Apektado iti Kakaruan a Panagsuek ti Ekonomia
“TI KAKARUAN a krisis iti ekonomia iti daytoy a henerasion.” Kasta ti panangdeskribir ti Encyclopædia Britannica Online iti panagsuek ti ekonomia a nabiit pay a nangapektar iti intero a lubong. Nangrugi dayta idiay Estados Unidos idi 2007. Nagkaro dayta ta maap-apektaran pay ti nagadu a pagilian isu a naawagan iti Kakaruan a Panagsuek ti Ekonomia (Great Recession).
Ania ti makagapu iti dayta? Simple ti sungbat ti magasin a Newsweek: “Nalabes ken iresponsable a panagutang.” Ngem apay a nalabes ti panagutang ti tattao tapno gumatang kadagiti banag a dida met kabaelan a bayadan?
Nalabit umanamongka a gapu la ketdi dayta iti kinaagum nga iparparegta ti sistema ti ekonomia ti lubong. Kas man la ibagbagana: “Gumatangka ketdi a gumatang!” mabayadam man wenno saan. “Maysa a henerasion ti nakasursuro manipud iti nasaem a kapadasan a napeggad ti nalabes a panagutang,” inlawlawag ti ekonomista a ni Chris Farrell iti librona a The New Frugality.
Adu a pagilian ti naapektaran iti Kakaruan a Panagsuek ti Ekonomia. “Iti laksid dagiti pagilasinan a sumaysayaat manen ti ekonomia,” kinuna idi 2010 ti paulo ti makinsango a panid ti diario a Sunday Times idiay South Africa, “ti tattao . . . ket kaskasdi a sangkabirokan sangkaapuyan.” Iti dayta a pagilian sigun iti diario, “dandani tallo a milion ti nasurok a tallo bulanen a di nakabayad kadagiti utangda; ken iti napalabas a dua a tawen, agarup 250,000 a kalkalainganna ti panagbiagda ti naawanan iti trabaho.”
Pinullo a milion ti naawanan iti trabaho iti nabiit pay a tawtawen. No maipapan iti damdamag a sumaysayaat ti ekonomia ti Estados Unidos, mangrabrabak a kinuna ti Financial Times: “Ti irarang-ay ti ekonomia sipud idi Hunio 2009 ket mabalin nga awagan iti ‘Kakaruan a Pannakadismaya.’” Innayon ti diario: “Adu nga ekonomista ti agkuna a gapu ta masapul nga agbayad ti tattao iti utangda, sumagmamano a tawen a dida pay la unay aggasto.”
No maysaka a biktima ti Kakaruan a Panagsuek ti Ekonomia, nalabit umanamongka iti insurat ti autor a ni David Beart: “Kasla kanayon a mapagsasaritaan dagiti problema ti lubong maipapan iti kuarta, ngem manmano la a madakamat no kasano a masolbar dagita.”
Dagiti sumaganad nga artikulo ket nairanta a tumulong kadagiti marigrigatan nga agbayad iti utangda. Masungbatan dagitoy a saludsod: Ania dagiti pagimbagan ti panagekonomia? Ania ti maaramidam no adda utangmo? Kasano a masursurom ti nasaysayaat a panangusar iti kuartam?