Ti Tsunami Idiay Japan iti 2011—Salaysay Dagiti Nakalasat
Basaem ti mismo a salaysay dagiti nakalasat iti ginggined ken tsunami idiay Japan.
IDI Biernes, Marso 11, 2011, iti 2:46 ti malem, napasaran ti Japan ti maikapat a kapigsaan a ginggined iti lubong. Gapu iti dayta, timmaud ti nagdadakkel a tsunami wenno aluyo ken agkakapigsa a panagdayyeg a namaglagaw kadagiti umili iti adu a lawas. Agarup 20,000 a tattao ti natay wenno saanen a nasarakan. Ngem rinibu ti nakalasat. Adtoy ti salaysay ti sumagmamano kadakuada.
Ti agassawa a da Tadayuki ken Harumi ket adda iti balayda idiay Ishinomaki, Miyagi Prefecture, idi nangngegda ti napigsa a daranudor sa nangrugi nga aggunggon ti balayda. “Rimmuarkami a dagus ket naklaatkami a nakakita kadagiti rengngat iti daga,” kinuna ni Tadayuki. “Binuybuyami ti panagpallayog ti balaymi ken ti kasla asuk nga atipukpok ti tapuk manipud kadagiti marmarba a diding.”
Ti sentro ti ginggined ket iti taaw, 129 a kilometro manipud iti kosta ti Miyagi. Dinadael ti tsunami ti 670 a kilometro a kosta ti Japan a nakasango iti Taaw Pacifico. Iti dadduma a lugar, dagiti dalluyon ket agarup 15 a metro ti kangatoda a nangrippuog kadagiti dike iti igid ti baybay ken karayan. Manipud iti igid ti baybay, agingga iti 40 a kilometro iti takdang ti kaadayo ti nadanon dagiti dalluyon.
Interamente a nadadael dagiti pagtataudan ti koriente, gas, ken nadalus a danum. Naperdi wenno nayanud ti aganay 160,000 a balbalay, tiendaan, ken pabrika. Dimmanon iti 440,000 a biktima ti nagdagus iti 2,500 a temporario a pagyanan a kas kadagiti eskuelaan ken publiko a patakder. Adu ti nakidagus iti balay ti kakabagian wenno gagayyemda. Pinullo a ribu ti natay ket rinibu ti saanen a nasarakan.
Pukaw ken Ladingit
Ad-adu nga amang ti natay gapu iti tsunami ngem iti ginggined. Ni Yoichi, nga agnanaed idiay Rikuzentakata, Iwate Prefecture, dagus a napanunotna nga ag-tsunami kalpasan ti ginggined isu nga impanna dagiti nagannakna iti asideg a pagkamangan. Kalpasanna, napanna kinita dagiti kaarrubana. Yantangay madanagan latta iti kasasaad dagiti nagannakna, kayat ni Yoichi ken ni baketna a Tatsuko a sublian ida ngem nadamagda nga um-umayen ti tsunami.
Nagtarayda iti sabali a pagkamangan ngem dida makastrek ta nabangenan ti ruangan kadagiti rinippuog ti ginggined. Kalpasanna, nakitada nga agturturongen kadakuada ti mayan-anud a nangisit a pasdek a pagragadian iti asideg. “Taray!” impukkaw ni Tatsuko.
Nakadanonda met laeng iti arubayan ti eskuelaan nga adda iti nangatngato a disso. Sadiay a natannawaganda nga inalun-on ti tsunami ti intero a purokda. Adda nangibaga iti, “Mayan-anuden ti balaymi!” Dandani 75% ti nadadael iti Rikuzentakata, ket karaman a nayanud dagiti nagannak ni Yoichi. Idi agangay, nasarakan ti bangkay ni nanangna ngem didan nabirokan ni tatangna.
