Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Aniat’ Naalas iti Pagay-ayatko a Musika?

“Kuna ni tatangko, ‘Iddepem man dayta nga ariwawa! Masisileng ti lapayagko!’”​—Maysa a tin-edyer a lalaki.

“Pudno, talaga a makasimron ti dadduma a musika a rap.”​—Maysa a balasitang.

“SAAN met unay a makasimron,” inreklamo ni Jodie. “Apay a pakasimronanda unay ti pagay-ayatko a musika?” Kasta met laeng ti rikna ti 13-años a ni Lisette. “Ket no kanta laeng met dayta,” ikalinteganna.

Kanayon kadi met a makirikiarkayo kadagiti nagannakyo gapu iti musika? No kasta, mabalin a makangngegkayo iti reklamo, unget, wenno pammilin kada patokarenyo ti paboritoyo a tape wenno compact disc. (“Kuna ni tatangko, ‘Iddepem man dayta nga ariwawa! Masisileng ti lapayagko!’” kuna ti maysa a barito.) Gapu ta naumakay metten, mabalin a mariknayo a kasla awan serserbi ti pannakibibiang dagiti dadakkelyo. “Idi agtutuboda met ngay?” ikalintegan ti maysa a balasitang. “Impagarup met kadi dagiti dadakkelda a naalas ti pagay-ayatda a musika?”

Adda met ketdi puntona. Iti intero a historia, masansan nga agririkiar dagiti nataengan ken agtutubo kadagiti banag a mainaig iti bukodda a paggugusto. Apay ngarud a masapul nga isardengyo a denggen ti pagay-ayatyo a musika gapu ta madi dagiti nagannakyo iti dayta? Ania aya kadi ti naalas iti musikayo?

Musika​—Ti Lugarna iti Biag

Bueno, awan met ketdi ti mangikunkuna a dakes ti mangtagiragsak iti musika. Dadduma idiay Biblia a mismo​—nangnangruna ti Salmo​—ket naputar tapno makanta. Idi tiempo ti Biblia, adda kangrunaan a paset ti musika iti panagdaydayaw iti Dios. (Salmo 149:3; 150:4) Nausar met dayta a pangiyebkas iti rag-o, ragsak, ken ladingit. (Genesis 31:27; Oc-ocom 11:34; 1 Samuel 18:6, 7; Mateo 9:23, 24) Idi kaaldawan ni Jesu-Kristo, ti musika ket maysa a kadawyan a paset dagiti sosial a panagtataripnong; ad-adda a pinaragsakda ti okasion.​—Lucas 15:25.

Agtultuloy a napateg met laeng ti musika ita​—nangruna kadagiti agtutubo. Kuna ti The Journal of the American Medical Association: “Iti tawtawen a 12 agingga iti 18, ti maysa a kadawyan a tin-edyer ket dumdumngeg iti musika a rock iti 10,500 nga oras, nganngani kas iti amin nga oras a binusbosna manipud kindergarten agingga iti high school.”

Ipakita dagiti surbey a pagay-ayat unay ti kaaduan nga agtutubo idiay E.U. a denggen ti rock wenno musika a pop. (Tapno simple, usarentayo dagiti termino a “rock” ken “pop” a mangsaklaw kadagiti amin nga estilo ti nalatak a musika kadagiti agtutubo​—manipud musika a soul ken new wave agingga iti rap ken heavy metal.) Sigun iti The World Book Encyclopedia, “ti musika a rock ket saanen a musika laeng dagiti agtutubo nga Americano. Daytan ket musika ti lubong.”

Ti Pangawis ti Musika a Rock

Apay a nalatak unay ti musika a rock? Sigun iti libro a Youth Trends, ti rock ket kas iti “maysa a pagsasao a matarusan amin nga agtutubo.” Patien ti dadduma nga agtutubo a ti pannakaammo no aniat’ nalatak iti lubong ti musika​—ti pannakaammo kadagiti kabaruan a kumakanta ken kankanta​—tulonganna ida a maawat kadagiti kapatadada. Ti musika ipasigna ida kadagiti kapatadada ket isut’ kankanayon a pagsasaritaanda.

