Dagiti Naidumduma a Problema Dagiti Pamilia nga Addaan Siuman

● Sigun ken Dr. Patricia Papernow nga eksperto kadagiti addaan siuman a pamilia, saan a mayanatup a dagiti pammagbaga para kadagiti agdadamo a pamilia ti maibalakad kadagiti addaan siuman a pamilia. Kasla ngamin dayta iti panangbirok iti adres iti maysa a siudad ngem mapa ti sabali a siudad ti mausar a giya.

Kinapudnona, saan la a naidumduma dagiti problema dagiti addaan siuman a pamilia no di ket nakarkaro pay ngem kadagiti damo nga agpamilia. Dineskribir ti sikologo a ni William Merkel ti kasta a pamilia kas “ti kakomplikaduan, saan a gagangay ken karirigatan a klase ti relasion a pagaammo ti sangatauan.”

No kasta karigat, kasanoda ngarud nga agballigi? Dagiti relasion iti kasta a pamilia ket umasping kadagiti nagsasaipan ti kubrekama a buklen ti nadumaduma a pedaso ti tela. No mangrugi a madait, kasla narukop dagiti nagsasaipan ngem mabalin a kalaglagdanto daytan ti awanan saip a tela no la ketdi nadait a naimbag.

Usigentayo ti sumagmamano a gagangay a problema dagiti pamilia nga addaan siuman ken dagiti nakatulong iti adu a “namagsasaip” iti biagda. Kalpasanna, mabasatayo ti maipapan iti uppat a kasta a pamilia a nagballigi idi agangay.

PROBLEMA 1: SAAN A NAPASAMAK DAGITI IN-INANAMAEN

“Ninamnamak a magustuandak dagiti siumanko no ipateg ken asikasuek ida a naimbag. Ngem kalpasan ti walo a tawen, saan pay a napasamak dayta.”​—Gloria.a

MASANSAN a nangato dagiti in-inanamaen dagiti sumrek iti pamilia nga addaan siuman. Namnamaen dagiti nagannak a maliklikan wenno mailintegda dagiti kamali ti napalabas a panagasawada. Ekspektarenda met a mariknadanton ti ayat wenno kinatalged a sapsapulenda. Saan a realistiko ti dadduma kadagita, ngem agaburidoda no adda aniaman a di pumayso. Kas kuna ti Biblia: “No madadael ti namnama, madadael met ti rikna.” (Proverbio 13:12, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia) Kasanon no maup-upayka gapu ta di napasamak dagiti in-inanamaem?

TI MAARAMIDAM

Dimo palabsen lattan ti riknam, nga inanamaem a mailiwliwagmonto met laeng dayta. Ammuem ketdi no ania dagiti in-inanamaem a di napasamak a pakaup-upayam. Kalpasanna, usigem no apay a kasta ti in-inanamaem tapno maawatam no apay a tarigagayam unay dayta. Kamaudiananna, ikagumaam pay laeng ti agbalin a mas realistiko. Adtoy ti sumagmamano a pagarigan:

1. Ayatekto a dagus dagiti siumanko ket ayatendakto met.

Apay? Nabayagen nga arapaapko ti maaddaan iti nadungngo ken nasinged a pamilia.

Mas realistiko: Addanto tiempo nga umuneg ti ayatmi iti maysa ken maysa. Ti napateg ita ket mariknami a natalgedkami ken agririnnaemkami a sangapamiliaan.

2. Nalakakaminto la a mairuam iti tunggal maysa.

Apay? Nakasaganakami a mangabaruanan.

Mas realistiko: Kadawyan nga 4-7 a tawen ti mapalabas sakbay nga agbalin a normal ti kasasaad ti pamilia nga addaan siuman. Gagangay laeng dagiti parikutmi.

3. Diminto pagriririan ti kuarta.

Apay? Ti ayatmi ti tumulongto kadakami a mangliklik iti babassit a riri.

Mas realistiko: Iti dati a pamiliami, narikut dagiti problemami maipapan iti kuarta isu a nalabit dikam pay nakasagana a mamagtipon iti amin a kuartami.

PROBLEMA 2: NO KASANOKAYO NGA AGKIKINNAAWATAN

“Nagbiitkami a nairuam iti kasasaadmi​—komportablekami a dagus iti maysa ken maysa.”​—Yoshito.

“Immabut iti agarup 10 a tawen sakbay a nagbalinak a determinado a mamagballigi iti pamiliami.” ​—Tatsuki, siuman ni Yoshito.

