Christmas Tree—Ti Usarna Sakbay ti Panawen Kristiano

ITI adu a paset ti lubong, ti patinayon a berde a Chrismas tree ket nalatak a simbolo ti paskua ken komersio. Nakabaybayagen a maus-usar dayta kas narelihiosuan a simbolo.

Nabatad dayta iti probinsia ti Bohuslän iti makindaya a kosta ti Sweden ken iti kabangibang a probinsia ti Østfold idiay Norway. Kadagita a lugar, nasurok a 75,000 a nagduduma a kitikit iti bato ti nasarakan iti agarup 5,000 nga agduduma a lugar. Kuna dagiti arkeologo nga adu kadagita a ladawan ti naaramid idi agarup 1,800 agingga idi 500 B.C.E.a

Adda ipasimudaag dagita a naisangsangayan a kitikit maipapan iti patpatien dagiti tattao a nagbiag adu a tawen sakbay a nayanak ni Jesus ti Nazaret. Kas pagarigan, sigun iti dadduma a managsirarak, dagiti kayo a patinayon a berde a kas kadagiti spruce ket nausar idi un-unana kas sagrado a simbolo kadagiti lugar ti agdama a Sweden ken Norway.

Apay a dagiti tattao a nagnaed kadagiti adayo a makin-amianan a kosta ti lubong nangikitikitda kadagiti kayo nga spruce iti bato? Patien ti sumagmamano nga eskolar a nalabit gapu ta manmano laeng dagiti kasta a kayo idi naaramid dagiti kitikit sakbay ti panawen Kristiano. Nalawag ngarud a kasla misterio ti kayo a patinayon a berde, wenno “sibibiag,” no kasla natay ti dadduma a kayo no nalamiis ti paniempo.

Iti adu a kultura iti intero a lubong, dagiti kayo ket simbolo ti biag, pannakalasat, ken imortalidad. Mabalin a dayta met ti makagapu a dagiti ladawan nga umasping kadagiti patinayon a berde nga spruce ti naikitikit kadagiti bato idiay Bohuslän ken Østfold adu a siglo sakbay nga immadu dagita a kayo sadiay.

Kuna ti libro a Rock Carvings in the Borderlands a naipablaak babaen ti tulong ti Swedish National Heritage Board: “Dagiti ladawan ti kaykayo a nayukit kadagiti bato ti mangyilustrar a sipud pay idi Panawen ti Bronse, dagiti umili ti makin-abagatan a rehion ti Scandinavia ket naimpluensiaanen iti relihion ken kultura a nagsaknap iti pagaammo itan a Europa ken dakkel a paspaset ti Asia. Ti relihion ken ti panagadal iti natural nga urnos ti uniberso ket naibagay kadagiti umili nga agtaltalon ken agtartaraken kadagiti animal. Kaaduanna, isu met la a didiosen ti pagdaydayawanda, nupay agduduma ti nagan dagita.”

Inlawlawag pay ti bokleta a The Rock Carving Tour nga impablaak ti Bohusläns Museum: “Saan a dagiti kadawyan a kasasaad ti kayat idi nga iyukit dagiti managukit iti bato. Patienmi a dagiti inyukitda ket nalabit kita ti kararag ken araraw kadagiti didiosen. . . . Mamatida iti agnanayon a siklo ti biag, pannakaipasngay, ipapatay, ken pannakaipasngay manen.”

Iti panangdeskribirna iti naisangsangayan a koleksion dagiti simboliko a ladawan a nayukit sakbay pay a naisuro ti sistema ti panagsurat idiay makin-amianan a Europa, kuna ti Nationalencyklopedin nga ensiklopedia ti Sweden: “Yantangay ti adu a ladawan ket maipapan iti seksual a bambanag, nalawag a ti panagdayaw iti dios ti kinabunga ket napateg a paset ti relihion dagiti umili iti Amianan idi Panawen ti Bronse.”

Nabatad a dagiti kostumbre a nainaig iti kayo a patinayon a berde ket nagsaknap ken nagbalin a paset ti biag iti adu a lugar. Kuna ti Encyclopædia Britannica maipapan iti Christmas tree: “Kadagiti pagano a taga-Europa a nakomberte iti Kristianidad, intultuloyda nga inannurot ti panagdayaw iti kayo.” Nagtultuloy dayta iti dadduma a seremonia ken kostumbre, agraman “ti kostumbre . . . a panangikabil iti Christmas tree iti ruangan wenno uneg ti balay kadagiti piesta no tengnga ti kalam-ekna.”

Idi 1841, limmatak ti panagusar iti kayo a patinayon a berde idi a ti naarkosan nga spruce ket inusar ti pamilia nga agturay iti Britania iti panangrambakda iti paskua. Ita, nakalatlataken ti Christmas tree iti intero a lubong. Minilionen ti aggatang iti natural ken artipisial a Christmas tree. Kabayatanna, dagiti ladawan ti kayo a literal a nayukit kadagiti bato idiay Scandinavia ket naulimek a pammaneknek a ti Christmas tree ket saan a namunganay kadagiti Kristiano.

[Footnote]

[Blurb iti panid 12]

Ipasimudaag dagiti kitikit iti bato a ti panagdayaw dagiti pagano iti kayo a patinayon a berde ket nangrugi sakbay a nayanak ni Kristo

[Dagiti Ladawan iti panid 13]

Ti kaykayo a nayukit kadagiti bato idiay (1) Torsbo, (2) Backa, ken (3) Lökeberg, Sweden

[Credit Line]

Impaay ti Stiftelsen för dokumentation av Bohusläns hällristningar