Ni Toru ket agtartrabaho idi iti pabrika nga asideg iti kosta idiay Ishinomaki. Kalpasan ti damo a panagdayyeg, nagdardaras a napan iti luganna tapno makapanaw. Pinukkawanna met ti sabsabali tapno maitarayanda ti tsunami nga ammona a posible nga umas-asidegen.
“Agawidak pay la koma idiay balay nga adda iti nangato a disso ngem natrapikak,” kinuna ni Toru. “Nangngegko iti radio ti lugan a nakadanonen ti tsunami iti kabangibang a siudad. Linukatak ti tawa ti luganko tapno adda pagruarak no makadanon ti tsunami iti ayanko. Di nagbayag, addan kasla nagdakkel a nangisit a pader ti danum a nasurok a dua a metro ti kangatona nga umas-asideg kaniak. Naipuruak iti luganko dagiti kotse iti sanguanak ket adayo ti nakayanudanmi.
“Karuruarko pay laeng iti tawa idi inyanudnak ti nalanit, nabangsit, ken napegges a danum. Naipuruakak iti maysa a talyer. Ginammatak ti agdan ken immuliak agingga iti maikadua a kadsaaran. Inkagumaak nga inalaw ti tallo a tattao. Nalasatan ti sumagmamano kadakami ti iyaadalem ti danum agraman ti makapaketter a rabii. Ngem dimi naalaw ti dadduma pay nga agpapaarayat.”
Sakbay ti ginggined, siraragsak a nakilanglangen kadagiti apongna ni Midori iti Kamaishi, Iwate. Kagradgraduarna iti haiskul ket napanna impakita ti diplomana ken ni lolona a medio nabayag metten a naidalit. Binasa ni lolona ti diploma ni Midori ket kinomendaranna gapu iti panagreggetna. Lima nga aldaw kalpasan dayta a naragsak a kanito, nagginggined.
Kaduana ni nanangna a Yuko, pinilit ni Midori dagiti apongna a mapan iti natalged a lugar ta ammoda nga um-umayen ti tsunami. Ngem kinuna ni lolona: “Diak kayat ti pumanaw. Awan pay tsunami a nakadanon iti daytoy a lugar.” Pinadasda nga iruar iti balay ngem dida mabagkat isu a nagbirokda iti tumulong kadakuada. Ngem nakadanonen ti tsunami iti aplaya. “Tumaraykayon! Darasenyo!” impukkaw dagiti lallaki iti asideg a turod. Dagiti balbalay ket saggaysan nga al-alimonen ti tsunami. Agal-allangogan nga iyik-ikkis ni Midori, “Lolo! Lola!” Idi agangay, nasarakan ti bangkay ni lolona ngem didan pulos nabirokan ni lolana.
Dagiti Panagregget a Tumulong
Insigida a nangibaon ti gobierno ti Japan kadagiti bombero, polis, ken soldado manipud iti intero a pagilian. Di nagbayag, nasurok a 130,000 a tattao ti tumultulongen iti panagalaw ken panangsaranay. Simmaruno met a dagus ti tulong ti dadduma a pagilian ken internasional nga organisasion. Nagadu met ti simmangpet a rescue team ken dagiti adda iti tay-ak ti medisina. Nagbirokda kadagiti nakalasat, nangipaayda iti medikal a tulong, ken nagipaknida iti rebrebba.
Tinulongan ti nadumaduma nga organisasion dagiti miembroda. Karaman kadagita dagiti Saksi ni Jehova. Kalpasan ti ginggined ken tsunami iti dayta a Biernes ti malem, dagus nga inammo dagiti Saksi no natalged met la ti kasasaad dagiti kapammatianda. Ngem iti adu a lugar, di madalanan dagiti kalsada, awan ti koriente, ken naputed ti linia dagiti telepono. Nagrigat ti agbirok iti tattao iti nakalawlawa a nadidigra a lugar.
