ADDA KADI NAMNAMA TI PLANETATAYO?
ANGIN
KASAPULANTAYO ti angin saan laeng a tapno makaangestayo. Protektaranna pay ti planetatayo manipud iti makadangran a radiasion ti init. No awan ti angin, agbalin a nakalamlammiis unay ti intero a lubong.
Ti Mapaspasamak iti Angin
Agpegpeggad ti biag ditoy daga gapu iti polusion iti angin. Maysa laeng a porsiento iti populasion iti intero a lubong ti makalanglang-ab iti angin nga ibilang ti World Health Organization a natalged.
Ti polusion iti angin ti mabalin a pakaigapuan dagiti respiratory disease, kanser iti bara, ken sakit ti puso. Daytoy met laeng ti makagapu iti nasapa nga ipapatay ti agarup 7,000,000 a tattao iti kada tawen.
Ti Planetatayo—Nadisenio a Saan a Madadael
Adda abilidad ti planetatayo a mangtaginayon iti nadalus a suplay ti angin a lang-aben ti amin a sibibiag a parsua. Ngem maaramid laeng daytoy no saan a sobra ti polusion nga aramid ti tao. Kitaem ti sumagmamano a pagarigan.
Ammotayo a kaya ti kabakiran nga agsepen ti carbon dioxide manipud iti angin. Ngem manmano ti makaammo a dagiti parakad (mangrove) iti kadandanuman nga asideg iti baybay ket nalalaing a mangdalus iti angin. Dakkel ti maaramidan dagiti parakad ta lima a daras nga ad-adu ti maagsepna a carbon dioxide no ikompara iti tropikal a kabakiran.
Ipakita dagiti nabiit pay a panagadal nga adda dagiti dadakkel a lumot a kas iti kelp a saanna laeng nga ikkaten ti carbon dioxide manipud iti atmospera, ikalina pay dayta. Gapu ta napno iti angin dagiti basisaw (bladder) ti pannakabulong ti kelp, tumpawda ken adayo ti madanonda. No makaadayon ti kelp iti igid ti baybay, bumtak dagiti basisawna. Daytoy a kelp a nangagsep iti carbon dioxide ket lumneden iti baybay. Maikalin iti lansad ti baybay iti ginasut a tawen.
Bayat ti COVID-19 lockdown, nakitatayo a kaya ti atmosperatayo ti makarekober manipud iti nakaro a polusion. Idi 2020, alisto a dimmalus ti angin gapu ta dandani awan ti naipugso a polusion dagiti paktoria ken lugan iti intero a lubong. Sigun iti “2020 World Air Quality Report,” nasurok a 80 a porsiento kadagiti pagilian a karaman a naobserbaran ti nangibaga a dimmalus ti anginda di nagbayag kalpasan a nag-lockdown.
Ti Solusion ti Tao
Makatulong ti panagbisikleta tapno makissayan ti polusion iti angin
Kanayon nga ipalpalagip ti gobierno kadagiti paktoria a kissayanda ti polusion iti angin. Kanayon met nga adda madisdiskobre dagiti sientista a baro a pamay-an tapno maikkat dagiti epekto ti polusion. Kas pagarigan, adda maysa a proseso a mangus-usar kadagiti bakteria tapno pagbalinenna a saan a makasabidong dagiti rugit a makagapu iti polusion. Irekrekomenda met dagiti eksperto a magmagna wenno agbisikletatayo, imbes nga agusartayo iti lugan ken ikagumaantayo ti agin-inut iti koriente iti balay.
Ik-ikkan ti dadduma a gobierno dagiti umili kadagiti moderno a paglutuan tapno makissayan ti polusion iti angin, ngem adu latta ti awanan iti kasta a paglutuan
Ngem saan nga umdas dayta, sigun iti report idi 2022 a pinagtitipon dagiti internasional nga ahensia a pakairamanan ti World Health Organization ken ti World Bank.
Ibaga ti report idi 2020 nga agarup kakatlo iti populasion iti intero a lubong ti agus-usar kadagiti pagluto a mangrugit iti angin. Iti adu a lugar, manmano ti makagatang kadagiti baro nga stove wenno agus-usar kadagiti alternatibo a pagluto.
Namnama Manipud iti Biblia
“Daytoy ti kinuna ti pudno a Dios, ni Jehova, ti Namarsua iti langit ken . . . Daydiay nangipasdek iti daga ken nangpataud iti linaonna, Daydiay nangted iti anges iti tao.”—Isaias 42:5.
Pinarsua ti Dios ti angin a langlang-abentayo ken dagiti natural a siklo a mangdalus iti angin. Agnanayon met ti pannakabalin ken ayatna kadagiti tattao. Isu a panunotentayo kadi nga awan ti aramidenna a mangikkat iti polusion iti angin? Kitaem ti artikulo nga “Ikarkari ti Dios a Saan a Madadael ti Planetatayo.”