Manoda pay ngata nga agtutubo ti siniluan ti kasta a musika?
Panagapit iti Imulayo
14, 15. Apay a masiguradotayo a dakes ti epekto ti panagdengngeg iti naalas a musika? Iyilustraryo.
14 Dikay tagtagibassiten ti peggad a mabalin nga iyeg ti kasta a musika. Pudno, saankay met ngata a pumatay iti tao wenno agaramid iti seksual nga imoralidad gapu laeng ta nagdengngegkayo iti maysa a kanta. Nupay kasta, kuna ti Galacia 6:8: “Ti agmula a maipaay iti lasagna, iti lasag apitennanto ti panagrupsa.” Ti panagdengngeg iti musika a narugit, inaanimal, ken sinasairo pay ketdi mangyeg laeng iti dakes nga epekto kadakayo. (Idiligyo ti Santiago 3:15.) Naadaw ti maysa a propesor iti musika a ni Joseph Stuessy a nangikuna: “Apektaran ti aniaman a kita ti musika ti modo, emosion, kababalin ken tignaytayo . . . Nagbiddut daydiay agkuna, ‘Awan dakes nga epekto kaniak ti panagdengngeg iti heavy metal.’ Apektaranna dagiti nagduduma a tao iti nagduduma a rukod ken nagduduma a pamay-an.”
15 Annugoten ti maysa nga agtutubo a Kristiano: “Kasta unay ti pannakaigamerko iti thrash metal ta nabalbaliwan ti intero a kinataok.” Di nagbayag, nangrugin a riribuken dagiti demonio. “Imbellengko amin nga albumko idi kamaudiananna ket pinanawandak dagiti demonio.” Impudno ti sabali pay nga agtutubo: “Maipapan iti espiritismo, droga, wenno sekso ti musika a dengdenggek idi. Adu nga agtutubo ti agkuna nga awan makitada a pagdaksan daytoy, ngem kinapudnona adda. Namimpinsan a nakullaapanak.” Isaludsod ti maysa a proverbio: “Mabalin aya ti maysa a tao ti agsaklut iti apuy ket saan a mauram dagiti pagan-anayna?”—Proverbio 6:27.
Agannadkayo a Kanayon
16. Aniat’ maikunatayo maipapan kadagiti mannurat ken kumakanta iti adu a musika ita?
16 Insurat ni Pablo kadagiti Kristiano iti nagkauna nga Efeso: “Daytoy ngarud ibagak ken saksiak iti Apo, a dikay koma magmagnan a kas iti pannagna dagiti nasion iti kinaawan serserbi dagiti panunotda, idinto a nakudrepan ti pannakaawatda, a nayadayoda iti biag a kukua ti Dios, gapu iti kinakuneng nga adda kadakuada, gapu iti kinatangken ti pusoda.” (Efeso 4:17, 18) Saan kadi a maikunatayo daytoy kadagiti mannurat ken kumakanta iti adu a musika ita? Ad-adda ita nga iyanninaw ti amin a klase ti musika ti impluensia “ti dios daytoy a sistema dagiti bambanag,” ni Satanas a Diablo.—2 Corinto 4:4.
17. Kasano a maammuan dagiti agtutubo ti linaon ti musika?
17 Maipanggep iti “maudi nga al-aldaw,” impadto ti Biblia: “Dagiti tattao a dakes ken dagiti mangul-ulbod dumakesdanto la a dumakes.” (2 Timoteo 3:1, 13) Nangnangruna ngarud a masapul a naannadkayo iti panagpiliyo iti musika. Ti naalas a titulo masansan nga ipalnaadna a narugit ti linaon ti album. Isaludsod ti Job 12:11: “Saan aya a padasen ti lapayag dagiti sasao, kas met laeng iti panangnanam ti ngadas iti taraon?” Kasta met, maammuanyo ti linaon ti musika babaen ti panangdengngeg a naimbag iti maysa a sampel daytoy. Ania a rikna ti parasuken ti ayugna kadakayo? Itantandudona aya ti nadawel, narugit a kababalin—ti espiritu ti panaglablabes? (Galacia 5:19-21) Ti met ngay lirikona? Itantan-okna aya ti seksual nga imoralidad, panagusar iti droga, wenno dadduma pay a nalaad nga aramid a ‘nakababain uray saritaen laeng?’ (Efeso 5:12) Kunaen ti Biblia a ti kakasta a banag “saan man la koma a madukit” kadagiti tattao ti Dios, aglalo no mabansagan ti kumpasda ken maulit-ulit. (Efeso 5:3) Ti ngay disenio ti akkubna? Naglaon aya kadagiti tema maipapan iti espiritismo wenno ladawan a makaparasuk iti derrep?
18. (a) Ania a panagbalbaliw ti mabalin a kasapulan nga aramiden dagiti dadduma nga agtutubo no maipapan iti musika? (b) Kasano a mapatanor dagiti agtutubo ti panaggusto iti nasaysayaat a musika?
18 Nalabit kasapulan a balbaliwanyo ti kita ti musika a dengdenggenyo. No addaankayo kadagiti plaka, tape, ken compact disc a naglaon kadagiti imoral ken sinasairo a tema, masapul nga ibasurayo a dagus dagita. (Idiligyo ti Aramid 19:19.) Di kayat a sawen daytoy a dikay mabalin a tagiragsaken ti musika; saan nga amin a popular a musika ket naalas. Nasursuro dagiti dadduma nga agtutubo a palawaen ti panagrayoda iti musika ket tagtagiragsakenda itan ti sumagmamano a klasikal, folk, light jazz, ken dadduma pay a klase ti musika. Adu nga agtutubo ti natulongan dagiti Kingdom Melodies a tape a mangpatanor iti panaggusto iti makaay-ayo a musika ti orkestra.
19. Apay a nasken nga ikabil ti musika iti lugarna?
19 Ti musika ket sagut ti Dios. Nupay kasta, adu dagiti naigamer iti daytoy. Kasda la kadagidiay Israelitas idi ugma a maay-ayatan a mangtoktokar iti “arpa, gitara a bassit, pandereta ken pito, . . . ngem dida [inimatangan] ti aramid ni Jehova.” (Isaias 5:12) Ikabilyo ti musika iti lugarna ket ti aramid ni Jehova ti ipangpangrunayo koma. Agbalinkayo a napili ken naannad no iti musika a denggenyo. Iti kasta mausaryo—saan a maabuso—daytoy a sagut ti Dios.
[Dagiti Footnote]
a Agdinamag la ketdi ti nasion ti Israel no iti arte ti musika. Ipakita ti maysa a kitikit iti Asiria a dagiti musiko nga Israelita ti kinalikaguman ni Ari Sennakerib ken Ari Ezekias kas pannakabuis. Kunaen ti Grove’s Dictionary of Music and Musicians: “Talaga a karkarna ti panangkalikagum kadagiti musiko kas pannakabuis.”
Malagipyo Pay Aya?
◻ Apay a maawagan ti musika a sagut ti Dios?
◻ Kasano a naabuso ti musika idi un-unana a panawen?
◻ Ania dagiti peggad nga iyeg ti musika a rap ken heavy metal kadagiti agtutubo a Kristiano?
◻ Kasano a makapagannad dagiti agtutubo a Kristiano iti panagpilida iti musika?
[Ladawan iti panid 23]
Idi tiempo ti Biblia, masansan a mausar ti musika iti panangidaydayaw ken Jehova