KAS kada Yoshito ken Tatsuki, mabalin a saan a talaga a maawatan ti tunggal miembro ti pamilia nga addaan siuman ti pudno a marikrikna ken kapanunotan ti kapamiliada. Apay a napateg daytoy? No rumsua dagiti problema, mabalin a kayatmo a dagus a solbaren dagita. Ngem tapno makapagtignayka a sieepektibo, masapul a maawatam nga umuna ti pamiliam.

Nasken a panunotem no kasano ti pannakisaritam, tangay ti panagsao ket mabalin a mangpabileg wenno mangupay. Kas kuna ti Biblia: “Ti ipapatay ken biag addada iti pannakabalin ti dila.” (Proverbio 18:21) Kasanoyo nga usaren ti dilayo tapno agkikinnaawatankayo imbes a dayta ti manglapped iti panagtutunosyo?

TI MAARAMIDAM

• Imbes a mangkritikarka, agbalinka ketdi nga interesado ken mannakipagrikna iti sabsabali. Kas pagarigan:

No ibaga ti anakmo a mailiw ken tatangna, ipariknam a maawatam ti marikriknana. Imbes a sungbatam iti, “Ay-ayatennaka met ni stepfather-mo ken nasaysayaat pay isuna ngem ni tatangmo,” padasem daytoy: “Ammok a narigat anakko. Ania ti kailiwmo unay ken tatangmo?”

Dimo pabasolen ti kabbaro nga asawam babaen ti panangibagam iti, “Saan koma a kasta ti kinaloko ti anakmo no umiso ti panangpadakkelmo.” Imbes ketdi, ipeksam ti kaririknam. Padasem daytoy: “Pakibagam man ken Luke a paguniannak met koma no sumangpet ditoy balay. Makatulong unay dayta kaniak.”

• Bayat nga agkakaduakayo a mangan, aglinglingay, ken agdaydayaw, usarenyo dagita a gundaway a mangam-ammo iti maysa ken maysa.

• Regular nga agsasaritakayo a sangapamiliaan a presente ti amin. Palubosanyo nga agsao ti tunggal maysa nga awan ti sumamsampitaw. Rugianyo ti saritaan babaen iti nasayaat a banag maipapan iti baro a pamilia, sa isarunoyo dagiti pakaseknan. Ipakitam ti panagraem uray no dika umanamong, ken palubosam ti asinoman a mangisingasing iti solusion.

PROBLEMA 3: NO KASANO NGA AKSEPTAREN DAGITI BARO A MIEMBRO

“Agsasarita da baketko ken ti annakna sadak pagkaykaysaan. Kaslaak la sabsabali wenno estranghero.”​—Walt.

MABALIN a ti ramut dagiti kasla awan pakainaiganna a problema ket ti pannakarikna a kaska la sabsabali iti bukodmo a pamilia. Kas pagarigan:

• Ti ubbing a nasayaat ti relasionda iti agsiumanto kadakuada ket mabalin a didanto agkakatunosan kalpasan ti kasar ti nagannakda.

• Agimon ti agsiuman iti innem ti tawenna nga anak ti asawana.

• Rumsua dagiti nakaro a riri maigapu kadagiti awan kaes-eskanna a banag.

Maapektaran met dagiti mismo a nagannak iti dayta nga isyu ta marigatanda no di agkakatunosan ti pamiliada. Kas iti kinuna ni Carmen, “Nakarigrigat ti maipit iti nagbaetan ni lakayko ken ti dua nga annakko.”

Ti Nabalitokan a Bilin ti solusion iti dayta. Kinuna ni Jesus: “Amin a bambanag, ngarud, a kayatyo nga aramiden kadakayo dagiti tattao, masapul a kasta met ti aramidenyo kadakuada.” (Mateo 7:12) Kasano nga agkakatunosan ti amin a miembro ti pamilia, nga awan ti maikapkapis?

TI MAARAMIDAM

• Iyun-unam ti asawam. (Genesis 2:24) Mangbusboska iti panawen a kadua ti kabbaro nga asawam, ken pagbalinem a nalawag kadagiti annakmo ti papelna iti pamiliayo. Kas pagarigan, mabalin nga ibaga ti amma kadagiti annakda sakbay pay ti kasar: “Ay-ayatek ni Anna ket agbalinton nga asawak. Namnamaek a raemenyonto met.”

• Mangyeskediulka iti panawen a makaduam ti tunggal anakmo. Iti kasta, maipakitam no kasano ti kapategda kenka ken no kasano ti panagayatmo kadakuada.