Nupay kasta, iti adu nga agtutubo, makaliwliwa ti musika nangruna no agmaymaysaka. Nabannogka kadi idiay eskuelaan? Ngarud, mabalin a kaslaka iti maysa a balasitang nga agnagan iti Bree a nagkuna: “Agtugawak idiay siledko, patokarek iti napigsa ti stereok sa agtugawak latta sadiay. Bang-arannak manipud danag ken pakakumikuman.” Nupay masansan a mababalaw kas naariwawa ken makapasimron, adu a nalatak a kankanta ti addaan napipintas a samiweng ken makaay-ayo nga ayug.

Nupay kasta, iti adu, ti kumpas ti pakaawisan. “Daytat’ musika a kalakaan a maisala,” inlawlawag ti maysa a balasitang idi napagsaludsodan no apay nga agrayo iti musika a rap. Ngem adu met ti maawis gapu iti lirikona. Naputar a nangnangruna agpaay kadagiti agtutubo, dagiti liriko ti pop iyebkasda dagiti rikna ken pakakumikuman dagiti agtutubo. Nangruna a nalatak ti musika a rap gaput’ panangitampokna kadagiti agdama nga isyu, kas ti rasismo ken panangilupitlupit. “Paguniek ti radio ket kaaduan a mangngegan ket saan a maaw-awatan, pagbalinennak a maag,” ireklamo ti maysa a tin-edyer a ni Dan a naadaw iti magasin a Newsweek. “Ti rap addaan pudpudno nga istoria ken paspasamak. Makaawis a denggen.”

Nupay kasta, mabalin a ti mensahe ti musika ti pakaseknan unay dagiti dadakkelyo.

Ti Mensahe ti Rap

Kas pangarigan, usigenyo ti musika a rap. Dagiti lirikona​—agkakaarngi ken madagdagullit ti pannakaibalikasda​—maibalikas, saan a makanta, a maibansag iti napartak a kumpas. Siempre, awan met ketdit’ dakes iti daytoy a banag. Nailaoken dagiti sasao iti adu a nalatak a kankanta iti adun a dekada. Ngem masansan a dagiti liriko ti musika a rap ket nalabes ngem iti maiparbeng.

Ti rap, (wenno hip-hop) naipadamag a nagbalin a nalatak idi 1970’s kadagiti klab a pagsasalaan idiay Siudad ti Nueva York a masansan a pagayuyangan dagiti agtutubo ti siudad. Bayat a rugian dagiti disc jockey nga idaniw dagiti agkakaarngi ti pannakaibalikasda a sasao, a napakuyogan iti bumanugbog nga ayug, silalaaw a makidanggay met dagiti agsasala. Idi agangay, ti musika a rap ket nagbalinen a paset ti musika. Dagiti rapper a masansan nagananda ti bagbagida kadagiti bastos a kas iti musikada​—Public Enemy, M.C. Hammer, ken Vanilla Ice​—ti kanayonen a mangngegan gapu iti bumanugbog a kita ti musikada.

Makapainteres unay, idi pinagsaludsodan ti maysa a reporter ti Agriingkayo! ti maysa a timpuyog dagiti Kristiano nga agtutubo ti siudad a nagduduma ti rasada, “Adu kadi kadakayo ti dumdumngeg iti rap?” makapakellaat a simmungbat ti kaaduan iti wen! “Aniat’ pagay-ayatyo unay iti rap?” ti sumaganad nga insaludsodna. “Ti kumpasna,” insungbat ti maysa a balasitang. “Daytat’ tuloy-tuloy, ken nalaka a denggen.” Insungbat ti sabali pay, “Mabalinmo nga isala dayta.” Nupay kasta, ti simmaganad a saludsod ti saan unay a nasungbatan a sigaganaygay, “Dadduma kadi a musika ti rap ket naalas kadagiti Kristiano?”

Kalpasan ti nasinga a kinaulimek, inamin ti maysa a balasitang: “Dadduma a rap ket pudno, talaga a naalas.” Dadduma ti immanamong kenkuana. Kinapudnona, adu gayam nga agtutubo ti makaammon iti adu a naalas a kankanta​—kankanta a mangitamtampok iti kinalulok ken kinarugit kadagiti naalas a sasao. Impudno ti dadduma nga adu kadagitoy ti siwayawaya a nangusar iti panagtabbaaw.