Ni Takayuki ket maysa kadagiti panglakayen ti kongregasion dagiti Saksi ni Jehova idiay Soma, Fukushima Prefecture. Manmano la a pamilia ti nakontakna iti dayta a nakabutbuteng a malem ti Biernes. “Inkeddengko nga ipabigat laengen ti panagsapul iti dadduma. Idi pumarbangonen, nagmanehoak nga umuna saak nagnagna a nagbirok agingga a rimmabii. Napanak iti 20 a lugar, agraman kadagiti ayan dagiti nagbakuit tapno birokek dagiti kakongregasionko. Idi nasarakak ida, imbasaak ida kadagiti teksto ti Biblia ken nagkararagkami.”
Kuna ni Shunji idiay Ishinomaki: “Nangbukelkami kadagiti grupo nga agsapul kadagiti kapammatian. Idi nakagtengkami iti nadidigra a lugar, dikam nakauni. Adda dagiti lugan a naisalat iti poste ti koriente, nagtitinnuon a balbalay, ket nangatngato payen dagiti basura ken rebrebba ngem iti balbalay. Nakakitami pay iti bangkay iti rabaw ti maysa a lugan, nalabit natay gapu ta dina nalasatan ti makapaketter a rabii. Adda met sabali a lugan a nakabalinsuek nga agbitbitin iti nagbaetan ti balbalay. Adda bangkay iti unegna.”
Nabang-aran ni Shunji idi nakitana a dagiti kapammatianna ket adda kadagiti pagkamangan. Kinunana: “Idi nakitak ida, nariknak a nakapatpategda unay kaniak.”
“Addakay Met a Dagusen!”
Dua nga agtutubo a babbai a Saksi a da Yui ken Mizuki ket agkaarruba idiay Minamisanriku, Miyagi. Idi simmardeng ti damo a panagdayyeg, nagdardarasda a rimmuar ket nagkinnitada. Agkaduada a nagtaray iti nangatngato a disso. Awan pay 10 a minuto, nakitada a ti intero nga ili agraman ti balbalayda ket iyan-anuden ti agsasaruno a dalluyon.
Idi nasarakan da Yui ken Mizuki ti gagayyemda a Saksi iti pagkamangan, nagkararagda. Kabigatanna, dagiti miembro ti kongregasionda agraman dagiti kabangibang a kongregasion ket bimmallasiw iti bantay tapno mangitulod kadakuada iti taraon ken suplay. Kinuna da Yui ken Mizuki, “Ammomi nga umaykayo, ngem addakay met a dagusen!”
Ni Hideharu a maysa Saksi a manangaywan iti Kongregasion ti Tome ket simmarungkar iti pagkamangan. Kinunana: “Agpatnag nga inkagumaak a binirok ti gagayyemmi nga agnanaed iti igid ti baybay. Kamaudiananna, idi alas kuatro ti parbangon, nadamagko a nagkamang ti dadduma iti maysa nga eskuelaan. Iti alas siete ti bigat, agarup 10-kami a nangisagana iti taraon ket tallokami a naglugan a nangitulod iti dayta. Di madalanan ti kaaduan a kalsada. Kalpasan ti kasta unay a panagreggetmi, nakadanonkami iti eskuelaan. Uray dagidiay naawanan iti pagtaengan, timmulongda kadakami a mangsaranay iti sabsabali.”
Panangipaay iti Naespirituan a Kasapulan
Regular nga agtataripnong dagiti Saksi ni Jehova tapno adalenda ti Biblia, ket kada Biernes ti rabii nga ar-aramiden dayta ti dadduma a kongregasion. Kasta ti maar-aramid idiay Rikuzentakata. Nupay kasta, ti Kingdom Hall—a paggigimongan dagiti Saksi—ket inyanud ti tsunami. “Aggigimongtayo latta,” insingasing ti maysa a Saksi. Nangpilida ngarud iti balay a di unay naan-ano sa napakaammuan dagiti miembro ti kongregasion.