• Mangiwayaka iti tiempo a kaduam ti tunggal siumanmo tapno maipasigda ti riknada kenka a din kasapulan pay a bumallaet ti mismo a nagannakda.

• Bay-am a mairuam dagiti annak iti baro a pamilia bayat a napasigda latta iti dati a pamiliada. Kadawyanna a nasaysayaat no saan nga ipilit kadagiti annak nga usarenda dagiti nadungngo nga awag kas iti “Mamang” wenno “Papang.” Iti damo, mabalin nga alusiisen ti in-inauna nga annak nga agusar iti sasao a kas iti “pamiliatayo” wenno “datayo” para iti adda siumanna a pamiliayo.

• Ikkanyo ti tunggal anak iti bukodna a trabaho iti balay, tugaw iti panganan, ken lugar iti pagtaengan. Karaman iti dayta dagidiay annak a pasaray sumarungkar laeng kadakayo.

• Usigenyo no nasaysayaat nga umakarkayo iti baro a pagtaengan wenno urnosenyo laengen ti agdama a pagnanaedanyo. Iti kasta, di marikna dagiti kabbaro a miembro ti pamilia a kas man la sabsabalida.

PROBLEMA 4: PANANGDISIPLINA ITI ANNAK

“No padasek a disiplinaen ti annak ni Carmen, ay-aywenna ketdi idan imbes a suportarannak.”​—Pablo.

“Masaksaktanak no estrikto unay ni Pablo kadagiti annakko.” ​—Carmen.

APAY a nalabit problema ti panangpadakkel iti annak iti adda siumanna a pamilia? Mabalin ngamin a nalukay ti disiplina iti pamilia nga agsolsolo ti nagannak. No addan ti agsiuman, mabalin a saan pay unay a nasinged ti riknana kadagiti siumanna. Ania ti resulta? Mabalin a panunoten ti agsiuman a napanuynoy unay ti ama wenno ina dagiti siumanna. Ngem para iti mismo a nagannak, estrikto unay ti agsiuman.

Isingasing ti Biblia ti balanse a panangpadakkel iti annak: “Dikay ruroden ti annakyo, no di ket itultuloyyo a padakkelen ida iti disiplina ken panangiturong-panunot ni Jehova [a Dios].” (Efeso 6:4) Ti maipangpangruna ditoy ket ti panangsanay iti panunot ti anak imbes a ti panangkontrol laeng iti kababalinna. Maigiddato iti dayta, maiparparegta kadagiti nagannak nga agbalinda a nasingpet ken nadungngo tapno saan a makaparurod ti panangdisiplinada.

TI MAARAMIDAM

• Kas agsiuman (padrasto man wenno madrasta), mangaramidka kadagiti pagannurotan iti balay. Inayonmo dayta kadagiti sigud a maipatpatungpalen. Panunotem dagiti pagimbagan ti kakasta a pagannurotan kadagiti sumaganad nga eksena:

Madrasta: Jennifer, ti pagannurotan ditoy balay ket sakanto la ag-text inton nalpasen ti homework-mo.

Jennifer: Saan met a dakayo ti mamangko.

Madrasta: Agpayso dayta Jen. Ngem siak ti adda ita a mangipatungpal iti pagannurotan a sakanto la maka-text inton nalpasen ti homework-mo.

• Dika mangaramid iti adu a pagannurotan wenno dimo baliwan a dagus dagiti sigud a maipatpatungpalen. Ti kasla simple a kiddaw ti agsiuman ket mabalin a narigat unay para iti siuman a makarikna a kellaaten a nagbaliw ti biagna. Siempre, mabalin a napateg ti dadduma a baro a pagannurotan, kas iti panangikabilangan iti privacy ti tunggal miembro ti pamilia ken ti umno a panagkawkawes, nangruna no adda dagiti daddadakkelen a siuman.

• No adda diyo pagkinnaawatan nga agassawa, pagsaritaanyo dayta a dakdakayo, saan nga iti imatang ti annakyo. Ti espesipiko a kababalin ti anak ti pagsaritaanyo imbes a ti maipagarup a di umiso a pannakapadakkelna idi.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 3]

Kasla imposible nga agkakatunosan ti pamilia nga addaan siuman

[Ladawan iti panid 4]

Dumngegkayo a naimbag tapno maawatanyo ti rikna ken pakaseknan ti tunggal maysa

[Ladawan iti panid 6]

No adda di pagkinnaawatan ti nagannak, rumbeng a pagsaritaanda dayta a duduada