Wen, adu a rap ti addaan mensahe iti panagalsa, kinaranggas, pungtot, rasismo, ken kinabatido iti sekso. Ni Daniel Caudeiron, maysa a mangilatlatak iti rap ken presidente ti Black Music Association of Canada a mangitantandudo iti rap kas “nagsayaat unay,” ti mangamin a kaaduan a rap ket “manglais ken mangtagibassit iti babbai, ken masansan a bastos.”​—Maclean’s, Nobiembre 12, 1990.

Ti Estilo ti Panagbiag ti Rap

Umanamongtayo, saan nga amin a rap ket imoral ken naranggas. Sigun iti maysa nga artikulo iti The New York Times, daddduma ket mangitampok kadagiti nasayaat a kalat kas ti edukasion, di mangiparegta iti panangabuso ti droga, ken mangrisot kadagiti parikut ti kagimongan. Ket mabalin a mailaksid dagiti nasayaat a lirikona, ngem ti pagalagadan ket saan. Idi ninaganan ti Newsweek dagiti sangapulo a kalatakan nga album iti rap, babaen iti umarngi a pagalagadan iti panangnagan ti E.U. kadagiti sine, dua laeng ti naibilang kas G, wenno maibagay iti kaaduan. Ninaganan ti Newsweek dagiti uppat nga album iti R, (agpaay kadagiti nataengan laeng), ket dua ti namarkaan iti X gapu iti “naalas a lirikoda” ken nabatad a kinalulokda.

Malaksid pay iti dayta, ti mensahe ti rap ket saan a kas iti adda iti lirikona. Iparparegta ti rap ti iyaalsa iti kultura. Minilion nga agtutubo ti agkawes kadagiti agkalaw-kalaw, saan a naisiglot a sapatos a limmabes iti lipaylipay, baggy jeans, balitok a kuentas, gora ti baseball, ken nalidem nga antiohos nga isut’ kadawyan nga aruaten iti rap. Tuladen met ti adu dagiti makaparurod a tigtignay ken kababalin dagiti rapper. Ket iti pannakaluksaw dagiti nagannak ken mannursuro, dagiti karkarna a balikas a “yo!” [maysa a balikas a mangawis iti atension] ken ti “dis” [pangababaan iti Ingles a sao a disrespect, wenno di panagraem]​—awan-as-asinna a balikas a masansan nga isawang dagiti agtutubo iti siudad ti napanayagen iti rap​—nagbalindan a paset iti inaldaw-aldaw a panagsao.

Mabalin nga iyanninaw unay ti rap ti iyaalsa maibusor iti pannakailupitlupit. Ngem kas pakagupgopan, ti rap ket maysa met a kultura iti iyaalsa maibusor kadagiti nadiosan nga estandarte iti kababalin, panagkawkawes, ken panagsasao. Palubosan kadi ti maysa a Kristiano ti bagina a matnag iti mapagduaduaan nga estilo ti panagbiag gapu laeng iti pagay-ayatna a musika?

Siempre, saan laeng a ti rap ti kita ti musika a limbesen iti talaga a maitutop. Ipadamag ti magasin a Time: “Adda naalas iti gistay amin a paset ti moderno a kultura ti American pop. Itamtampok ti Motley Crüe, maysa a timpuyog ti heavy-metal, ti satanismo ket ti Beastie Boys iyak-aktona ti masturbasion iti [mismo nga] entablado.” Impadto ti Biblia a “kadagiti maudi nga al-aldaw . . . dagiti nadangkes ken impostor ad-adda pay a dumakesda, a mangallilaw ken agpaallilaw.” (2 Timoteo 3:1, 13) Pakasdaawanyo pay laeng kadi no kaaduan a musika ita ket naalas kadagiti agtutubo a Kristiano?

Nainkalintegan ngarud a maseknan unay dagiti dadakkelyo no maigamerkayo iti rap wenno iti dadduma pay a kita ti musika a rock. Madanaganda a ti kanayon a pannakaisarangyo iti kasta a musika ti mangdangran kadakayo. Nainkalintegan kadi dagiti pakadanaganda? Daytoy a saludsod ket sungbatan ti sumaganad nga isyumi.

[Dagiti ladawan iti panid 17]

Tultuladen ti adu nga agtutubo ita ti panagkawkawes ken kababalin dagiti rapper