Uray awan ti koriente, nagusarda iti generator tapno adda silawda. Adda 16 a timmabuno. “Nakaluakami gapu iti rag-o,” kuna ti agtutubo a ni Yasuyuki a naawanan iti apartment gapu iti tsunami. “Dayta ti katalgedan a nagkamanganmi.” Kinuna met ni Hideko: “Masansan a masinga ti gimong gapu kadagiti napigsa a panagdayyeg. Ngem bayat ti taripnongmi, timmalged ti dati a madandanagan a riknak.”
Sipud idin, ti kongregasion ket di pulos limmangan a nangangay kadagiti gimongda. Dua nga aldaw kalpasanna, ti napili a tema ti palawag publiko para iti gimong iti Domingo ket “Sangalubongan a Panagkakabsat a Maisalakan iti Didigra.”
Organisado a Panangsaranay
Dagus a simmaranay ti nadumaduma nga ahensia ti gobierno. Kasta met ti inaramid ti sanga nga opisina dagiti Saksi ni Jehova idiay Ebina, nga asideg iti Tokyo. Iti Sabado, kabigatan ti ginggined, ti sanga biningayna iti tallo a seksion ti nalawa a lugar a nadidigra iti ginggined. Iti Lunes, tallo nga aldaw kalpasan ti ginggined, dagiti pannakabagi ti sanga nga opisina ket simmarungkar kadagita a lugar.
Nagtultuloy ti panangsaranay kadagiti simmaruno a lawas ken bulan. Naiwaras ti adu a tonelada a suplay nga impaay dagiti Saksi. Adda gundaway a tallo a relief center, 21 a bodega ken dadduma pay a lugar ti aktibo a nagibunong kadagiti pangsaranay. Iti immuna a dua a bulan, ginasut a boluntario ti nagiwaras iti nasurok a 250 a tonelada ti taraon, kawes, ken dadduma pay a kasapulan. Adu a Saksi ti nangiranud kadagiti kasta a suplay kadagiti kaarrubada.
Dagiti miembro ti kongregasion dagiti Saksi ni Jehova iti Rikuzentakata ken kabangibang nga Ofunato us-usarenda ti naibangon manen a Kingdom Hall-da tapno mapabilegda ti pammati dagiti tattao. Makatulong dayta kadagiti umili tapno makabangon ken madaeranda dagiti mapaspasaranda a rigat ken saem nga imbunga ti ginggined ken tsunami a nangdidigra kadakuada. Kadagiti nasurok a 14,000 a Saksi iti nadidigra a lugar, 12 ti kompirmado a natay ken 2 ti di pay nasarakan.
Adu kadagiti Saksi ni Jehova a biktima dayta a nakaam-ames a didigra ti nangipeksa iti kas iti inyebkas ti maysa a pamilia: “Idi nagbakuitkami, saggaysakam laeng iti bag. Ngem amin a kasapulanmi ket impaay dagiti kapammatianmi.” Nagragsak ketdin ta ita pay laeng ket masagsagrapen dagiti agserserbi iti pudno a Dios a ni Jehova ti sangalubongan a panagkakabsat a dinakamat ni Jesus ken dagiti apostolna! Dayta a singgalut ket di kabaelan nga iyanud ti tsunami ken dadduma pay a natural a didigra.—Juan 13:34, 35; Hebreo 10:24, 25; 1 Pedro 5:9.
[Kahon/Ladawan iti panid 18]
SIMMARUNO TI NUKLEAR A DIDIGRA
Nagbalin a paulo ti damdamag iti intero a lubong ti pannakadadael dagiti reaktor iti Fukushima Daiichi nuclear power plant gapu iti tsunami. Nagwaras ti radiasion iti intero a Japan ken dadduma a pagilian. Rinibu ti nagbakuit ta posible a makapapatay ti radiasion.
