O Nagsayaaten no Adda Presko nga Angin!
BABAEN TI KORESPONSAL TI AGRIINGKAYO! ITI BRITAIN
NO UMANGESKAYO, makalang-abkayo kadi iti presko nga angin? Ti agdama-aldaw a pannakamulit ti angin “dakdakkel a kabusor ngem ti panagsigarilio,” kuna ti maysa a doktor a naadaw idiay The Times iti London. Idiay England ken idiay Wales, papatayen ti namulitan nga angin ti napattapatta a 10,000 a tattao iti kada tawen. Iti sangalubongan, nangnangruna iti dadakkel a siudad, nakarkaro ti kasasaad.
Adut’ mangpabasol iti industria ti kotse iti pannakamulit ti atmospera. Tapno makissayan ti peggad iti tambutso, naikkanen dagiti baro a lugan iti adu a pagilian iti catalytic converter, a mangkissay kadagiti mangmulit. Bimmassiten ti hydrocarbon kadagiti gas nga iruar ti tambutso agingga iti 12 porsiento iti kaaduna idi 1970, a kasta met laeng ti naksay iti nitrogen oxide ken carbon monoxide. Dagiti maladaga a naka-strollers ti ad-adda a maapektaran agsipud ta agluganda iti tukad a kapatas ti pangipugsuan dagiti kotse iti asuk. Ngem ti pannakamulit ti angin pagpeggadenna met dagiti nakalugan iti kotse. Makuna a ti pannakamulit mamitlo a daras iti uneg ti kotse ngem iti ruar. Ti dadduma pay a peggad agtaud iti pannakalang-ab iti asuk ti benzene manipud iti gasolina bayat a pakargaanyo ti tangke ti kotseyo.
Ita ti kasaknapan a kita ti pannakamulit ti angin iti sangalubongan isu ti “Suspended Particulate Matter,” kuna ti report ti United Nations maipapan iti aglawlaw iti 1993-94. Nabatad, dagiti babassit nga asuk, wenno partikulo, mabalin a sumarutda iti bará ken maidepositoda sadiay dagiti makadangran a kemikal.
Ti iyiingpis ti ozone layer iti ngatuen ti globo awisenna ti adu a komento ti warnakan. Iti daga, nupay kasta, tignayen ti silnag ti init ti nitrogen oxides ken dadduma a nalaka a marunaw nga elemento iti mangmulit iti angin tapno mangpataud iti adu nga ozone. Nagdoble dagitoy idiay Britain bayat daytoy a siglo. Dadaelen dagitoy a gas dagiti pintura ken dadduma a materiales a pagpatakder, mangpataud iti sakit kadagiti kayo, mula, ken apit, ken agparang a patanorenna dagiti sakit iti pagangsan iti dadduma a tattao. Nupay mapasamak kadagiti ili ti kaaduan a pannakamulit ti ozone, nakaskasdaaw a dagiti away ti agsagaba iti nakarkaro nga epekto. Iti luglugar iti siudad, dagiti nitrogen oxides agsependa ti sobra nga ozone, ngem iti lugar a manmano dagitoy nga oxides, di mapengdan ti panangdadael ti ozone.
Mainayon pay, ti pannakamulit ti angin “nangatngaton iti 70 porsiento iti uneg ti pagtaengan ngem iti ruar,” kuna ti The Times. Ditoy dagiti asuk ti air fresheners, mothballs, ken uray dagiti na-dry-clean a kawes mulitanda ti angin. Kasta met ti asuk ti sigarilio nayonanna ti peggad ti salun-at iti uneg ti balay.
Ania, ngarud, ti maaramidyo a mangsalaknib iti pamiliayo? Ipaay ti The Times ti London dagiti sumaganad a singasing.
• Kissayanyo ti panangusaryo iti kotse. No mabalin, makilugankayo iti dadduma. Agmaneho a natandas. No maibayag iti trapiko wenno nakasardeng iti nasursurok ngem dua a minuto, patayen ti makina. No mabalin, iti napudot nga al-aldaw iparadayo ti kotseyo iti linong tapno kissayan ti polusion a patauden ti panagati ti gasolina.
• Pilienyo ti agehersisio iti agsapa unay no nababa pay ti kaadu ti ozone iti ruar.
• Iparityo ti panagsigarilio iti pagtaengan.
• Pagtalinaedenyo a nakalukat bassit dagiti tawa ti kuarto iti rabii tapno kissayan ti agneb ken mairuar dagiti allergens.
Awan duadua nga umanamongkayo: O nagsayaaten no adda presko nga angin!