“Asideg ti balaymi iti nuclear plant,” kinuna ni Megumi. “Kabigatan ti ginggined, nadamagmi a nadadael ti planta ket nabagaankami a pumanaw.” Malagip ti kabsatna a ni Natsumi, “Agrikusrikus dagiti helikopter, agwangwangwang dagiti sirena, ken di mamingga ti anunsio a masapul nga agbakuitkamin.” Iti simmaganad a lawlawas, nagakar-akarda iti siam a nadumaduma a lokasion. Idi agangay, ti agkabsat ket napalubosan nga agsubli iti balayda iti dua laeng nga oras tapno mangala iti sumagmamano a sanikuada.
Ni Chikako a nasuroken a 60 anyos ket adda idiay Namie, Fukushima. “Idi nagginggined, napanak iti naituding a pagkamangan iti asideg. Kaduak sadiay ti dua nga annakko ngem nagpatnag a dikam nakaturog gapu iti simmaruno a napipigsa a panagdayyeg. Iti alas siete kabigatanna, imbagada nga umakarkami a dagus iti sabali a pagkamangan iti kabangibang a siudad.
“Napno dagiti kalsada iti lugan isu nga alas tresen ti malem idi nakadanonkami. Naammuanmi sadiay a bimtak ti nuclear power plant. Impagarupko a makaawidkami met la a dagus isu nga awan a pulos ti intugotmi.” Isu ken ti pamiliana ket nagakar-akar agingga a nakasarakda iti apartment nga adayo iti pagtaenganda.
[Credit Line]
Photo by DigitalGlobe via Getty Images
[Kahon/Ladawan iti panid 20]
LEKSION PARA KADATAYO AMIN
Kinuna ti nadakamaten a ni Yoichi a taga-Rikuzentakata, a napukawan iti dandani amin a material a sanikuana: “Mapaneknekak a mismo a ti material a bambanag ket saan a mangyeg iti seguridad.” Dagiti kasta a kapanunotan ket nabayagen nga imbaga dagiti agserserbi iti Dios, nangruna dagidiay nakasursuro ken Jesus. Inlawlawagna a bassit laeng ti pateg dagiti material a sanikua no idilig iti anamong ken bendision ti Dios.—Mateo 6:19, 20, 33, 34.
Ti sabali pay a leksion ket ti panagtignay a dagus no adda dagiti pakdaar. Ti panangaramid iti dayta ket makatulong iti pannakailasat imbes nga agbalin a biktima. Idiay Japan, nakalasat ti kaaduan kadagidiay nagkamang a dagus iti nangatngato a disso.
[Mapa/Dagiti Ladawan iti panid 16]
(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)
JAPAN
TOKYO
Kamaishi
Rikuzentakata
Minamisanriku
Ishinomaki
Soma
Fukushima nuclear power plant
Ebina
Sanga nga opisina dagiti Saksi ni Jehova
[Dagiti Ladawan]
Rikuzentakata, Iwate
Soma, Fukushima
Ishinomaki, Miyagi
Kamaishi, Iwate
Minamisanriku, Miyagi
[Ladawan iti panid 14]
Da Harumi ken Tadayuki
[Ladawan iti panid 15]
Da Yoichi ken Tatsuko
[Ladawan iti panid 17]
Da Yuko ken Midori
[Ladawan iti panid 17]
Toru
[Ladawan iti panid 17]
Ti lugan a manmanehuen idi ni Toru
[Ladawan iti panid 17]
Takayuki
[Ladawan iti panid 18]
Shunji
[Ladawan iti panid 19]
Da Mizuki ken Yui
[Ladawan iti panid 19]
Hideharu
[Ladawan iti panid 19]
Dagiti simmaranay
[Ladawan iti panid 20]
Ti Kingdom Hall idiay Rikuzentakata kalpasan ti tsunami
[Ladawan iti panid 20]
Ti panagbangon manen tallo a bulan kalpasanna
[Ladawan iti panid 20]
Ti kaibangbangon a Kingdom Hall
[Picture Credit Line iti panid 14]
JIJI PRESS/AFP/Getty Images